Voor zijn vrouw ging het vertrek allemaal te vlug; zij bleef achter in Moskou. „Gelukkig kwam ze snel achter mij aan”, vertelt Sipko in het Duitse stadje waar hij nu verblijft.

De meesten van zijn tien kinderen wonen in de buurt van Moskou. Eén dochter woont in Duitsland, „weggevoerd door een jongeman”, zegt hij, glimlachend in de richting van zijn schoonzoon, die het gesprek vertaalt.

Al eerder hadden zijn kinderen voor hun ouders een visum voor Duitsland geregeld. Opa en oma konden dan makkelijk overkomen om de kleinkinderen te zien. „Nu gebruikte God dit als achterdeur voor ons.”

Sipko (71) is al enkele jaren met pensioen. Vanaf de jaren tachtig diende hij als baptistenpredikant. Van 2002 tot 2010 was hij president van de Russische Unie van Evangelische Christen-Baptisten (RUECB).

Balie

Als het aan Sipko zelf had gelegen, was hij op de avond van 4 augustus gewoon weer in Moskou naar bed gegaan. Zijn kinderen organiseerden een vliegticket en „bevalen” hem te vertrekken.

Eerder die dag had een rechtbankverslaggever gebeld met het nieuws dat de politie een strafrechtelijk onderzoek tegen hem had ingesteld. Hij controleerde dit – en het bleek waar. Zijn zoon reed hem onmiddellijk naar Minsk in Wit-Rusland – een rit van 700 kilometer.

Aan de controlebalie op het vliegveld vroeg de beambte verbaasd of hij niets bij zich had. „Ik mompelde dat ik in de zomer weinig nodig had.” Vanuit Minsk vloog hij naar Istanbul in Turkije. Vandaar reisde hij door naar Duitsland. Op zaterdag kwam hij aan bij zijn dochter en schoonzoon.

Inmiddels is zijn vrouw hem nagereisd. „Die nam mijn Bijbel en wat extra spullen mee. Zodra het winter wordt, kopen we wel weer wat.”

Enkele dagen later, op 8 augustus, drong een speciale eenheid van politie Sipko’s huis in Moskou binnen. Zijn zoon –inmiddels weer thuis– werd tijdens de huiszoeking verhoord en vastgehouden. In de Russische media verschenen beelden van het onderzoek en werd gemeld dat Sipko „bewust valse informatie over het Russische leger” had verspreid.

Wat hebt u gedaan?

„Ik heb niets gedaan dan de waarheid vertellen. Maar de KGB kan dat niet verdragen.

Op Facebook heb ik de oorlog in Oekraïne een misdrijf genoemd. Op YouTube heb ik opgeroepen de oorlog te stoppen en de tanks terug te brengen naar de kazernes. Tijdens de mobilisatie heb ik gezegd: Ga niet, ook al moet je naar de gevangenis, want je doet mee aan een criminele actie.

Maar de ”pravda” (waarheid, EvV) is vandaag in Rusland een misdrijf. Je kunt er twintig jaar gevangenisstraf voor krijgen.”

Hoe hebt u dit allemaal ondergaan?

„Ik heb er een beetje om gelachen. In het grote Russische imperium dat streeft naar de wereldheerschappij, val ik als klein baptistje helemaal niet op. Bovendien ben ik oud en tandeloos.”

Maar als pastor bent u bekend en daardoor hebt u invloed.

Sipko haalt zijn schouders op. „Laat de KGB maar bepalen hoe groot mijn invloed is. De kritische mensen die echt invloed hebben, zijn meestal al weg uit Rusland.”

De baptistenvoorman gebruikt KGB als een verzamelnaam voor het hele Russische systeem, zegt hij. Daar valt alles onder. „Het Kremlin, de Doema (parlement, EvV), maar ook de journalistiek. De KGB voert een oorlog tegen de hele wereld, maar je mag het woord oorlog niet gebruiken. KGB’ers zijn vaak bange mensen. Juist daarom gebruiken ze geweld.”

Heeft de politie weleens eerder een onderzoek naar u ingesteld?

