De herfstkoelte is voelbaar. Het weerhoudt de tuinvrijwilligers van de Moriahoeve in Woudenberg niet om aan de slag te gaan op het terrein. Ze vinden de tuin een lust voor het oog. Tussen het werk door spreken ze bewoners van de woonzorgboerderij, zoals die bewoonster die langsliep en zei: „Wat is de schepping mooi hè? Loof de Heere!”
Dat Jan Ravenhorst (1962) ooit een woon-zorgboerderij zou beheren, had hij twintig jaar geleden niet voor mogelijk gehouden. Hij is geboren en getogen op de boerderij naast de Moriahoeve in Woudenberg, waar hij een melkveehouderij runde. Op een gegeven moment kon hij geen kant meer op met zijn agrarische bedrijf, verdere uitbreiding was niet meer mogelijk. „Er lag een uitnodiging van de gemeente om eens te gaan praten, maar ik liep ernaartoe zonder verwachtingen. Ik zag het al voor me dat de caravanstalling naast ons huis ook weg moest, evenals de winkel van Dorcas op ons terrein.” Zijn vrouw Lydia liep met meer vertrouwen naar het gemeentehuis, want in haar hart was het vertrouwen gekomen dat de Heere grote dingen zou gaan doen. De ambtenaar in het gemeentehuis zei tegen het echtpaar: „Alles is mogelijk. Wat willen jullie zelf?” Jan was met stomheid geslagen. „We wilden mensen helpen, een zorgboerderij beginnen. Maar hoe, daar hadden we nog geen idee van. In gebed heb ik het voorgelegd aan de Heere. We gingen naar de bank, zonder kennis van zorg en met een negatief bankvermogen. De man die daar zat, was vol van het plan en hielp ons bij de lening om het te kunnen realiseren. Op zulke momenten kun je alleen maar naar boven kijken en vol verwondering danken.”
Zijn vrouw Lydia nam het organiserende gedeelte van de woon-zorgboerderij aanvankelijk op zich, wat inmiddels overgenomen is door een bestuurder. Het sleutelwoord was: mensgericht. „Ons streven was een laagdrempelige, platte organisatie.” Inmiddels is de Moriahoeve al elf jaar de woonplek voor mensen met dementie of geheugenproblemen. De moestuin is een belangrijk onderdeel van woon-zorgboerderij Moriahoeve. Niet alleen omdat er vers gegeten wordt van de oogst, maar ook omdat de tuin aansluit bij de belevingswereld van de bewoners.
Volgens Arie van Minkelis (1958) geeft de tuin herkenning voor de bewoners, omdat veel van hen vroeger ook graag in de tuin werkten. Zijn vrouw werkt bij de Moriahoeve als verpleegster. Toen ze hem vertelde dat er een tuinvrijwilliger gezocht werd, meldde hij zich aan. De bewoners maken soms rake opmerkingen. Zo liep er een bewoner langs Arie, wijzend naar de bonen. „Die moeten er binnenkort ook af.” De tuin prikkelt de zintuigen, in het bijzonder de smaak. „Bij de aardbeienplanten kwam ik een vrouw tegen. Haar hand was vol met aardbeien, rond haar mond was het knalrood. Ze zat heerlijk te genieten. Daar doe ik het voor.” Zoeken naar aansluiting met mensen, dat is altijd weer de uitdaging. „Ik vind het belangrijk om mensen mee te geven dat ze van waarde zijn.” Jan vult hierop aan: „De mensen voelen dat ze serieus genomen worden, dat doet ertoe. Dit kan in heel kleine dingen zijn, zoals een rondje rijden in de bus. Hoe snel mensen achteruitgaan, daar kan ik maar niet aan wennen.”
Als er nieuwe bewoners komen, zijn ze soms nog sterk genoeg om mee te helpen in de tuin. „De soms hechte relaties die met bewoners opgebouwd worden, kunnen drastisch veranderen door de dementie”, zo merkt Adrie van Bennenkom (1953) op. De voormalige agrariër is na zijn burn-out aan de slag gegaan als tuinvrijwilliger. Volgens de andere mannen zit deze nuchtere man het liefst op een trekker uit het jaar nul. Hij kijkt met het oog van een vakman naar de tuin. „De begeleiders herkennen inmiddels ook meer planten. Zo kunnen ze samen met de bewoners hun avondeten oogsten.” Het vrijwilligerswerk moet wel leuk blijven volgens Adrie. „Om de puntjes op de i te kunnen zetten, hebben we eigenlijk nog een extra handje nodig.”
