Bij een grootscheepse politieoperatie heeft de Spaanse Guardia Civil zeventien leden van een criminele bende opgepakt die Oekraïense vluchtelingen aan het werk zette in illegale tabaksfabrieken. De Oekraïners maakten lange werkdagen. Bovendien woonden ze opeengepakt en „onder zeer slechte hygiënische omstandigheden” in een kleine ruimte binnen de fabriek, aldus de politie. Om geen argwaan te wekken bij de buitenwereld, konden ze de clandestiene fabriekshallen niet verlaten.

Volgens de politie gaat het om een professioneel netwerk dat zowel in Spanje als in de buurlanden actief was. Het politieonderzoek, in samenwerking met Europol, mondde uit in een twintigtal invallen in fabriekshallen en winkels in acht provincies verspreid over Spanje. Daarbij werden 3,5 miljoen pakjes sigaretten en tien ton tabaksbladen in beslag genomen met een totale waarde van bijna veertig miljoen euro. Een deel van de rookwaar werd illegaal geïmporteerd. Maar het leeuwendeel maakte de bende zelf in clandestiene fabriekshallen die uitgerust waren met uiterst geavanceerde machines. Ze werden bediend door de Oekraïners.

Aanvankelijk dacht de politie dat er mogelijk sprake was van mensenhandel met arbeidsuitbuiting als doel. Bij dit misdrijf worden de slachtoffers tegen hun wil verplaatst om gedwongen arbeid te verrichten. Dat bleek hier echter niet het geval, legt politiechef Carlos Carrasco over de telefoon uit. Als hoofd van de eenheid Economische Misdrijven van de Guardia Civil in Sevilla had hij de leiding over het onderzoek.

„De Oekraïners werkten er niet tegen hun wil”, zegt Carrasco beslist. „Maar de bende maakte wel misbruik van hun kwetsbare situatie.” Het gaat om een groep van tien Oekraïners die –opmerkelijk genoeg– niet meewerkten aan het politieonderzoek. Vijf van hen hebben een officiële vluchtelingenstatus, één heeft verblijfspapieren en vier verblijven illegaal in Spanje. „Misschien was dit werk hun enige mogelijkheid om wat geld te verdienen”, vermoedt de politiechef.

Kippenboerderij

De Guardia Civil kwam de bende eind 2021 bij toeval op het spoor na een inval in een kippenboerderij in de Zuid-Spaanse plaats Corrales. De boerderij bleek de dekmantel van een clandestiene tabaksfabriek. Bij nader onderzoek stuitten de agenten op het veel grotere criminele netwerk dat nu ontmanteld is en dat beschikte over fabrieken in Logroño, Valencia en Sevilla.

De zeventien opgepakte leden van de bende kwamen uit Spanje, Servië en Bulgarije, aldus politiechef Carrasco. De Guardia Civil blokkeerde hun bankrekeningen en nam zeven panden en 25 auto’s in beslag. De criminelen leidden volgens de politie een leven in weelde op landgoederen in de provincie Sevilla en de luxe badplaats Marbella, wat in groot contrast stond met de „harde levens- en werkomstandigheden” in hun illegale fabrieken.

In november signaleerde het Europese Parlement dat arbeidsuitbuiting van Oekraïners steeds vaker voorkomt. De nood waarin zij verkeren en de taalbarrière waarmee ze geconfronteerd worden, zouden hen soms dwingen onderbetaald werk te aanvaarden in de informele sector. Volgens de jongste cijfers van de VN zijn 7,9 miljoen Oekraïners gevlucht naar elders in Europa. Bijna 165.000 staan ingeschreven in Spanje.