„Njet. Ik ben een gezagsgetrouwe burger. Hoewel ik als baptist natuurlijk wel een gevaarlijke sektariër ben.” Sipko moet er zelf om lachen. „Ik ben alleen maar in de gevangenis geweest om het Woord van God te verkondigen.”

U staat bekend als iemand die geen blad voor de mond neemt. Had u zo’n onderzoek verwacht?

Sipko knikt. „Jawel. De laatste maanden groeide het aantal aanklachten voor dit soort dingen. De KGB heeft een net over het land uitgeworpen. Niemand wordt ervan uitgezonderd. Ik voelde wel dat deze kelk niet aan mij voorbij zou gaan. Er zijn ook enkele orthodoxe geestelijken veroordeeld. Van de protestanten ben ik de eerste die dit treft.”

U had uw toon ook kunnen matigen.

„Natuurlijk is dat wel door mij heengegaan. Anderen hebben dat ook aangeraden. Maar als een broeder in Oekraïne door onze bommen wordt vermoord, mag ik niet zwijgen.”

Bij het doorzoeken van uw huis trof de politie foto’s van Hitler aan, zo bleek uit videobeelden. Waar kwamen die vandaan?

De pastor glimlacht. „Iemand gaf mij ooit een dvd-box met BBC-documentaires over het nazisme. Op de omslag staat een portret van Hitler. Ik had die dvd’s nog nooit bekeken, maar het kwam de KGB nu blijkbaar goed uit.”

Sipko weet wat dit beeld doet: het draagt bij aan het idee dat deze baptist een „volksvijand” is. „Tegelijk weet ik dat veel mensen de methoden van de KGB doorzien. Het tragische is natuurlijk dat Rusland nu zelf onder het nazisme leeft. Onze Führer heet anders, maar het is hetzelfde imperium vol boosheid.”

Als president van de Russische Baptisten hebt u die ”Russische Führer” vast weleens ontmoet?

„Van een afstand, ja. Hij had altijd een dikke muur van mensen om zich heen.”

Hoe kijkt u naar het verongelukken van Jevgeni Prigozjin?

„Een typische bandietenstreek uit de Sovjettijd. De ene bandiet brengt de andere om. Zo deed Stalin het ook. Niemand overleefde.”

Ook in het buitenland zijn Russen op geheimzinnige wijze om het leven gekomen. Hoe veilig bent u in Duitsland?

„Met God ben ik absoluut veilig. Ik hoef niet bang te zijn voor mensen die het lichaam ombrengen maar de ziel niet. Verder denk ik dat ik voor de KGB te klein ben.”

Werkkamp

Als kind voelde Joeri al dat Rusland niet van hem hield. „We behoorden tot een gehate sekte en zijn altijd achtervolgd. Op school werden we uitgescholden. De meester zei tegen de andere kinderen dat wij spionnen uit Amerika en Duitsland waren.”

De baptisten probeerden zich te registreren als kerk, maar dat verzoek werd steevast afgewezen. „Als de politie zag dat we samenkwamen, joeg men ons uit elkaar en werden onze boeken afgenomen, omdat we niet geregistreerd waren. Zo was het beleid.”

Zijn vader was ook voorganger en werd tot vijf jaar werkkamp veroordeeld. Zijn moeder bleef met acht kinderen achter. Joeri was een jaar of negen. „Op een zeker moment ging mijn moeder naar Moskou om met Chroesjtsjov te praten. Mogelijk heeft dat geholpen. Korte tijd later kwam mijn vader vrij.” Het gezin groeide daarna met nog vier kinderen.

„Laffe mensen” zeiden tegen zijn vader dat hij zich moest matigen. „Gelukkig heeft hij dat niet gedaan”, zegt Sipko. Zijn vader is nog altijd een voorbeeld voor hem.

Protestanten gaan niet meer naar strafkolonies. Maar wezenlijk veranderd is er niets, zegt Sipko. „De ”stundisten” (protestanten, EvV) gelden nog steeds als onruststokers. Ook in het moderne Rusland kunnen baptisten geen gebedshuis bouwen.”

