BBB doet het ook goed bij waterschapsverkiezingen
De BoerBurgerBeweging stevent af op een winst van 19,4 procent, blijkt donderdagochtend op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen. Volg het nieuws over de Provinciale Statenverkiezingen in dit liveblog.
Advertentie
Het blijft nog even spannend hoe de 75 zetels in de Eerste Kamer verdeeld zullen worden. Dat komt omdat nog niet alle voorlopige uitslagen van de provinciale verkiezingen binnen zijn bij de ANP Verkiezingsdienst. De nieuwe Provinciale Staten en kiescolleges op Bonaire, Sint Eustatius en Saba kiezen de senatoren eind mei. Overigens zijn Statenleden niet verplicht om op een kandidaat van de eigen partij te stemmen, maar dit gebeurt doorgaans wel.
Er kunnen nog steeds kleine verschuivingen optreden, blijkt na het tellen van bijna 99 procent van alle stemmen. Zo maakt de BoerBurgerBeweging (BBB) grote kans op een 17e zetel en zou D66 er nog 1 extra kunnen verliezen en op 5 uitkomen. Maar het is ook mogelijk dat de extra zetel voor BBB ten koste gaat van Forum voor Democratie (FVD), die dan zou zakken van 2 naar 1 zetel.
Vooralsnog lijkt het erop dat BBB van Caroline van der Plas vanuit het niets 16 zetels kan gaan bezetten in de Eerste Kamer. De combinatie GroenLinks/PvdA is tweede met 15 zetels, 1 meer dan de twee partijen nu samen hebben. De VVD heeft er 10, een verlies van 2 zetels. D66 staat nu nog op 6, een verlies van 1 zetel, en het CDA komt uit op 5, een verlies van 4 zetels.
Naast het CDA is ook FVD een grote verliezer: die had vier jaar geleden 12 zetels in de senaat en houdt daarvan vooralsnog 2 zetels over. Ook de kleinste regeringspartij ChristenUnie komt op 2 zetels uit, een halvering van het huidige aantal. De coalitiepartijen hadden al een minderheid in de Eerste Kamer en krijgen straks nog minder zetels. Zoals het er nu naar uitziet komt de coalitie uit op 23 zetels en mogelijk zelfs 22. Nu zijn dat er nog 32.
Eventuele kleine verschuivingen kunnen grote gevolgen hebben. Zo zou de gezamenlijke fractie van GL/PvdA de regeringscoalitie nog aan de kleinst denkbare meerderheid in de Eerste Kamer kunnen helpen. Maar als de BBB er die 17e zetel bij krijgt, en dat ten koste gaat van D66, is voor de route ‘linksom’ steun nodig van nog een partij.
Voor een definitieve prognose moeten ook nog briefstemmen en de stemmen uit de overzeese gebieden erbij komen. Dat is waarschijnlijk pas volgende week. De Kiesraad komt later met een definitieve uitslag.
De BoerBurgerBeweging (BBB) lijkt ook bij de waterschapsverkiezingen een grote overwinning te gaan halen. Dat meldt de Unie van Waterschappen in een tussenstand. Donderdag zijn de resultaten van twaalf van de 21 waterschappen binnen. De rest volgt vrijdag. Dan wordt ook het opkomstcijfer bekend.
Niet alle uitslagen zijn al door gemeenten doorgegeven aan de waterschappen. „Het gaat langzamer dan gebruikelijk bij verkiezingen. We hebben te maken met zaken als hoge opkomst, het grote aantal partijen en dus grote stembiljetten, en vermoeide tellers in de gemeenten”, aldus de zegsvrouw. Daar komt bij dat in gemeenten eerst de stemmen worden geteld die zijn uitgebracht voor de Provinciale Statenverkiezingen en daarna pas die voor de waterschappen.
Uit de voorlopige uitslagen blijkt donderdag dat nieuwkomer BBB in zeker zes waterschappen de grootste partij wordt. Ook Water Natuurlijk en de PvdA lijken goed te scoren, aldus de Unie van Waterschappen.
Bij de waterschapsverkiezingen worden de algemene besturen gekozen van de waterschappen. Die houden zich bezig met bijvoorbeeld het beheer van dijken en sluizen om Nederland te beschermen tegen overstromingen. Maar ook met het zuiveren van afvalwater en het zorgen dat er voldoende water is door bijvoorbeeld water op te slaan bij droogte en water weg te pompen als het veel regent.
De megawinst van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de provinciale verkiezingen is „een heel duidelijke schreeuw naar de politiek”, zegt premier Mark Rutte tegen het ANP. De VVD-voorman, te gast bij het afscheid van Maxime Verhagen als voorzitter van lobbyclub Bouwend Nederland, spreekt van „een zeer relevant signaal” van de kiezer.
Toch is het Rutte nog niet duidelijk genoeg hoe hij die schreeuw dan moet interpreteren. Daarvoor zegt hij echt meer tijd nodig te hebben. Zestien uur na de eerste uitslagen vindt hij veel te vroeg voor een „voldragen analyse”.
Door het grote verlies van de coalitiepartijen zal het kabinet ook in de nieuwe Eerste Kamer op zoek moeten naar meerderheden voor zijn plannen. Maar dat is niets nieuws, vindt Rutte. De huidige regeringscoalitie regeert al vier jaar zonder steun van een meerderheid in de senaat. Hij wil nog niet zeggen of hij verwacht dat dit moeilijker wordt nu duidelijk is dat de BBB daar straks de grootste partij is.
Ook in de provincie Gelderland is de BoerBurgerBeweging (BBB) de grootste geworden bij de Provinciale Statenverkiezingen. De partij van Caroline van der Plas kreeg 23,8 procent van de stemmen en bleef de VVD voor. Dat meldt de Verkiezingsdienst van het ANP op basis van bijna alle getelde stemmen in de provincie.
De liberale partij kreeg 10 procent van de stemmen, tegen 14 procent vier jaar geleden. De Partij van de Arbeid is in Gelderland de derde partij geworden, met 8,8 procent van de stemmen.
Alleen de einduitslag van Nijmegen moet nog binnenkomen. Daar is al wel 85 procent van de stemmen geteld.
De BBB is ook in Zuid-Holland de grootste partij geworden. De partij heeft 13,7 procent van de stemmen gehaald. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de VVD met 12,9 procent van de stemmen.
GroenLinks is de derde partij van Zuid-Holland geworden met 9,7 procent van de stemmen.
Zeker zes kandidaten van de BoerBurgerbeweging (BBB) lijken van hun zetel in de Provinciale Staten te moeten afzien, omdat zij de Eerste Kamer in gaan. Afhankelijk van de definitieve prognose van de verkiezingsuitslagen komt daar nog een BBB’er bij. De partij heeft vooraf afgesproken dat er geen dubbelfuncties bekleed kunnen worden. Kandidaten die in de Eerste Kamer worden gekozen, moeten van de partij hun zetel in de provincie opgeven.
Het gaat om twee BBB’ers in Overijssel, onder wie Ilona Lagas, lijsttrekker voor de Eerste Kamer. Ook moeten in totaal vier BBB’ers in Groningen, Gelderland, Limburg en Flevoland het Statenlidmaatshap aan zich voorbij laten gaan om in de senaat zitting te nemen.
Voor de Noord-Hollandse Arie Griffioen, de nummer 11 op de kandidatenlijst voor de Eerste Kamer, is het nog onzeker of hij een Statenzetel moet achterlaten. Hij staat als zevende op de kandidatenlijst voor de Staten. De voorlopige prognose voor Noord-Holland staat nu op 8 zetels.
