Geschiedenis niet meer te veranderen, het heden wel
Onze nationale trots gaat steeds meer aan flarden en scherven. Negerzoenen, jodenkoeken, moorkoppen en zigeunersaus zijn reeds lang taboe verklaard. Vandaag generen we ons voor de Gouden Koets, onze zeehelden en een heel arsenaal aan standbeelden en schilderijen.
Zo ook voor ons slavernijaandeel. Van Aadorp tot Zwolle blijken belanghebbenden te hebben gewoond. Er moet nationaal, provinciaal en lokaal schuld beleden worden. Eindelijk dan toch. Na 150 jaar.
Excuses aanbieden slaat een brug, zou je denken. Datum en regeringstolken waren ternauwernood bekendgemaakt of groot tumult brak los. Minister Weerwind kan als nazaat van tot slaaf gemaakten geen excuus uitspreken in Suriname, vinden belangenorganisaties. Ze hebben beslist een punt. Ook de datum deugt niet. Te vroeg! Kun je dan te vroeg excuses maken? Op de radio werd gal gespuwd op witte mensen die weer „de baas over ons willen spelen…” Nu wordt het een collectief van zwart tegenover wit, van slachtoffers en daders. Er wordt smartengeld geclaimd voor verre nazaten. De ene partij sleept zelfs de andere voor tribunalen. In plaats van verbinding tekenen nieuwe bitterscherpe scheidslijnen zich af. Het is polarisatie ten top.
Laat duidelijk zijn dat slavernij ontmenselijking van een medemens is. Erkenning van aangedaan leed is daarom terecht. Een slavernijmuseum kan helpen bij bredere bewustwording van, en schaamte over deze zwarte bladzijde in ’s lands historie. Maar schudden wij niet vanuit óns normbesef nu weer het hoofd over handel en wandel van verre voorgeslachten? Wie hadden er direct belang bij de slavernij? ‘Slechts’ een kleine bovenlaag. Het gros van ons volk leefde zelf nog lange tijd aan de randen van een slavenbestaan. Bovendien, de inkomsten uit slavernij verkregen, maakten nooit meer dan een klein percentage van ons nationaal inkomen uit. En waren het geen Afrikaanse stamhoofden en handelaren die hun zwarte medemensen verkochten en de massale trans-Atlantische transporten mogelijk maakten? Turken, Arabieren en Marokkanen verdienden goudgeld aan deze mensenhandel. Vrijgekomen slaven gingen soms zelf weer slaven houden.
Wat is de volgende zwarte bladzijde waarover excuses moeten komen? De kinderarbeid? De martelaren van Gorcum? Gelukkig hebben die geen nazaten, dus zal wel niemand herstelbetalingen claimen.
Moet ik mij schuldig voelen over en verantwoordelijk weten voor wandaden van anderen? Het is zinvoller om van het verleden te leren. De geschiedenis is niet meer te veranderen, het heden wel.