Het kantoor van de Baptistenunie in Moskou, waar wij elkaar in 2012 troffen, is anders een prachtig gebouw.

„Dat is gebouwd tijdens de perestrojka; de hervorming onder Gorbatsjov. Dat waren tien jaren van vrijheid, waarin het protestantisme sterk is gegroeid. Als je nu een kerk nodig hebt, moet een particulier een gebouw kopen en dat gebruiken voor de gemeente.”

Tolerantie

Het echtpaar Sipko verblijft nu in Duitsland. Het visum geldt maximaal drie jaar. De Russische pastor heeft voor hem en zijn vrouw een status als vluchteling aangevraagd.

Hij is enthousiast over de gastvrijheid en beschaafdheid in Duitsland. „Hier is vrijheid. Miljoenen Oekraïners krijgen hier onderdak, zorg en leefgeld.”

Op straat valt hem op hoeveel migranten er zijn. „Afghanen, Syriërs, Afrikanen. En ze zien er allemaal opgewekt uit. Dat kan alleen als ze zich vrij en welkom voelen. Hier is echte tolerantie, los van je afkomst. Dat vind je in Rusland niet.”

Moskou is ook een multiculturele stad, met mensen uit alle windstreken van het Sovjetrijk.

„Dat klopt. Moskou is de etalage; de rest van Rusland is heel anders. Bovendien voelen gastarbeiders uit Centraal-Azië zich tweederangs in Moskou. Zij leven niet in vrijheid, want er is geen echte tolerantie. Wie op de vlucht is, gaat echt niet naar Moskou. Wel naar Duitsland.”

Hoe verklaart u dat?

„Ik zie het als vrucht van de Reformatie. Het Evangelie brengt licht en dringt tot barmhartigheid. Het christendom geeft zicht op de echte waarde van het leven en de rechten van de mens.

De Russische traditie is er een van intolerantie. In de Sovjet-Unie werden gehandicapten weggestopt tot ze stierven, blinden werden in een inrichting ondergebracht en zelfs linkshandigen en homoseksuelen mochten niet bestaan.”

De Russisch-orthodoxe patriarch Kirill zegt dat Duitsland hoort bij het goddeloze Westen, waar het gezin wordt onderdrukt en alles wordt gedaan voor homoparades. Hoe ziet u dat?

„Kirill liegt”, zegt Sipko nadrukkelijk. „En hij weet dat hij liegt. Hij is zelf heel veel in het Westen geweest, met het doel zichzelf en zijn kerk te verrijken. Hij weet dat dit niet klopt.

In Rusland mag het homohuwelijk officieel dan wel niet bestaan, maar het leven is echt niet anders. Er zijn zelfs orthodoxe bisschoppen met een mannelijke partner. In het geheim natuurlijk.”

U bent predikant. Gaat dat werk in Duitsland nog door?

„Ik heb al wel een paar keer gepreekt. Eigenlijk ben ik met pensioen. Alles heeft zijn bestemde tijd, zegt Salomo. Maar als ik een uitnodiging krijg, zeg ik die niet af.”

Veel gemeenten waar Sipko contact mee heeft, bestaan uit zogeheten Ruslandduitsers. Prachtige gemeenschappen, zegt hij. „Kerken vol blije gezinnen, met een hoge moraal en schone liederen, die zich vaak ook inzetten voor vluchtelingen, zoals de Oekraïners. Kortom, echte christenen.”

U bent hier nu een week of zes. Wat is het plan?

„Aanvankelijk was het idee om af te wachten. In Rusland geld ik nu als ”gezocht”. Dat wordt echt niet meer ingetrokken. Terugkeer is daarmee ondenkbaar.

Mijn vrouw en ik hebben ons erbij neergelegd dat we tijdens ons leven niet meer terug zullen gaan. Wij treuren daar niet om. We zijn te gast hier op aarde, onze woning is in de hemel. Ik wens de eeuwigheid bij God door te brengen. Maar zolang het Zijn tijd niet is, blijven we hier op aarde. Wellicht in Duitsland, als men ons niet verjaagt.”