Op basis van de voorlopige prognoses haalt BBB 16 van de 75 zetels in de Eerste Kamer en wordt daarmee vanuit het niets de grootste fractie in de senaat. GroenLinks en PvdA volgen met samen 15 zetels. Beide partijen gaan samen een fractie in de senaat vormen. De leden van de Eerste Kamer worden op 30 mei verkozen door de Provinciale Staten en de kiescolleges.
BBB-senatoren mogen ook niet in het algemeen bestuur van een waterschap of het bestuur van hun partij zitten. Op basis van de voorlopige prognoses ziet het er niet naar uit dat waterschapskandidaten daar een zetel leeg laten omdat zij de Eerste Kamer in gaan. Het landelijke partijbestuur moet waarschijnlijk wel op zoek naar twee nieuwe bestuursleden omdat Elly van Wijk en Wim Jaspers senator lijken te worden.
De onverwacht hoge opkomst bij de Provinciale Statenverkiezingen is voornamelijk het gevolg van een aantal landelijke thema’s dat speelt en waar mensen zich zorgen over maken. Dat stelt Floris Vermeulen, politicoloog en universitair hoofddocent politieke wetenschappen aan de Universiteit van Amsterdam. „Het is een afrekening van het huidige beleid. Onvrede heeft veel mensen deze keer gemobiliseerd.”
„Er speelt van alles in het land. Denk aan de stikstofcrisis en de gaswinning in Groningen. Het zijn thema’s die veel mensen raken, waar ze boos over zijn of zich zorgen over maken”, verklaart Vermeulen de hoge opkomstcijfers woensdag. „Dat zag je bij eerdere verkiezingen veel minder.”
Ook de BoerBurgerBeweging (BBB) kan als nieuwe partij mensen naar de stembus hebben getrokken die anders niet zouden zijn gaan stemmen. Over het algemeen heeft dat weinig effect op de opkomst, stelt Vermeulen, die onderzoek deed naar stemgedrag. „Een nieuwe partij verandert het gevoel niet gehoord te worden meestal niet op korte termijn. De oorzaken van dat gevoel zijn structureel. Maar het kan zijn dat dit keer een uitzondering is.”
In Friesland lijkt de opkomst tot nu toe het grootst met 65,5 procent. Daarna volgt uit de voorlopige cijfers Drenthe met 65,2 en Overijssel met 64,4 procent. In alle drie de provincies is de BBB de grootste partij. „Kiezers in deze provincies voelen zich nauw betrokken bij een aantal grote landelijke thema’s. Er heerst met name hier veel onvrede over het landelijk beleid”, zegt Vermeulen.
Op Bonaire zijn de traditionele partijen UPB (christen-democratisch) en de sociaal-democratische partij Demokrat met allebei drie zetels de grootste partijen bij de lokale verkiezingen geworden. In de eilandsraad van in totaal negen zetels gaat de meer liberale MPB van vier naar twee zetels, nieuwkomer M21 krijgt één zetel.
Dezelfde onderverdeling is ook te zien in de resultaten van de verkiezingen voor het kiescollege, waarvan de uitslag meetelt voor de samenstelling van de Eerste Kamer. Demokrat is de grootste met ruim 37 procent van de stemmen voor het kiescollege. UPB heeft 26 procent en MPB ruim 16 procent. De rest is onderverdeeld in M21 en lijst Jaap Kos.
Sinds een grondwetswijziging in 2018 stemmen ook de inwoners van Bonaire, Sint-Eustatius en Saba over de samenstelling van de Eerste Kamer. Aangezien de bijzondere gemeenten geen Provinciale Staten hebben, gaat dit via deze afzonderlijk gekozen kiescolleges.
Op Sint Eustatius is de CDA als derde en laatste geëindigd bij de Eilandsraadverkiezingen. Die werden gewonnen door de progressieve arbeiderspartij PLP, die al de grootste partij van het eiland was. PLP behaalde iets meer dan 55 procent van de stemmen, de Democratische partij DP kreeg 38 procent en het CDA kreeg 7 procent. Voor het kiescollege deden alleen de DP en het CDA met respectievelijk 71 en 29 procent mee.
Op Saba bleef de partij WIPM de grootste. De partij behaalde in 2019 alle vijf de zetels in de Eilandsraad. Daarvan heeft het er nu drie overgehouden, twee gaan er na de nieuwkomer: Party for Progress, Equality & Prosperity (PEP). Aan de verkiezingen het kiescollege deed alleen de WPIM mee, hoeveel stemmen er zijn uitgebracht is nog niet bekend.
Advertentie
De BBB is ook in Noord-Brabant de grootste geworden. De partij heeft 18,2 procent van de stemmen gehaald. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de VVD met 14,1 procent van de stemmen. Het zijn de enige twee partijen die boven de 10 procent uitkomen.
GroenLinks is de derde partij van Brabant geworden met 7,7 procent van de stemmen, op de voet gevolgd door de SP met 7,6 procent. Nieuwkomers JA21 en Volt hebben respectievelijk 4,2 en 2,9 procent van de stemmen gekregen.
Ook in Noord-Brabant is FVD de grote verliezer. De partij kreeg in 2019 14,5 procent van de stemmen. Dat is gedaald naar 2,8 procent.
De opkomst is met 55,2 procent iets hoger dan in 2019. Toen ging 52,4 procent van de kiesgerechtigde Brabanders naar de stembus.
De BoerBurgerBeweging heeft vooral veel stemmen getrokken op het platteland, blijkt uit een analyse van het ANP. Uit de voorlopige uitslagen van de verkiezingen valt op te maken dat de BBB (rond 12.20 uur) in plattelandsgemeenten bijna 30 procent van de uitgebrachte stemmen heeft behaald, tegen zo’n 13 procent in verstedelijkte gemeenten.
Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) heeft gemeenten aan de hand van het aantal adressen per vierkante meter ingedeeld op een schaal die loopt van niet-stedelijk (doorgaans het platteland) naar zeer sterk stedelijk. Daaruit valt af te leiden hoe goed BBB het heeft gedaan op het platteland in vergelijking tot grote steden.
BBB heeft relatief de meeste stemmers getrokken in de plattelandsgemeenten Tubbergen (58,8 procent van de stemmen in dit voormalig CDA-bolwerk ging naar BBB), Dinkelland (52,3 procent) en Berkelland (46,9 procent). Dichtbevolkte steden als Utrecht (5,2 procent) en Leiden (6,9 procent) zitten daar ver onder.
Een van de belangrijkste onderwerpen waar BBB zich op profileert, is de kritiek op het stikstofbeleid van het kabinet. Dat thema leeft sterk op het platteland. Boeren zijn de afgelopen jaren meermaals naar Den Haag getrokken om te protesteren tegen het stikstofbeleid van het kabinet.
De overwinning van de BoerBurgerBeweging blijkt nog groter dan gedacht. Een nieuwe voorlopige prognose van de Verkiezingsdienst van het ANP brengt de partij van Caroline van der Plas op zestien zetels in de Eerste Kamer. Mogelijk worden dat er zelfs nog zeventien. Daarmee is de BBB vanuit het niets de grootste: de combinatie GroenLinks-PvdA blijft voorlopig op vijftien zetels steken, één zetel winst.
Na Forum voor Democratie, dat in 2019 met twaalf zetels de senaat in kwam en er nu nog maar twee over heeft, is het CDA de grootste verliezer. Van de negen Eerste Kamerzetels, verliest de partij er vier.
De kiezer heeft een duidelijk signaal afgegeven bij de verkiezingen, en daarmee heeft het kabinet het draagvlak verloren. Dat zei Caroline van der Plas van verkiezingswinnaar BoerBurgerBeweging (BBB) tegen de pers op het partijbureau, de dag na de verkiezingen. „De kiezer is de baas, dat zeggen ze altijd.” Dus moeten politici daarnaar luisteren, vindt Van der Plas.
