Dat ouderen zich zorgen maken over jongeren is niet iets van de laatste decennia. Al voor het begin van de jaartelling beklaagden de Griekse wijsgeren zich over respectloze jongeren en waarschuwde koning Salomo de jeugd voor ongehoorzaam en losbandig gedrag. Het is ook niet bijzonder dat jongeren zich tijdens hun zoektocht naar volwassenheid afzetten tegen traditionele kaders. Ze ontwikkelen hun eigen normen en waarden en trekken zich meer aan van het oordeel van hun leeftijdsgenoten dan van hun ouders.

Maar er is een nieuwe bron van zorg, zeggen jongerenwerkers in twee recente onderzoeken: de toenemende polarisatie. Jongeren uiten vaker hun onvrede over de overheid, wantrouwen gezagsdragers, laten zich beïnvloeden door radicale leiders en hechten steeds meer geloof aan complottheorieën. Dat is deels het gevolg van de coronamaatregelen, maar is versterkt door de toeslagenaffaire, de wooncrisis en andere crises. Zo verliezen jongeren hun toekomstperspectief en haken ze af. En of hun kritiek op de overheid nu wel of niet terecht is, in hun eigen groep worden ze voortdurend in hun gelijk bevestigd. Sociale media versterken deze bubbelwerking juist. Zo’n polarisatie is ongewenst, omdat die leidt tot een tweedeling in de samenleving en de voedingsbodem is voor frustratie, antisociaal gedrag of criminaliteit.

Het vaststellen van een probleem is één, het aanpakken en oplossen ervan is veel moeilijker. Jongeren hebben niet alleen weinig vertrouwen in de overheid, maar zijn ook kritisch over instituten en gezagsdragers en vaak ook over hun ouders. Daarom hebben ze een sociaal vangnet nodig, waarin gewerkt kan worden aan herstel van vertrouwen. Dat vraagt allereerst een luisterende houding zonder vooroordelen en het serieus nemen van de problemen die jongeren ervaren. En eerlijk is eerlijk, lang niet elke ouder of opvoeder verstaat die kunst.

Tegelijkertijd: jongeren zijn niet gebaat bij zachte heelmeesters. Professionele begeleiders moeten hun onjuiste opvattingen of complotgedachten tegenspreken en weerleggen. Jongeren verdienen duidelijkheid over grenzen en hulp bij het terugkrijgen van controle over hun leven.

Dan is het niet om het even welke richting hen daarbij gewezen wordt. Uit het onderzoek blijkt dat deze jongeren meer belangstelling hebben voor radicale denkbeelden dan voor religie. De diepere oorzaak van het wantrouwen is onzekerheid, het gebrek aan houvast, het loslaten van vaste normen die een richtsnoer zijn voor het leven. Die zijn uiteindelijk alleen te vinden in de Bijbel. Waar de huidige cultuur maximale vrijheid en eigen autonomie predikt, hebben zij identificatiefiguren nodig die deze boodschap ontmaskert als een loze belofte en een betere weg wijst.