Opeens was er de e-mail met aangehechte rouwkaart én Bijbeltekst. Ze was in alle rust overleden. Haar verscheiden was blijkbaar niet onverwachts, hoewel niemand had gehoord dat ze ziek was. Woorden als ”verdriet” of ”plotseling” ontbraken. Iedereen was welkom bij de dankdienst. Een dominee leidde de viering. Hij gaf hoog op van het geloof van de overledene en prees haar de hemel in. Er was muziek. Er waren warme persoonlijke herinneringen. Er werden grapjes gemaakt. Er werd zelfs een psalm in de berijming van 1773 gezongen: „Gods verborgen omgang vinden…”

Na de begrafenis werd het vermoeden bevestigd. Ze had er zelf voor gekozen. De fatale datum was ruim tevoren gepland. Ze woonde nog in haar eigen huis, maar de gebreken namen toe en ze begon te dementeren. Ze hadden er met elkaar naartoe geleefd. Het was goed geweest zo. Er was respect voor de moedige laatste stap die ze had gezet. Zo kan het dus óók. Voor de dood hoef je niet bang te zijn.

Euthanasie wegens armoede

Het wordt steeds meer een ‘doodnormale’ zaak, zo’n zelfgekozen levenseinde inclusief bijbehorende dankdienst voor het leven. Volgens de officiële cijfers van de Regionale Toetsingscommissies Euthanasie kozen in 2022 8720 mensen voor euthanasie, een stijging van 13,7 procent ten opzichte van 2021, en ongeveer een verdubbeling ten opzichte van 2013.

Daarnaast maakten vorig jaar 1916 mensen een einde aan hun leven. Zelfdoding is inmiddels de belangrijkste doodsoorzaak voor jonge mensen tot 30 jaar. Van alle tieners die in 2022 overleden, overleed een op de vijf aan zelfdoding. Dat is vaker dan aan verkeersongevallen of kanker. Ook bij twintigers was zelfdoding de belangrijkste doodsoorzaak, en ging het bij een op de drie sterfgevallen om zelfdoding.

Opvallend: een vorig jaar gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek laat zien dat in vier landen –waaronder Nederland– die euthanasie legaliseerden, niet alleen het aantal gevallen van euthanasie sterk steeg, maar ook het aantal zelfdodingen (Journal of Ethics in Mental Health, open volume 11). Normalisering van actieve levensbeëindiging lijkt aanstekelijk te zijn.

Nederland is wereldwijd gidsland op het gebied van euthanasie. Maar wie wil weten hoe de praktijk in Nederland zich verder zou kunnen ontwikkelen, doet er goed aan om kennis te nemen van de ontwikkelingen in Canada. Daar nam in 2022 het aantal met hulp van de overheid uitgevoerde zelfdodingen toe met 35 procent. In de provincie Quebec was de toename zelfs 51 procent.

Het Canadese overheidsprogramma voor euthanasie ”Medical Assistance in Dying” (Medische hulp bij sterven) ging van start in 2016. In 2021 werd het programma uitgebreid zodat ook mensen met bijvoorbeeld chronische aandoeningen er gebruik van konden maken. Preciezer geformuleerd: iedereen met een ernstige ziekte, aandoening of beperking („serious illness, disease, or disability”).

Spreekwoordelijk is het geval van de 61-jarige Canadees Alan Nichols die in 2019 een verzoek deed tot euthanasie. Zijn familie probeerde in te grijpen, maar hij werd desondanks binnen een maand gedood. De ziekte die vermeld was op zijn euthanasieverzoek: doofheid.

Eind vorig jaar besloot de Canadese wetgever om het programma verder uit te breiden zodat ook mensen met psychische aandoeningen eronder vallen. De introductie werd uitgesteld tot 2024. Tot slot publiceerde in februari dit jaar een parlementaire commissie een rapport met het voorstel om ook terminale minderjarigen onder het programma te laten vallen.

Een van de bijeffecten van de Canadese aanpak –die ook internationaal tot enige consternatie leidt– is dat er in de praktijk steeds meer gekozen wordt voor euthanasie op sociale gronden, waarbij bijvoorbeeld armoede een rol kan spelen. Een vrouw in Winnipeg vroeg en kreeg euthanasie omdat ze geen geld had voor thuiszorg.

Lijden vermenigvuldigt

Een belangrijk argument waarmee euthanasie gerechtvaardigd wordt, is dat het onnodig ernstig lijden voorkomt. De Canadese influencer Jonathon van Maren wees er deze week op dat dit een leugenachtig argument is (The Bridgehead 19-6). Euthanasie voorkomt geen lijden, maar verspreidt het naar mensen in de nabije omgeving, die ineens geconfronteerd worden met het verlies van een dierbare.

Hij noemt het voorbeeld van Gary Hertgers uit British Columbia. Zij hoorde dat haar zus Wilma gestorven was door een dodelijke injectie toen Wilma’s huisbaas belde om te vertellen dat een lijkschouwer het appartement van haar zus had verlaten. Wilma had niemand in haar directe familie verteld wat ze van plan was. In het algemeen speelt de familie nauwelijks een rol in het Canadese systeem. Op verzoek kan een dierbare met hulp van de overheid gedood zijn voordat je het weet.

Het Westen kiest meer en meer voor de vale kleur van de dood. Euthanasie en zelfdoding zijn hiervan natuurlijk niet de enige voorbeelden. Eind 2021 rapporteerde de World Health Organization (WHO) dat er wereldwijd jaarlijks 73 miljoen abortussen plaatsvinden. Van alle zwangerschappen wordt 30 procent beëindigd door abortus. Dit zijn getallen die ieder voorstellingsvermogen te boven gaan.

Wat betekent dit voor christenen die vast geloven dat het leven uitsluitend en alleen in Gods hand moet en mag liggen? Die beseffen dat het bij sterven eeuwigheid wordt? Die weten van eeuwig wel of eeuwig wee?

De vraag hoe welgetroost te leven en te sterven is voor hen allesbehalve nieuw. De Heidelberger Catechismus opent met de vraag ernaar. Johannes Hoornbeek (1617-1666) schreef zijn ”Euthanasia ofte wel-sterven” al in de 17e eeuw. De ”Ziekentroost” van Cornelis van Hille uit 1571 wil onderwijzen „in het geloof en den weg der zaligheid, om gewillig te sterven.” Het eindigt met uitspraken „dienende voor de kranken in hun uiterste.”

Christenen zijn geroepen om voor te leven dat lijden bij het leven hoort. Zij staan lijders ook bij met liefdevolle ontferming. Dat kunnen zij echter alleen als zij zelf door genade de enige troost in leven en sterven mogen kennen. Dát maakt hen tot goede ziekentroosters.

De auteur is ondernemer en op diverse manieren kerkelijk en maatschappelijk actief.