Van der Plas werd onthaald op het partijkantoor in Deventer door partijgenoten. Ze had van de baas van haar stamkroeg slagroomtaart meegekregen, en er was cake. Ook na een paar uur slaap noemt Van der Plas het nog moeilijk te bevatten dat haar partij de grootste is.
Hoewel verzet tegen de stikstofaanpak voor Van der Plas een kernthema is, leeft de onvrede waardoor kiezers zich tot BBB richten breder, denkt de partijleider zelf. Het stikstofdossier zal in de provincies wel een hoofdrol spelen. Van der Plas beloofde donderdag dat haar partij alleen in provincies zal besturen als in het coalitieakkoord komt te staan dat boeren niet zullen worden onteigend. Dat staat haaks op voornemens van het kabinet om boeren verplicht uit te kopen om de stikstofuitstoot te verminderen als het vrijwillig niet lukt. Bij de uitvoering van dat beleid is een belangrijke rol weggelegd voor provincies.
In het tv-programma Goedemorgen Nederland keek Van der Plas donderdagochtend al vooruit op de tien formatieonderhandelingen in provincies die haar partij verwacht te leiden vanwege de overwinning bij de verkiezingen van woensdag. „Dat moet gewoon keihard in het coalitieakkoord komen te staan, dat in de provincies waar wij in de coalitie willen komen we dat niet gaan doen”, zegt ze over onteigeningen.
De politiek leider van BBB wil ook een streep zetten door de deadline van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) om per 2030 te komen tot een halvering van de stikstofuitstoot.
Van der Plas hoopt dat andere partijen „echt openstaan voor ons” als verkenners van haar partij op zoek gaan naar mogelijke coalitiepartners. „Want we hebben andere partijen natuurlijk ook nodig.”
De BBB-voorvrouw heeft er vertrouwen in dat haar partij goede mensen naar de Provinciale Staten stuurt. „We hebben steeds gezegd: ook de nummer 25 op de lijst moet van kwaliteit zijn”, zegt Van der Plas over de werving van kandidaten waar haar jonge partij druk mee bezig is geweest voor de verkiezingen. „Want stel dat die ook aan de beurt komt, dan kan je niet zomaar iemand van straat hebben geplukt.”
Sommige BBB-kandidaten worden nu geheel tot hun verbazing Statenlid, van wie Van der Plas er al enkele heeft gesproken. „Die mensen zijn ook nog helemaal in een roes van: wat is hier gebeurd?”, zegt ze.
Met de BBB als winnaar in meerdere provincies is duidelijk dat de kiezer veel waarde hecht aan ondernemerschap en een sterk platteland. Zo reageren de werkgeversverenigingen VNO-NCW en MKB-Nederland op de enorme verkiezingswinst van de partij van Caroline van der Plas.
„Gelet op de grote vraagstukken waar we voor staan in de komende jaren, onder meer klimaat, stikstof en wonen, is voor Nederlandse ondernemers nu vooral stabiel en voorspelbaar overheidsbeleid cruciaal om te kunnen investeren. Uit recent onderzoek onder duizenden ondernemers blijkt dat ze vinden dat de politiek het juist op dit punt laat afweten”, stellen de organisaties.
VNO-NCW vindt het daarom belangrijk dat alle politieke partijen helpen om dit vertrouwen in de politiek te herstellen. „Ook het vertrouwen van de politiek in de samenleving vraagt actie.” De werkgevers wijzen erop dat provincies de komende jaren op „talloze fronten een cruciale taak” hebben: van het realiseren van meer woningbouw tot de stikstofopgave en het creëren van ruimte voor nieuwe economische ontwikkeling. „We kunnen het ons echter niet permitteren dat het land op slot blijft of onbestuurbaar wordt. Daarvoor zijn de uitdagingen veel te groot.”
Het CDA heeft een „flink pak slaag” gekregen, zei oud-partijleider Maxime Verhagen donderdag in het radioprogramma Sven op 1. De vertrekkend voorzitter van Bouwend Nederland beschreef dat het verlies van zijn partij „ook als voormalig actief politicus van het CDA zeker pijn” doet. Hij maakt zich verder zorgen om vertraging van bouwplannen door de verkiezingsuitslag.
Verhagen constateerde in het gesprek met presentator Sven Kockelmann dat het „de afgelopen tijd bij de gevestigde partijen aan langetermijnvisie ontbreekt”. „Het CDA is daar een van”, zei Verhagen, die tussen 2002 en 2007 en in 2010 fractievoorzitter was van de partij. „Er wordt te veel hapsnapbeleid gevoerd.”
Verhagen feliciteerde BoerBurgerBeweging-leider Caroline van der Plas met de verkiezingsoverwinning. „Ze heeft het geweldig gedaan, anders haal je geen vijftien zetels. Ze heeft op een simpele manier duidelijk gemaakt waar zij wel voor staat. De onvrede die heerste uit zich in steun aan de BBB”, aldus de oud-minister van Economische Zaken, Landbouw en Innovatie (2010-2012) en Buitenlandse Zaken (2007-2010).
Op de vraag in hoeverre het CDA zich de verkiezingsuitslag moet aanrekenen en of dat aan het leiderschap ligt, zei Verhagen: „Iedereen heeft zijn eigen verantwoordelijkheid, ook de leider van de partij.” Volgens Verhagen hebben de huidige CDA-politici „onvoldoende weerklank kunnen vinden bij de kiezer”.
Verhagen, die sinds 2013 voorzitter is van bouwbrancheorganisatie Bouwend Nederland, zei door de verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging „uiteraard bang” te zijn voor vertraging van bouwplannen. „Omdat je dan voor de problemen waar wij als bouw een oplossing voor kunnen bieden, dat we die niet kunnen bieden”, zei Verhagen.
„Doe nou gewoon datgene dat je in ieder geval kunt doen, en waarvan je in wezen ook bij een BBB, namelijk die vrijwillige uitkoop, steun voor hebt”, aldus Verhagen. „Wil je nu voortgang kunnen maken met de bouw en infra, zowel met energie-infrastructuur als de gewone weginfrastructuur, dan zul je iets moeten doen met betrekking tot de stikstofproblematiek. En begin dan met de vrijwillige uitkoop, dat kan altijd”, zegt de voorman, doelend op het uitkopen van boeren. Verhagen hoopt verder dat BBB-leider Caroline van der Plas ook kijkt „hoe we samen de problemen waarvoor we staan kunnen oplossen”.
De BoerBurgerBeweging (BBB) heeft haar verkiezingsoverwinning voor een belangrijk deel te danken aan onbehagen dat al langer leeft op het platteland en dat door de stikstofcrisis aan het oppervlak is verschenen, zegt Twan Huijsmans. De promovendus van de afdelingen Sociologie en Politicologie van de Universiteit van Amsterdam vermoedt dat de BBB niet alleen de proteststem op het platteland naar zich toe heeft getrokken. BBB-voorvrouw Caroline van der Plas spreekt volgens Huijsmans bijvoorbeeld ook de praktisch geschoolden aan die een grote afstand voelen tot de politiek.
Toen de Raad van State in 2019 een streep zette door het stikstofbeleid van het kabinet en daardoor voor boeren ingrijpende maatregelen in de lucht hingen, leidde dat tot massale boerenprotesten. In datzelfde jaar werd de BBB opgericht, die het ongenoegen van boeren en op het platteland tot een centraal thema maakte. In 2021 werd voorvrouw Van der Plas verkozen in de Tweede Kamer en woensdag boekte haar partij een klinkende overwinning in de Provinciale Statenverkiezingen.
