De burgerwacht in deze Groningse plaats is opgericht omdat bewoners daar veel last hebben van zogenoemde veiligelanders, asielzoekers die weinig kans maken op een verblijfsvergunning omdat ze in principe veilig in hun eigen land kunnen verblijven. Het zijn juist deze mensen, vaak alleenstaande jongemannen, die het dorp onveilig maken. Niet alleen in Ter Apel komen dorpelingen in het geweer, ook in een plaats als het Brabantse Cranendonck zijn burgers actief met de opsporing van vermeende criminelen.

De activiteiten van de burgerwacht kunnen in het algemeen rekenen op veel begrip onder de inwoners. En dat heeft alles te maken met een groeiend gevoel van onbehagen. Zo lijken er in Ter Apel overdag genoeg agenten, winkelbeveiligers en straatcoaches te zijn. Maar ’s avonds voelen veel burgers zich aan zichzelf overgeleverd. Geen wonder dat ze dan blij zijn met een stel gemotiveerde mensen die proberen de buurt veilig te houden.

Het oprichten van een burgerwacht is, zo lang de activiteiten binnen de wettelijke grenzen blijven, toegestaan. Ook mogen burgers andere burgers aanhouden als ze hen op heterdaad betrappen op criminele activiteiten.

Maar wat als er bij de aanhoudingen grenzen worden overschreden of als er mensen toch onterecht zijn vastgenomen? Zulke situaties zijn bepaald niet denkbeeldig. Onder meer vanwege deze risico’s zijn burgemeesters en de politie niet blij met de burgerwachten. En dat is ook wel te begrijpen. Nederland is immers een rechtsstaat en dus berust het handhaven van de openbare orde bij het bevoegd gezag. Natuurlijk begrijpt iedereen dat een bewoner die een dief in zijn huis betrapt actie onderneemt. Maar in principe is het de politie die criminelen arresteert. Handhaving van de rechtsorde is in ons land voorbehouden aan instanties die gecontroleerd worden en die ook moeten opereren binnen wettelijke kaders. Zaken zijn juist op deze wijze geregeld om te voorkomen dat burgers met elkaar in conflict raken.

Toch is er ook bij critici van het fenomeen burgerwacht wel begrip voor de acties in bijvoorbeeld Ter Apel. Want blijkbaar is de openbare orde daar niet meer gegarandeerd. En wil de overheid dit soort burgerinitiatieven voorkomen, dan zal ze zelf in actie moeten komen. Dat betekent heel concreet: ervoor zorgen dat in plaatsen als Ter Apel en Cranendonck de veiligheid van inwoners en hun bezittingen is gegarandeerd. Alleen zo is te voorkomen dat burgers het heft in eigen hand nemen.

Intussen is er een groot belang mee gemoeid dat in de samenleving voldoende draagvlak blijft voor de opvang van asielzoekers. Gevoelens van onveiligheid kunnen echter op termijn ervoor zorgen dat de solidariteit onder grote druk komt te staan. Ook daarom is het de hoogste tijd dat de overheid alles in het werk stelt om overlast hard aan te pakken.