Links Nederland is druk bezig zich te verenigen: GroenLinks-PvdA is volgens de peilingen nu goed voor 28 zetels. Als gevolg van een zuigkracht naar de macht zouden wellicht nog meer zetels kunnen worden bemachtigd. Nieuw Sociaal Contract (NSC) van Pieter Omtzigt staat al boven de 30 zetels.

In het kort streeft NSC de volgende politieke doelen na:

De overhoud is verantwoordelijkheid voor (het herstel van) bepaalde fouten. De fouten in het kinderopvang en de toeslagen zijn nog steeds niet hersteld. De compensatie van de aardbevingsschade in Groningen verloopt traag.

Nodig zijn herstel van vertrouwen in de overheid en een nieuw sociaal contract: een aantal aanbevelingen om burgers weer vertrouwen in de regering te geven.

Plannen voor de lange termijn om sociale grondrechten te borgen.

GroenLinks-PvdA wil klimaat, eerlijk wonen en gelijkwaardigheid op de agenda zetten. NSC en GroenLinks-PvdA treden allebei op tegen wat zij zien als het resultaat van een terugtredende overheid. De overheid is nog slechts een marktpartij. Wat links en rechts bindt, is de roep om aan de overheid weer een prominente rol te geven.

Poldermodel

Een terugblik op de recente Nederlandse parlementaire geschiedenis leert dat ons poldermodel voor samenwerking uiteindelijk altijd de boventoon voerde en dat de overheid steeds een sleutelpositie innam.

Het beste voorbeeld is de regeerperiode van premier Willem Drees, die van 1948 tot 1958 verschillende regeringen leidde. Drees, die behoorde tot de Partij van de Arbeid (PvdA, sinds 1946 de opvolger van onder meer de SDAP), realiseerde zich dat zijn machtspositie altijd afhankelijk was van de ruimte die coalitiepartner de Katholieke Volkspartij (KVP) hem gunde. Hij kon niet zonder de KVP maar de KVP kon wel zonder hem. Het linkse stempel van de PvdA en de rechtse invloed van de KVP waren de bouwstenen van ons poldermodel, waarin consensus altijd de boventoon heeft gevoerd.

Kritische encycliek

De echte basis voor ons poldermodel is terug te vinden in de encycliek (gewichtig pauselijk document van leerstellige aard) ”Rerum Novarum” (1891) van paus Leo XIII. Deze encycliek gaat over de situatie van de arbeidersklasse en formuleert een aantal uitgangspunten: een rechtvaardig loon, het recht op eigendom en solidariteit met de zwakkeren. ”Rerum Novarum” werd gezien als kritiek op het ongebreidelde kapitalisme, waarvoor de overheid, de industrie en de vakbeweging hun verantwoordelijkheid dienden te nemen.

Leiderschap

Vandaag is er weinig terug te zien van toen. De kerk heeft vrijwel geen invloed meer. De zuilen van de jaren 50 en 60 zijn grotendeels verdwenen. Toch heerst er onrust in het kleine Nederland. De boodschap van ”links” en ”rechts” is nu anders, maar de schreeuw om leiderschap en durf om Nederland een visie te geven voor de volgende 25 jaar is niet nieuw.

Zouden GroenLinks-PvdA en NSC straks de nieuwe basis kunnen vormen voor wat de PvdA en de KVP in de jaren 50 neerzetten? Een nieuwe versie van de rooms-rode coalitie?

De auteur is politicoloog.