De indruk genegeerd te worden door de politiek en de Randstad leeft volgens Huijsmans al langer op het platteland. „Dat gevoel is nu belangrijker voor kiezers dan ooit omdat er nu belangrijke vraagstukken spelen die gaan over regionale verdeling”, aldus de onderzoeker. Zijn vermoeden is dat mensen zich buiten de grote steden ook genegeerd voelen op andere thema’s, zoals het verdwijnen van buslijnen.
De onderzoeker denkt dat de BBB de juiste partij op het juiste moment is voor veel kiezers omdat die zich juist profileert op plattelandsthema’s die nu opspelen. Hij benadrukt wel dat er nog geen gegevens beschikbaar zijn over de achtergrond van de BBB-kiezer.
De BBB heeft ook de winst gepakt in de provincie Limburg met 18,5 procent van de stemmen. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de PVV, die uitkwam op 12,7 procent. Dit is voor de partij wel een verlies ten opzichte van de verkiezingen in 2019, toen de PVV nog 13,5 procent van de stemmen haalde. De VVD staat op de derde plek met 9,5 procent van de stemmen.
Verder zijn er geen partijen die er echt uitspringen. Het aantal stemmen voor het CDA halveerde tot 9,2 procent, maar de partij staat nog altijd op de vierde plek. Forum voor Democratie (FvD) verloor ook in Limburg flink. De partij behaalde 3,4 procent van de stemmen, tegenover bijna 15 procent vier jaar geleden.
De opkomst in Limburg lag met 54 procent 1,4 procentpunt hoger dan in 2019. Uit de voorlopige cijfers blijkt dat BBB 10 zetels naar zich toetrekt.
GroenLinks blijft in Amsterdam de grootste partij. Dat meldt de gemeente Amsterdam na het tellen van 95 procent van de stemmen. GroenLinks krijgt in de prognose 18,2 procent van de stemmen. Dat is minder dan in 2019. Toen kreeg de partij 23,8 procent van de stemmen.
De verkiezingsuitslag smaakt voor GroenLinks en de Partij van de Arbeid „naar meer”. Dat hebben de politieke leiders Attje Kuiken (PvdA) en Jesse Klaver (GroenLinks) gezegd tijdens een gezamenlijke vergadering van de Tweede Kamerfracties. Vooral Kuiken is blij met de uitslag en vindt die „een opmaat” naar nauwere samenwerking in de Tweede Kamer. Vervolgens sneden ze een taart aan met een foto erop waar zij en de lijsttrekkers van beide partijen voor de senaat juichend op staan.
PvdA en GroenLinks deden in nagenoeg alle provincies elk met een eigen lijst mee aan de Provinciale Statenverkiezingen, en alleen in Zeeland met een gezamenlijke lijst. Vervolgens vormen ze in de Eerste Kamer een gezamenlijke fractie. Het idee is dat de twee partijen gezamenlijk een grotere invloed hebben dan los van elkaar. Toch lijkt dat in het aantal stemmen vooralsnog niet of nauwelijks terug te zien.
De BoerBurgerBeweging (BBB) behaalde bij de Provinciale Statenverkiezingen van woensdag een monsterzege. De partij kreeg het grootste deel van de ontevreden kiezers achter zich. Na telling van 85 procent van de stemmen is de partij in de meeste provincies de grootste. In de Eerste Kamer krijgt BBB waarschijnlijk 15 van de 75 zetels.
Met de weer aardig tot bloei gekomen premier voorop kan Rutte IV ervoor kiezen onverstoorbaarheid uit te stralen, om vervolgens met wat kleine handreikingen hier en daar te proberen zo lang mogelijk de weg te vervolgen. Zo’n keus zou echter ongelukkig zijn; zeker in een tijd waarin het kabinet om het eigen bestuurlijk onvermogen te camoufleren de provincies degradeert tot uitvoeringsloketten van het Rijk.
De BBB heeft de winst gepakt in de provincie Groningen met 23,6 procent van de stemmen. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de PvdA, die uitkwam op 10 procent. Dit is voor de partij wel een verlies van 2 procentpunt ten opzichte van de verkiezingen in 2019. GroenLinks maakt de top 3 compleet met 9,6 procent van de stemmen.
Het CDA heeft fors verloren: de partij ging van 8,1 procent van de stemmen naar 4,1 procent. De VVD was goed voor 5,7 procent. Dit was in 2019 nog 8,5 procent. Ook D66 (van 6,6 naar 5,4 procent) en de ChristenUnie (van 9,4 naar 6,3 procent) leveren in.
Stort de BoerBurgerBeweging straks in rap tempo in, zoals eerder bij Forum voor Democratie en de Lijst Pim Fortuyn is gebeurd? Volgens parlementair historicus Bert van den Braak zal dat meevallen. „Als je kijkt naar de kandidaten die ze voor de Eerste Kamer hebben, zitten daar veel serieuze mensen bij. Die stellen wat voor.” De BBB en diens partijleider Caroline van der Plas komen „wat stabieler en iets realistischer” over.
De BBB deed zelf ook niet mee aan de gemeenteraadsverkiezingen van vorig jaar, om te focussen op de kandidatenlijsten voor de Provinciale Statenverkiezingen. Die verkiezingen won de partij overtuigend, wat er mogelijk toe leidt dat ze de (gedeelde) grootste worden in de senaat. Op die lijst staan veel oud-politici van andere partijen, onder wie lijsttrekker Ilona Lagas (eerder wethouder voor de VVD), en Gert-Jan Oplaat op nummer drie, eerder Tweede Kamerlid voor de VVD.
De vertrouwenscommissie van de BBB die zich met de profielschets voor de Eerste Kamer bezighield, benadrukte vooral het belang van een „stabiele, betrouwbare fractie”. Bij de LPF zaten volgens Van den Braak ook „veel avonturiers”.
Volgens Van den Braak zijn er wel gelijkenissen tussen de opkomst van BBB en die van FVD in 2019. Kiezers denken veelal: „Laten we die eens een keer de kans geven”. Daarnaast haalden beide partijen juist bij de Provinciale Statenverkiezingen een heel goed resultaat. Bij dat soort verkiezingen stappen kiezers makkelijker even over naar een andere partij, schetst Van den Braak, omdat het niet direct om de formatie van een regeringscoalitie gaat. „Kiezers zijn natuurlijk sowieso heel wispelturig.”
Hanneke Klein-den Hertog was tijdens de uitslagenavond in Utrecht, bij de ChristenUnie. Alle CU’ers lijken het er over eens te zijn: het had veel slechter gekund. Dat verwoordt ook Kamerlid Don Ceder. De meeste aanwezigen zijn naar huis, de vlaggetjes worden opgeborgen en de blauw-witte bierviltjes opgeruimd. „Het is zuur dat in sommige provincies een zetel wegvalt, maar ik denk toch dat de overheersende gedachte hier is dat we blij zijn dat we ons hebben weten te handhaven. En er waren genoeg bitterballen, dus ik heb genoten.”
Jan Kas volgde de uitslagenavond in Arnhem. CDA-lijsttrekker en gedeputeerde Peter Drenth: „De kiezers uiten een gevoel van onbehagen en ongenoegen. Het is een signaal: Hoe leven we samen in dit land?”
„Natuurherstel is vandaag en morgen even noodzakelijk als gisteren”, benadrukt Natuurmonumenten na de grote verkiezingswinst van de BoerBurgerBeweging (BBB). „Het is van groot belang om iedereen te betrekken bij het vinden van een oplossing.”
„Natuur en de agrarische sector kunnen prima samen”, stelt Natuurmonumenten verder. „Het is van groot belang dat natuur én boeren nu snel duidelijkheid krijgen over de toekomst. Zodat natuurherstel vandaag nog start.”
