Over de cijfers en de interpretatie van de cijfers kan men twisten. Deskundigen hebben veel kritiek op het rapport. Blijft echter dat er van de onderzoeksresultaten een zeer zorgwekkend signaal uitgaat. Dat kan men niet zomaar wegredeneren.

Direct na de Tweede Wereldoorlog werden de harde feiten van de massale, fabrieksmatige uitdelging van de Joden bekend. Toen was vrijwel de gehele wereld het er over eens dat dit nooit meer mag gebeuren.

Om dat besef gedurig te voeden kreeg de Holocaust nadrukkelijk aandacht in het onderwijs. Jongeren moesten de feiten kennen, zodat ze niet meer vatbaar zouden zijn voor latent antisemitisme en zich nooit meer schuldig zouden maken aan het vernietigen van de Joden of van welk volk dan ook.

Dat laatste was al snel vergeten. Nog maar enkele jaren na de Tweede Wereldoorlog werden her en der bevolkingsgroepen onderdrukt of leden vanwege hun etnische achtergrond onder oorlogsgeweld en -misdaden. Zoveel had de wereld dus niet geleerd.

Toch leek het Joodse volk aanvankelijk in de luwte te blijven. Maar dat veranderde al snel. Het verzet tegen de vestiging van de Joodse staat was een voorname steen des aanstoots voor veel mensen en een aantal volken. Echter, zeker in Nederland hadden de Joden enkele decennia lang een tamelijk rustig bestaan. Schuldbesef en medelijden over de gebeurtenissen van de Tweede Wereldoorlog speelden daarbij een rol. De laatste decennia is er echter ook op dat terrein verandering gekomen. Steeds vaker is er sprake van antisemitische incidenten.

Inmiddels lijkt er een generatie te zijn opgestaan die nog verder gaat. Zij is niet langer overtuigd van de historische feiten rond de Holocaust. Dat is zorgwekkend.

Een belangrijke factor daarvoor zijn de verschuivingen in het denkklimaat. Rechts-radicale ideeën vinden steeds vaker en steeds gemakkelijker ingang. Daarnaast is er een reveil van complottheorieën, die soms zelfs worden omarmd door mensen met een gedegen opleiding. In die theorieën wordt de Jood geregeld opgevoerd als het kwade genius.

Daarnaast, en dat is wellicht een nog belangrijker oorzaak, is de laatste decennia het geschiedenisonderwijs op de middelbare scholen uitgekleed. Leerlingen krijgen het vak vaak slechts twee jaar en dan ook nog maar een beperkt aantal uren. Daarbij is niet zelden het argument: wat heb je er aan? Dat maakt dit onderzoek in ieder geval wel duidelijk. Historische kennis is onmisbaar om deze tijd te verstaan en om in onze maatschappij een verantwoorde plaats als burger in te nemen.