Wetenschappers van de University of California in San Francisco (VS) deden hun ontluisterende ontdekking tijdens het doorspitten van geheime industriële documenten en rapporten. Ze publiceerden hun bevindingen donderdag in het wetenschappelijk tijdschrift Annals of Global Health.

De PFAS-kwestie lijkt veel op dat van de tabaksindustrie, concludeerden de onderzoekers. Die ging op een vergelijkbare manier om met de kennis over de gevaren van roken: de gezondheidsrisico’s waren allang bekend, maar werden onder het tapijt geveegd.

Wat zijn PFAS?

PFAS is een verzamelnaam voor veelgebruikte chemicaliën in kleding, huishoudelijke artikelen en voedingsproducten. Ze zitten onder meer in regenkleding, skiwax, smeermiddelen en waterafstotend impregneermiddel en zijn verwerkt in bijvoorbeeld de antiaanbaklaag in koekenpannen.

Ze breken in het milieu niet af. Ze zijn nu overal ter wereld aanwezig in mens en milieu, tot op de Noord- en Zuidpool. Van enkele PFAS is bekend dat ze schadelijke effecten hebben op het immuunsysteem en op de ontwikkeling van het ongeboren kind. Ze zijn mogelijk kankerverwekkend.

Wat ontdekten de wetenschappers van de University of California?

Uit documenten van DuPont en 3M, de grootste fabrikanten van PFAS, is de tactiek bekend geworden die de industrie gebruikte om de burgers en overheden onkundig te houden van de risico’s van PFAS. Het gevolg was dat overheden de producenten geen strobreed in de weg legden.

Verleenden de fabrikanten zomaar hun medewerking aan het onderzoek?

Nee, dat niet. De fabrikanten werden rond de eeuwwisseling via een rechtszaak gedwongen om de geheime documenten beschikbaar te stellen. De fabrikanten publiceerden die onderzoeken niet in de wetenschappelijke literatuur en rapporteerden hun bevindingen evenmin aan de Amerikaanse RIVM, de EPA. Alle documenten droegen het stempel ”vertrouwelijk”.

Hoelang weet de industrie dat PFAS gevaarlijk zijn voor de volksgezondheid?

Al tientallen jaren. De onderzoekers hebben een tijdlijn opgesteld van wat de industrie wist en wat publiekelijk bekend was. Daaruit blijkt dat al in 1961 bekend was dat teflon „het vermogen had om de lever van ratten bij lage doses te vergroten”. In een rapport van DuPont uit 1979 staat dat honden die zijn blootgesteld aan een lage dosis PFOA „twee dagen na inname stierven”. DuPont verzekerde zijn werknemers in 1980 dat PFAS niet giftiger zijn dan tafelzout.

Wat heeft Nederland hiermee te maken?

In Dordrecht staat een vestiging van DuPont/Chemours die al enige tijd in opspraak is vanwege PFAS-vervuiling. 3M, met een vestiging in het Belgische Zwijndrecht bij Antwerpen, heeft jarenlang PFAS in de Schelde geloosd. De Nederlandse Staat wil 3M dan ook aansprakelijk stellen voor de vervuiling van de Westerschelde.

Achteraf bezien zijn overheden ernstig tekortgeschoten in hun voorzorgsprincipe, dat bedrijven vooraf moeten aantonen dat hun product onschadelijk is voor mens en milieu, meent hoofdauteur Nadia Gaber van het artikel. Nu moeten ze de brokken ruimen.