Milieudefensie zegt dat boeren rechtvaardig behandeld moeten worden in de stikstofcrisis. „De stikstofcrisis moet niet zozeer op het bord van de boeren liggen, maar juist op dat van de grote vervuilende agro-bedrijven zoals Rabobank, Ahold Delhaize en FrieslandCampina”, vindt Bram van Liere van Milieudefensie. „Zij hebben decennialang de intensivering van de landbouwsector aangejaagd en daarmee ook de stikstofcrisis.”
Volgens Van Liere moet de politiek strenger optreden tegen grote vervuilers. „Want alleen als zij meedoen, kunnen we de doelen voor klimaat, stikstof en natuur halen.”
Verslaggever Johan Leeflang was op de uitslagenavond bij de SGP, die in Utrecht samenkwam. Senator Diederik van Dijk vindt het „verdrietig” dat de christelijke partijen „opnieuw dalen”. Dat is volgens hem nadelig op onder andere medisch-ethische dossiers. Wel noemt hij BBB, de grote winnaar, minder progressief dan partijen als D66, GroenLinks en PvdA. Van Dijk verwacht dat er op onder andere het stikstofdossier stevige debatten komen binnen de provincies.
Correspondent Jan Dirk van Scheyen volgde de uitslagenavond in Middelburg. SGP-fractievoorzitter Joan van Burg: „We verliezen mogelijk stemmen aan BBB. Een protestbeweging trekt altijd stemmen, met name van jongere kiezers.”
Correspondent Gert Janssen volgt woensdagavond de uitslagen bij de BBB in Bathmen. Buiten het partycentrum staat Adri Noordijk te kijken naar zijn truck met trailer, een rijdende reclamezuil voor de BBB. „Ze noemen me de BBB-cowboy”, zegt hij trots. De Limburger, voorheen Puttershoeker, is partijlid van het eerste uur. „Met mijn vrachtwagen heb ik Caroline naar Den Haag gebracht toen ze werd geïnstalleerd als Kamerlid. Mijn zwagers staan op de SGP-lijst”, vertelt hij zodra hij hoort wie hem interviewt.
De ChristenUnie heeft in Limburg opnieuw te weinig stemmen voor een zetel gehaald. De BBB won er met 18,3 procent.
De CU was goed voor 0,8 procent van alle stemmen. De partij probeert in Limburg al geruime tijd voet aan de grond te krijgen. Het percentage lag in 2019 op 1,07. Ook toen haalde de partij geen zetel.
De opkomst in de provincie lag met 52,5 procent op ongeveer hetzelfde niveau als vier jaar geleden.
In Groningen lijkt de BoerBurgerBeweging (BBB), met 17,5 procent van de stemmen, de grootste te worden. Christelijke partijen moeten er naar verwachting ongeveer de helft van hun zeven zetels inleveren.
In de gemeenten Oldambt, Westerwolde en Stadskanaal is de BBB de grootste geworden. In de gemeente Groningen won GroenLinks.
De opkomst in de provincie lag iets hoger dan vier jaar geleden. In 2019 stemde bijna 57 procent; nu 63. De ChristenUnie en CDA lijken te verliezen. Het zetelaantal van die partijen in de Staten zal mogelijk halveren.
De SGP, die dit jaar in Groningen voor het eerst meedeed, lijkt geen zetel te gaan halen. Met de donderdagmorgen vier van de tien getelde gemeenten, komt de partij op 0,8 procent.
De gemeente Westerkwartier, waar de SGP bij de Tweede Kamerverkiezingen in Groningen de meeste stemmen haalde, was donderdagmorgen echter nog niet geteld. Het zittende college, bestaande uit GroenLinks, D66, CDA, CU, VVD en PvdA, heeft met die voorlopige uitslag geen meerderheid.
Verslaggever Johannes Visscher volgde de uitslagenavond bij het CDA. Voormalig Kamerlid Wim van de Camp: „De verkiezingsuitslag is een duidelijke afstraffing van de gevestigde orde. Mensen zijn het zat. Ze vinden dat de gevestigde orde veel met zichzelf bezig is. Daarbij komt dat Caroline van der Plas een sympathiek, warm én handig mens is. Een oud-CDA’er uit Deventer.”
Met de monsterzege van BoerBurgerBeweging (BBB) maakt Nederland „een ruk naar redelijkheid, en zijn twee stoelpoten van het kabinet weggezaagd”, reageert boerenactiegroep Agractie Nederland op de verkiezingsuitslagen. „Wanneer de coalitiepartijen hun wonden gelikt hebben en toch willen doorgaan met hun desastreuze plannen richting het Nederlandse platteland zullen wij niet rusten voor de laatste stoelpoten ook weggezaagd zijn”, vervolgt de organisatie.
Agractie hekelde de afgelopen tijd de aanhoudende onduidelijkheid vanuit het kabinet op het gebied van nieuwe stikstofmaatregelen en plannen om boeren verplicht uit te kopen. De organisatie is dus erg tevreden met de overwinning van Caroline van der Plas van BBB: „wij feliciteren BBB met deze enorme prestatie”.
Nederland zal vastlopen op de stikstofcrisis, als de winst van de BBB ertoe leidt dat stikstofbeleid niet doorgaat, zegt voorzitter Johan Vollenbroek van Mobilisation for the Environment (MOB). De milieuorganisatie heeft tal van rechtszaken gewonnen tegen provincies, die weigerden op te treden tegen boeren die niet de juiste natuurvergunning hebben. „Een halvering van de veestapel is de enige uitweg”, aldus Vollenbroek.
Als Nederland vastloopt op de stikstofcrisis heeft dat grote economische gevolgen, denkt Vollenbroek. Bovendien komen dan ook klimaatprojecten stil te liggen, waardoor de regering het doel voor 2030 niet haalt om de uitstoot van broeikasgassen in elk geval met 55 procent te verminderen ten opzichte van 1990. Daardoor zullen de BBB-plannen nog erg lastig worden, zegt Vollenbroek. „We zijn benieuwd wanneer de BBB kleur gaat bekennen.”
Wel ziet hij ook lichtpuntjes. Zo is Forum voor Democratie (FVD) in veel provincies veel kleiner geworden. „FvD is mordicus tegen klimaat- en natuurmaatregelen.” Ook denkt hij dat Lelystad Airport nu definitief van de baan gaat, omdat de BoerBurgerBeweging tegen de komst van het vliegveld is.
MOB procedeerde onder meer met succes tegen het zogeheten Programma Aanpak Stikstof (PAS): de Raad van State bepaalde in 2019 dat dit in strijd was met Europese natuurbeschermingswetten.
De BBB heeft in Friesland 27,9 procent van de stemmen behaald bij de verkiezingen woensdag en is hiermee ook in deze provincie de grootste geworden. Dit blijkt uit de voorlopige uitslag, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De partij wordt gevolgd door de PvdA, die uitkwam op 10,6 procent van de stemmen. Dit was in 2019 nog 13,4 procent. Het CDA verliest flink: die ging van 16,7 procent naar 8,7 procent.
De voorlopige opkomst voor de provinciale verkiezingen ligt op 57,5 procent, meldt de verkiezingsdienst van het ANP na telling van 88,5 procent van de stemmen. Dat is iets meer dan in 2019, toen het ging om 56,2 procent.
In Friesland lijkt de opkomst tot nu toe het grootst met 65,5 procent. Drenthe volgt op de voet met 65,2 en hierna komt Overijssel met 64,4 procent. Uit de voorlopige cijfers lijkt in Noord-Holland de opkomst het laagst te zijn met 51,3 procent.
