Kamerlid Corinne Ellemeet, (GroenLinks) twitterde met afschuw over de veroordeling van de Britse Carla Foster (44), die een ”doe-het-zelfabortus” onderging met abortuspillen. Wie het artikel bij haar tweet niet leest, zal denken dat de Britse rechter een uitglijder maakte. Het Kamerlid schreef namelijk dat de straf van 28 maanden cel (waarvan veertien maanden voorwaardelijk) volgde nadat de vrouw abortuspillen had genomen voorbij de medische grens van tien weken zwangerschap. In werkelijkheid gaat het om een illegale abortus bij 32 weken zwangerschap.

De Britse vrouw maakte gebruik van ”telemedicine”, dat begin 2020 in Engeland in werking trad vanwege de lockdowns. De patiënt krijgt bij telemedicine geen lichamelijk onderzoek, maar ontvangt dan een consult via een telefoon- of videogesprek. Zo kregen duizenden Britse vrouwen tijdens corona abortuspillen thuisgestuurd, waarna zij een volledige ”doe-het-zelfabortus ondergingen. Carla Foster was een van hen. Tijdens een telefonisch consult met de abortuskliniek zei ze zeven weken zwanger te zijn, waardoor ze de abortuspillen per post mocht ontvangen.

De veroordeling ontmaskert een groot nadeel van telemedicine: zonder echo, die normaliter standaard vóór iedere abortus wordt uitgevoerd, weet een arts niet hoe ver de zwangerschap is. Abortuspillen mogen uiterlijk tot de tiende zwangerschaps week worden gebruikt. Bij Foster ging het mis; ze moest de ambulance bellen. Eenmaal in het ziekenhuis beviel ze van een doodgeboren baby, waarna het ziekenhuispersoneel de politie inlichtte. Die vond later op haar computer zoekopdrachten over het beëindigen van een zwangerschap na 24 weken en het verhullen van een zwangere buik. In de rechtbank verklaarde Foster te worden achtervolgd door spijt en door beelden van het gezichtje van haar dode kind.

Risico’s

Ervaringen met telemedicine, in landen als Ierland en Engeland, geven inzicht in de risico’s ervan. Zo bracht de BBC het verhaal van ”Savannah”, een zestienjarig meisje dat met hevige bloedingen naar de spoedeisende hulp moest. Carla en Savannah zijn geen incidenten. Onderzoek na het opvragen van documenten van abortusklinieken liet zien dat er in 2020 duizenden meisjes en vrouwen naar het ziekenhuis moesten na een legale doe-het-zelfabortus. Toch pleitten abortusklinieken in het Verenigd Koninkrijk (met succes) voor het standaardiseren van telemedische abortusbehandelingen, zoals de bedenkers bij het Nederlandse ”Women on Waves” de behandelvorm noemen.

Vrijwillig?

Een ander gevaar van telemedicine is dat de abortusarts nauwelijks kan inschatten of de abortuskeuze vrijwillig wordt gemaakt. Bij een consult op afstand weet je immers nooit of een dwingende partner of vader naast de zwangere vrouw zit om het gesprek te sturen. Kevin Duffy was zelf ooit directeur van een Britse abortuskliniek. Tegenwoordig is hij actief tegenstander van abortus. Zijn vrijwilligers deden zich voor als patiënten, waarna zij de pillen thuis ontvingen, ondanks het liegen over hun naam, hun geboortedatum en de zwangerschapsduur.

Kamerlid Ellemeet, voorstander van telemedicine, schonk in haar reactie geen aandacht aan de gevaren voor vrouwen of de (vermoedelijk pijnlijke) dood van het kind. Abortusactivisten wijzen er vaak op dat de meerderheid van de neurowetenschappers stelt dat foetussen pijn kunnen ervaren na 24 weken zwangerschap. Toch had Ellemeet alleen oog voor de „genadeloos harde” straf die Foster was opgelegd. Daarna gebruikte ze die voor haar campagne om artikel 296 uit het Wetboek van Strafrecht te halen. (Dit bepaalt dat wie een abortus uitvoert strafbaar is, tenzij de abortus plaatsvindt in een speciale kliniek of een ziekenhuis, onder de voorwaarden uit de Wet afbreking zwangerschap.) Foster werd namelijk op grond van een vergelijkbaar wetsartikel veroordeeld. Hoe is deze opstelling mogelijk terwijl iedereen kan lezen dat het omgebrachte kind ver voorbij de 24-wekengrens was?

Deze onbewogen reactie op de dood van een levensvatbaar en gezond kind bevestigt wat volgers van het abortusdebat steeds vaker opvalt: voor veel feministen betekent ”baas in eigen buik” niet dat de vrouw ná 24 weken zwangerschap opeens haar zelfbeschikkingsrecht inlevert. Op zulke momenten mis je de rechts-liberale voorstanders van abortusrechten, die doorgaans niet zo’n extreme toegang tot abortus eisen.

Schuldvraag

Abortusactivisten probeerden telemedicine ook in Nederland erdoor te krijgen. Bureau Clara Wichmann, gesteund door Liliane Ploumen en Women on Waves, sleepte de Staat zelfs voor de rechter. De eis werd op 10 april 2020 afgewezen omdat Nederlandse abortusklinieken tegen waren. Het vonnis bevatte zowaar een interessante waarschuwing van de Stichting Samenwerkende Abortusklinieken Nederland (StiSAN) en het Nederlands Genootschap van Abortusartsen (NGvA). Zij vreesden exact wat later in Engeland zou gebeuren met duizenden meisjes en vrouwen: abortuspillen verstrekken na tien weken zwangerschap kan verstrekkende medische gevolgen hebben voor een cliënt, waaronder ziekenhuisopname.

Des te vreemder is het dat voorstanders van telemedicine nu de schuld leggen bij de strafbaarheid van abortus na 24 weken. Het hele incident is intens verdrietig en kent alleen maar verliezers. Maar niemand kan eromheen dat Carla Foster voorlopig niet in staat is om voor haar levende kinderen te zorgen vanwege de desastreuze beslissing om telemedicine legaal te maken.

De auteurs zijn respectievelijk directeur en beleidsadviseur Onderzoek & Beleid bij NPV-Zorg voor het leven.