Eind maart zou Luiz Inácio Lula da Silva zijn Chinese ambtgenoot Xi Jinping bezoeken. Dat zou al de vierde internationale bestemming in zijn eerste honderd dagen als president zijn. Door een longontsteking verviel de reis.

Globetrotting lijkt een behoorlijke inspanning voor de 77-jarige president in zijn derde ambtstermijn, die in eigen land ook nog eens te maken heeft met een diepe verdeeldheid. Maar Lula doet het met een glimlach. Sinds zijn aantreden twintig jaar geleden is de voormalige metaalbewerker in de internationale diplomatie uitgegroeid tot een natuurlijke onderhandelaar met politieke charme.

Politieke legitimiteit

Hoewel Lula in 2010 zijn ambt met een immens waarderingscijfer van 83 procent verliet, kromp zijn politieke kapitaal in de jaren daarop. Dat was grotendeels te wijten aan de erbarmelijke economische prestaties van zijn opvolger Dilma Rousseff en de toenemende beschuldigingen van omkoping tegen topfiguren binnen zijn Arbeiderspartij.

Nu Lula aan zijn derde ambtstermijn begon, zal het buitenlands beleid een instrument zijn om zijn binnenlandse politieke legitimiteit weer op te bouwen. Zijn reputatie blijkt momenteel in het buitenland immers groter dan in eigen land. Een groot diplomatiek spel is misschien wel zijn beste kans om een presidentiële erfenis na te laten.

Maar het vermogen van Brazilië om een betekenisvolle internationale speler te zijn, is ervan afhankelijk of zijn regering weet te navigeren in een wereld die fundamenteel verschilt van die van de vroege jaren 2000.

Lula’s eerste internationale taak is meteen een zware uitdaging: hij moet een evenwicht zien te vinden in zijn relaties met Washington en Peking, de twee belangrijkste partners van Brazilië. Tot nu toe heeft de evenwichtige strategie van zijn nieuwe regering prima gewerkt. Maar als de spanningen tussen Joe Biden en Xi Jinping tot verdere politieke instabiliteit leiden (of als in 2024 een Republikein met een harde lijn tegenover China wordt gekozen), zou Brazilië in een moeilijke positie kunnen belanden.

Lula heeft al geprobeerd dat te vermijden, onder meer door zich als vredesonderhandelaar op te werpen in het conflict tussen Rusland en Oekraïne. Zo probeerde het land aan westerse druk te ontsnappen om Oekraïne militair te steunen en tegelijk de goede betrekkingen met Rusland te bewaren.

Blijven praten met Maduro

Vrede tussen Rusland en Oekraïne lijkt echter nog ver weg. Als Lula een politieke erfenis wil, moet hij voortbouwen op de bestaande diplomatieke capaciteit van Brazilië.

Een mogelijkheid is werken aan de Zuid-Amerikaans integratie. Regionale instellingen zoals Mercosur en Unasur kunnen helpen de wereldwijde toeleveringsketens te versterken in cruciale sectoren, zoals energie en voedsel, die verstoord zijn door de oorlog in Oekraïne. Daarvoor moet Brazilië zijn rol als economisch zwaartepunt van het continent opnieuw opeisen.

Maar er is een obstakel: de Venezolaanse president Nicolás Maduro. Een aanhoudende politieke, economische en humanitaire crisis in Venezuela heeft de gevaren van links autoritarisme aangetoond. Lula is een van de weinige leiders met open communicatiekanalen naar Maduro.

De vraag is of Lula betrokken wil raken bij die kwestie. In tegenstelling tot linkse leiders die recent in Chili en Colombia aan de macht kwamen, blijven Lula en de Arbeiderspartij welwillend tegenover dictators als Maduro en Daniel Ortega in Nicaragua.

Omgaan met die oude visie van Braziliaans links op autoritair socialisme en anti-imperialisme kan een even grote uitdaging blijken als een diplomatieke erfenis nalaten. Beide stappen zullen echter nodig zijn als Lula echt een verschil wil maken in de regio en de wereld.

_De auteur is hoogleraar politieke wetenschappen aan de São Paulo School of Business Administration. Bron: IPS/The Conversation