Bij de Tweede Kamerverkiezingen ligt het opkomstcijfer standaard hoger. In 2021 lag dat op 78,7 procent.
De BoerBurgerBeweging (BBB), die in veel provincies de grootste partij wordt, zal niet ontkomen aan de „weerbarstige praktijk”, zegt directeur Andy Palmen van Greenpeace. Door de stikstofcrisis moeten provinciebesturen immers ingrijpen. „Er kunnen amper huizen worden gebouwd zonder dat de stikstofcrisis wordt opgelost en de natuur moet worden gered, ook van de wet.”
„Al twintig jaar zien we politieke aardverschuivingen bij populistisch rechts”, zegt Palmen. „Zodra ze verantwoordelijkheid moeten nemen, worden ze geconfronteerd met de weerbarstige praktijk.” De BBB van Caroline van der Plas behaalde bij de provinciale verkiezingen een enorme zege. De partij wil onder meer een streep halen door de deadline van 2030, waarin de stikstofuitstoot gehalveerd moet zijn.
„De burgers hebben laten zien dat ze de boeren ondersteunen en niet de coalitie. De komende dagen worden er weer heel wat Nederlandse vlaggen andersom opgehangen om de burgers te bedanken”, reageert Sieta van Keimpema van Farmers Defence Force (FDF) op de monsterzege van BoerBurgerBeweging (BBB). De afgelopen maanden protesteerden boeren tegen het kabinetsbeleid met omgekeerde vlagen. Die kunnen volgens FDF nu dus weer opgehangen worden met de rode baan boven.
„De houdbaarheid van dit kabinet is voorbij, het zou verstandig zijn als er nu nieuwe verkiezen uitgeschreven gaan worden”, vervolgt ze. Volgens Van Keimpema wordt het alleen maar erger als het kabinet nu „blijft doormodderen”. „Ze moeten zeggen: we hebben de boodschap begrepen, een andere ploeg moet het nu doen”. Zij is blij dat het kabinet de plannen nu niet zomaar meer kan doordrukken, wanneer provincies ’nee’ zeggen.
FDF hield vorige week een grote demonstratie in het Zuiderpark in Den Haag. Die protestactie was niet alleen om de boerenstandpunten naar voren te brengen over bijvoorbeeld het stikstofbeleid en de gedwongen uitkoop van boeren, maar ook om allerlei andere maatschappelijke problemen onder de aandacht te brengen.
BBB is ook in Leeuwarden de grootste geworden. De partij heeft 17,4 procent van de stemmen gekregen. De PvdA is de tweede partij geworden met 15,5 procent van de stemmen, gevolgd door GroenLinks. Die wist met 11,7 procent van de stemmen een heel klein beetje te stijgen ten opzichte van 2019: toen kreeg de partij 11,5 stemmen.
Deze drie partijen zijn de enige die boven de 10 procent wisten te komen. De VVD (7,4 procent) en Fryske Nasjonale Partij (FNP) (6,6 procent) zijn vierde en vijfde geworden.
Voorvrouw van de BoerBurgerBeweging (BBB) Caroline van der Plas belooft dat haar partij alleen in provincies zal besturen als in het coalitieakkoord komt te staan dat boeren niet zullen worden onteigend. Dat staat haaks op voornemens van het kabinet om boeren verplicht uit te kopen om de stikstofuitstoot te verminderen als het vrijwillig niet lukt. Bij de uitvoering van dat beleid is een belangrijke rol weggelegd voor provincies.
In het tv-programma Goedemorgen Nederland kijkt Van der Plas na enkele uren slaap vooruit op de tien formatieonderhandelingen in provincies die haar partij verwacht te leiden vanwege de overwinning bij de verkiezingen van woensdag. „Dat moet gewoon keihard in het coalitieakkoord komen te staan, dat in de provincies waar wij in de coalitie willen komen we dat niet gaan doen”, zegt ze over onteigeningen.
De politiek leider van BBB wil ook een streep zetten door de deadline van minister Christianne van der Wal (Natuur en Stikstof) om per 2030 te komen tot een halvering van de stikstofuitstoot.
Van der Plas hoopt dat andere partijen „echt openstaan voor ons” als verkenners van haar partij op zoek gaan naar mogelijke coalitiepartners. „Want we hebben andere partijen natuurlijk ook nodig.”
De BBB-voorvrouw heeft er vertrouwen in dat haar partij goede mensen naar de Provinciale Staten stuurt. „We hebben steeds gezegd: ook de nummer 25 op de lijst moet van kwaliteit zijn”, zegt Van der Plas over de werving van kandidaten waar haar jonge partij druk mee bezig is geweest voor de verkiezingen. „Want stel dat die ook aan de beurt komt, dan kan je niet zomaar iemand van straat hebben geplukt.”
Sommige BBB-kandidaten worden nu geheel tot hun verbazing Statenlid, van wie Van der Plas er al enkele heeft gesproken. „Die mensen zijn ook nog helemaal in een roes van: wat is hier gebeurd?”, zegt ze.
De BBB heeft ook in de provincie Overijssel enorme winst geboekt bij de provinciale verkiezingen. De partij heeft 31,3 procent van de stemmen behaald en is hiermee de enige partij die boven de 10 procent is uitgekomen, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. Op plek twee volgt het CDA met 8,2 procent van de stemmen. Bij de vorige verkiezingen behaalde deze partij nog 17,1 procent van de stemmen.
De VVD (8 procent), GroenLinks (7,6 procent) en de PvdA (6,7 procent) maken de top-5 compleet. Forum voor Democratie verliest fors: de partij gaat van 13,3 procent van de stemmen in 2019 naar 2,7 procent nu.
De VVD (8 procent) komt met een verlies van 2 zetels uit op 4 zetels. Het CDA komt uit op 4 zetels, een verlies van 5 zetels. Nieuwkomers in de provincie Overijssel Volt (3 procent) en JA21 (3,5 procent) halen 1 zetel. 50PLUS (1,2 procent) levert hun enige zetel in.
„Een belangrijke winst voor onze boeren en het vitale platteland. Top gedaan Caroline van der Plas van BoerBurgerBeweging, gefeliciteerd”, zegt Sjaak van der Tak, voorzitter van de Land- en Tuinbouworganisatie Nederland (LTO), in een reactie op de enorme overwinning van BBB.
„Kiezers geven het kabinet en daarmee de coalitie een enorme dreun en dat vraagt om een echte koerswijziging met het vinden van draagvlak voor de grote plannen, zoals stikstof”, vervolgt de LTO-voorzitter. De partij van Van der Plas komt waarschijnlijk op 15 zetels uit in de Eerste Kamer en wordt in veel provincies de grootste.
Volgens de LTO heeft de BBB met de uitslag „een aardverschuiving” veroorzaakt. „De samenleving laat zien hoeveel belang ze hecht aan een goede toekomst voor boeren en tuinders in Nederland. Deze uitslag laat zich maar op één manier vertalen: er moet ruimte komen voor realistische doelen en nieuw draagvlak voor het landbouwakkoord en de stikstofaanpak”, stelt Van der Tak. Hij onderstreept dat de LTO als belangenbehartigingsorganisatie „politiek kleurenblind” is. „Wij werken samen met alle partijen. Verschillende onderwerpen kennen verschillende voor- en tegenstanders”, besluit Van der Tak.
Net als in veel andere plaatsen is Forum voor Democratie (FvD) ook in Edam-Volendam tegen een zware verkiezingsnederlaag aangelopen. Waar de partij in de Noord-Hollandse plaats in 2019 nog 40,8 procent van de stemmen binnenhaalde, was dat nu slechts 5,7 procent, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP.
Die score van 2019 in Edam-Volendam was toen het beste resultaat op gemeenteniveau voor FvD.
Grootste partij is nieuwkomer de BoerBurgerBeweging (BBB) met 22,4 procent, gevolgd door een andere nieuwkomer JA21 met 12,7 procent. De PVV is de derde partij met 11,3 procent.
Het lijkt er niet op dat de ‘linkse wolk’ van PvdA en GroenLinks samen de winst halen waar de partijen op hoopten. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen staat de combinatie op verlies. De partijen halen samen 16,8 procent. In 2019 was dit nog 18,9 procent.
Steden als Leeuwarden en Nijmegen zijn nog niet meegenomen in de telling, en ook de uitslagen van bijvoorbeeld Amsterdam en Rotterdam zijn nog niet compleet. Maar de kans is klein dat die uitslagen het landelijke beeld veel doen kantelen.
Het is nog niet te zeggen wat deze verwachte uitslag betekent voor de rol van de linkse partijen in de Eerste Kamer. Nu zijn zij daar samen al de grootste, en de coalitie kijkt vaak naar hen in de zoektocht naar een meerderheid. Het is nog niet duidelijk of de linkse partijen die sleutelrol houden, of dat zelfs hun zetels niet genoeg zijn voor een meerderheid in de senaat.
De partijen namen het samen op in een „tweestrijd” tegen de VVD van premier Mark Rutte. Die had eerder gewaarschuwd voor een ‘linkse wolk’ die de politiek zou bedreigen. De VVD richtte de hele campagne haar pijlen op de linkse partijen en liet de BBB van Caroline van der Plas zo veel mogelijk links liggen.
Die strategie lijkt op basis van de nu beschikbare cijfers niet het beoogde effect te hebben opgeleverd. Zowel de linkse partijen als de VVD staan op verlies, en de BBB haalt een forse winst, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP.
Vooral nieuwkomers deden goede zaken bij deze Provinciale Statenverkiezingen. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen staan Volt, JA21 en BBB op winst, met zelfs een monsterzege voor die laatste in het vooruitzicht.
Het progressieve en Europa-gezinde Volt lijkt bijna 3 procent van de stemmen te halen, en doet het daarmee beter dan bijvoorbeeld de SGP (2,7 procent), 50PLUS (2,3 procent) of Belang van Nederland (1 procent). Partijleider Laurens Dassen vindt het „geweldig” dat het „optimistische” geluid van zijn partij lijkt aan te slaan, zei hij voor de camera van de NOS.
Het rechts-conservatieve JA21 doet het nog beter. De afsplitsing van Forum voor Democratie haalt ruim 4 procent van de stemmen. Ondanks de winst ziet het ernaar uit dat de partij van Joost Eerdmans en Annabel Nanninga aan macht verliest in de senaat. Daar heeft de Fractie-Nanninga, zoals de partij daar heet, 7 voormalige FVD-zetels. Op basis van de huidige cijfers mag de partij 3 senatoren leveren.
Een ronduit astronomische winst is er voor BBB. De partij van Caroline van der Plas haalt waarschijnlijk meer dan 19 procent van de stemmen, en laat de tweede partij de VVD (11,1 procent) ruim achter zich.
Door de grote winst van BBB kleuren de verkiezingsuitslagen bij andere partijen dieprood. Het CDA staat op dik 4 procentpunt verlies, en de VVD moet waarschijnlijk 2,9 procentpunt inleveren. Ook de PVV (1,2 procentpunt), de SP (1,6 procentpunt), D66 (1,4 procentpunt), ChristenUnie (1,1 procentpunt), GroenLinks (1,8 procentpunt) en de PvdA (0,3 procentpunt) moeten verliezen slikken.
BBB blijft ruim op winst met de verwachte zetels voor de Eerste Kamer, die in mei door de nieuwe Provinciale Staten wordt gekozen. De partij van Caroline van der Plas komt na telling van 85 procent van de stemmen uit op 15 zetels. GroenLinks en de PvdA, die in de senaat één fractie gaan vormen, komen ook op 15 zetels. Dat is één zetel meer dan zij nu samen hebben.
Deze voorlopige prognose van de ANP-Verkiezingsdienst sluit donderdagochtend vroeg aan bij de uitkomst van de exitpolls van Ipsos/NOS die woensdagavond naar buiten werd gebracht.
Als tweede partij komt op afstand regeringspartij VVD uit op 10 senaatszetels, 2 minder dan de liberalen er nu hebben. D66 heeft in deze prognose 6 zetels en het CDA 5, een verlies van respectievelijk 1 en 4 zetels.
PVV en Partij voor de Dieren komen nu elk uit op 4 zetels en 3 senaatszetels liggen in het verschiet voor de SP, JA21 en ChristenUnie. FvD en Volt zouden op 2 senaatszetels uitkomen en 1 zetel zou gaan naar de SGP, 50PLUS en OSF.
De komende uren kan de voorlopige prognose voor de senaat weer veranderen, omdat de voorlopige uitslagen van een aantal grotere gemeenten nog moet binnenkomen.
De Nederlandse kranten zijn eensluidend over de overwinning van de BoerBurgerBeweging (BBB) bij de Provinciale Statenverkiezingen. Die is volgens NRC en De Telegraaf „verpletterend”, terwijl FD, de Volkskrant en het AD spreken van een monsterzege. De grootste krant van ons land opent de voorpagina met slechts een woord: KABBBOEM!, waarbij de drie B’s in de groene kleur van de partij zijn gedoopt.
De gevolgen van de verkiezingszege van de partij van Caroline van der Plas, die waarschijnlijk op 15 zetels in de Eerste Kamer uitkomt en in veel provincies de grootste wordt, zijn groot voor de stikstofdoelen van het kabinet, schrijft NRC. „Provinciale CDA- en VVD-bestuurders lieten al eerder weten niet te willen instemmen met de gedwongen onteigening van veehouders. Nu BBB overal in het land een machtspositie heeft veroverd, zal het verzet in de provincies tegen de maatregelen groeien.”
De partij deelt volgens De Telegraaf een mokerslag uit aan de gevestigde partijen. „De rechtdoorzee-partij gooit hoge ogen met haar onvermurwbare stikstofkoers. De partij weet ook kiezers aan zich te binden die hunkeren naar verandering, een duidelijke anti-stem in de richting van zittende coalitiepartijen VVD, D66, CDA en CU. Voor de coalitie zijn de druiven zuur.”
Het FD vreest voor de stabiliteit van het huidige kabinet, nu de coalitie waarschijnlijk van 32 naar 24 Senaatszetels gaat. „Met een nog zwakkere positie in de Eerste Kamer moet de regeringscoalitie nog nederiger om meerderheden bedelen. Dat kan de positie van het kabinet verzwakken en de interne verdeeldheid aanwakkeren.”
Het AD ziet de verkiezingsuitslag als een tik op de vingers van het kabinet. „Met de enorme winst van BBB, een stevig links blok en een harde dreun voor de coalitie moet premier Rutte alle zeilen bijzetten om zijn kabinet overeind te houden. Als dat niet al door interne ruzie uit elkaar valt”, voorspelt de krant die verwacht dat de regering van twee kanten onder druk komt te staan. Aan de rechterkant door BBB en JA21 die tegen het stikstof- en klimaatbeleid van het kabinet zijn en door het stevige linkse blok van GroenLinks/PvdA dat juist meer actie eist van het kabinet rond die thema’s.
Trouw stelt dat kiezers, na de forse winst van Forum voor Democratie (FVD) in 2019, opnieuw een protestpartij hebben aangewezen als de grote winnaar bij de Provinciale Statenverkiezingen. „BBB is geen Forum, maar net als toen is de proteststem met een daverende klap geland in Den Haag. Met de winst voor BBB staat de onvrede in het land weer op de politieke agenda, dit keer met de kloof tussen platteland en stad als bron.”
Volgens de Volkskrant gaat de overwinning van BBB vooral ten koste van FVD en het CDA, „dat krimpt tot proporties die lange tijd voor onmogelijk werden gehouden”.
In Duitsland en België besteden media donderdag aandacht aan de Provinciale Statenverkiezingen in Nederland en de overwinning van de BoerBurgerBeweging (BBB).
„Historisch en ongezien”, noemt VRT Nieuws de overwinning van de „boerenpartij”. VRT-journalist Jeroen Reygaert volgde in Den Haag de verkiezingen. „Het is eigenlijk niet zo moeilijk: iedereen verliest en de BBB is de uitgesproken, historische winnaar van de Nederlandse verkiezingen”, analyseert hij.
De Morgen spreekt van een „monsterzege” van BBB, die de regering van premier Rutte in „een crisissfeer” brengt. Dat Ruttes VVD standhoudt, is „een magere troost”, aldus de krant.
„Boerenpartij slaat iedereen met verstomming”, kopt De Standaard. De Belgische krant schrijft dat de uitslagen de regeringspartijen „midscheeps” raken. Veel kiezers vinden dat het stikstofbeleid, de energietransitie en de woningnood op een andere manier moeten worden aangepakt. De BBB van Caroline van der Plas brengt volgens hen „het gezonde boerenverstand” weer terug in de politiek.
De Rheinische Post noemt de winst van de „rechts-populistische BoerBurgerBeweging” een nederlaag voor de regering die de stabiliteit van de coalitie bedreigt.
Het Duitse persbureau dpa stelt dat de „woede van de kiezers” het kabinet van Mark Rutte „een dramatische afstraffing” heeft gegeven. Volgens het persbureau is de stabiliteit van de regering in gevaar.
De Britse omroep BBC heeft het over een schok. „Een boerenpartij verbijstert de Nederlandse politiek”, begint het artikel over de winst. De omroep haalt analist Ben Coates aan, die de verkiezingen als „een soort politieke aardbeving” beschrijft.
Het Amerikaanse Politico gaat vooral in op wat dit betekent voor Mark Rutte en zijn kabinet. De nieuwssite zet vraagtekens bij Ruttes vermogen om door te gaan met het ingezette stikstofbeleid door BBB’s „enorme overwinning”.
Met 19,7 procent van de stemmen is de BoerBurgerBeweging (BBB) de grootste partij geworden bij de verkiezingen voor de Provinciale Staten (PS) van Zeeland, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. Daarmee stoot de BBB het CDA van de troon
De nummer twee is de lijstcombinatie Partij van de Arbeid/GroenLinks, die 13,4 procent behaalde. Daarna volgen de SGP (12,5), de onttroonde CDA (11,4) en de VVD met 8,9 procent. Forum voor Democratie, in 2019 nog goed voor 5 zetels, houdt er waarschijnlijk maar een over.
Het opkomstpercentage in Zeeland was 61,3 procent, dat is 3 procentpunten hoger dan in 2019.
De BoerBurgerBeweging (BBB) wordt in een klap veruit de grootste partij in de Provinciale Staten van Drenthe. Ruim een derde van de kiezers stemde op de partij van Caroline van der Plas. De PvdA, vier jaar geleden nog de winnaar met 14,1 procent, is nu met 9,4 procent de tweede partij.
De Drentse kiezer heeft afgerekend met de landelijke coalitiepartijen. Haalden VVD, D66, CDA en ChristenUnie vier jaar geleden samen nog 36 procent van de stemmen, nu is dat nog maar 22 procent. Vooral VVD en CDA krijgen rake klappen.
Van de partijen die nu al vertegenwoordigd zijn in de Provinciale Staten, weet alleen de Partij voor de Dieren een bescheiden winst te boeken, van 3,4 naar 4,2 procent. De grootste verliezer is ook hier Forum voor Democratie met 3 procent van de stemmen, tegen 13,5 procent in 2019.
In Flevoland is de BoerBurgerBeweging de winnaar met 20,8 procent, meldt de Verkiezingsdienst van het ANP. De VVD eindigt als tweede partij met 9,9 procent, 3,3 procentpunt minder dan bij de vorige Provinciale Statenverkiezingen in 2019.
De PVV (7,7 procent), PvdA (7,6 procent) en GroenLinks (6,9 procent) maken de top-5 compleet. De grootste verliezer is Forum voor Democratie, die in 2019 nog veruit de meeste stemmen haalde. Die partij gaat van 17,8 procent naar 4,5 procent.
Op basis van deze uitslag krijgt de BBB in een klap 10 van de 41 Statenzetels. Ruim op afstand volgt de VVD met 4 zetels. De PVV, GroenLinks en PvdA krijgen allen 3 zetels. Van de 8 zetels die FVD in 2019 won, blijven er 2 over. Overigens zat er nog maar één Statenlid voor FVD in de Provinciale Staten. Zoals in veel andere provincies is FVD in Flevoland ingestort, na de partijcrisis in 2020.
De coalitie van VVD, D66, CDA en ChristenUnie verliest over de hele linie stemmen bij de Provinciale Statenverkiezingen, blijkt uit cijfers van de ANP Verkiezingsdienst. Op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen krijgen binnen de coalitie vooral het CDA en de VVD electorale klappen te verduren.
De christendemocraten staan op een verlies van 4,5 procentpunt, en de liberalen van de VVD moeten naar verwachting 2,9 procentpunt inleveren. Zij eindigen respectievelijk op 6,7 en 11,1 procent, op basis van de huidige cijfers.
CDA-leider Wopke Hoekstra nam eerder op de verkiezingsavond al zijn verlies. „Dit is een buitengewoon bittere pil.” VVD-leider Mark Rutte was nog wat laconiek. Hij hoopte dat de schade beperkt zou blijven tot „een half procentje”, maar erkende ook dat de VVD „niet de winst die we wilden” heeft behaald.
De BoerBurgerBeweging van Caroline van der Plas lijkt een nog grotere verkiezingswinst te halen dan Forum voor Democratie in 2019. In dat jaar werd de partij van Thierry Baudet in een klap de grootste partij met 14,4 procent van de stemmen. Maar de BBB stevent dat wapenfeit voorbij en koerst af op een winst van 19,4 procent, blijkt op basis van ruim 80 procent van de getelde stemmen die zijn aan doorgegeven aan de Verkiezingsdienst van het ANP.
Forum wist vier jaar geleden 86 Statenzetels te bemachtigen. De BBB lijkt nu bijna 100 Statenzetels te winnen. In de meeste provincies is de BBB de grootste partij.
Daarmee lijkt de ‘proteststem’ nu vooral naar de BBB te gaan. Ook partijen als de PVV of de SP, die zich zeer kritisch opstellen richting het kabinet, staan op verlies. Van FVD blijft weinig meer over: landelijk lijkt de partij nog ongeveer 3 procent van de stemmen te halen, goed voor ongeveer 10 Statenzetels.
Vooral op stikstof heeft de BBB zich geprofileerd. De partij verzet zich sterk tegen het stikstofbeleid van het kabinet. Het is dan ook de vraag of het de regering lukt de plannen door te voeren. De provincies spelen een belangrijke rol in de uitvoering, en in meerdere provincies lijkt een bestuur zonder BBB moeilijk denkbaar. In Overijssel lijkt de BBB 17 van de 41 zetels te halen. Ver op afstand volgen VVD, CDA en GroenLinks, die nu op 4 zetels elk kunnen rekenen.
Advertentie