Zelf groenten oogsten, dat vergt aandacht volgens oud-rechercheur Mees Crum (1951). „In een pot van HAK zul je niet zo snel een slakje tegenkomen, bij de oogst uit de groentetuin kan dat anders zijn. Daarnaast vraagt het meer tijd aan voorbereiding dan wanneer je een zak voorgesneden groenten opent.” Via zijn dochter die bij de Moriahoeve werkt, kwam hij als vrijwilliger op deze plek terecht. Hij vindt het een uitdaging om zo dicht mogelijk bij de natuur te blijven, ook wat bestrijding betreft. „Zo plant ik graag hutspot; uien en wortels naast elkaar. De geur van uien weerhoudt beesten om van de wortel te gaan eten. In de kas worden witte vliegen verjaagd door er peterselie in te zetten.”
In de druiven kan nog weleens meeldauw voorkomen, waardoor de druiven en bladeren ziek worden en overstuur gaan. Een milieuvriendelijk bestrijden daarvan doet hij met een mengsel van melk en water, waarmee de druivenplant wordt bespoten.
De handen worden uit de mouwen gestoken, maar de bewoners zijn minstens zo belangrijk. Lachend vertelt hij over een voormalig docente Duits, bij wie zijn kinderen in de klas zaten. „Nadat ik haar verteld had over mijn kinderen, kwam ze in de kas een praatje maken. We begonnen Duits tegen elkaar te praten. Toen ik vertelde dat ik bij de politie gewerkt had, ging ze in de houding staan. Daarna zei ze: „U had wel bij mij in de klas kunnen zitten, zo goed spreekt u Duits.””
De tuin is niet altijd zonder risico’s, zo blijkt uit een voorval met een bewoner die Mees nog weleens volgde in de tuin. „Hij wilde mij achterna lopen, maar ik was iets vlugger. Op een gegeven moment lag hij tussen de aardbeien. Ik schrok even, maar daarna heb ik hem overeind geholpen met een begeleider. Op zijn achterhoofd zat een grote rode plek. Anderen dachten dat hij een hoofdwond had, maar het was gelukkig aardbeiensap.”
Spijtig genoeg wordt de doelgroep van mensen met dementie alsmaar groter. Jan Ravenhorst: „Ik hoop dat er zo snel mogelijk een pilletje voor bedacht wordt, ook nu ik het zie bij mijn eigen moeder. Ze woont hier ook en ze heeft het goed gelukkig.” De christelijke identiteit is de belangrijke basis van de Moriahoeve. Jan vertelt dat hij voor de start van de Moriahoeve „heeft zitten bomen met de dominee”. „Mijn vraag was: hoe kunnen mensen met dementie nog bereikt worden met het Evangelie? „Laat dat nu maar aan God over, Jan”, was zijn antwoord.”
De psalmen zijn voor veel bewoners bekend, ook voor degenen die van de kerk afgedwaald zijn. Het geloof werkt dieper dan het niveau van de gedachten van de cliënten. Volgens Arie is het de kunst om laatjes te openen bij de cliënten, zoals bij het gebed Onze Vader. „Wij hoeven het alleen maar aan te halen, de meeste bewoners zeggen het helemaal af.”
Wanneer alles groeit en bloeit is de tuin voor zowel de bewoners als de tuinmannen een lust voor het oog. Mees: „Dan ervaar je dat je zelf niets kunt laten groeien. De vogels loven hun Schepper en dat zouden de mensen ook vaker moeten doen.” Dat ervaarde Mees toen hij de frambozen aan het snoeien was en er een bewoonster langsliep. Ze bleef staan en keek naar de vruchten. Vervolgens zei ze: „Wat is de schepping mooi hè? Loof de Heere!” Volgens de mannen kun je wel planten, maar je moet het ook zíén.
De mannen doen hun best om de kool te sparen voor duiven, door netten te spannen. Naast de verantwoordelijkheid die ze nemen, zien ze ook Gods zorgende hand in de overvloed die Hij geeft. Arie: „We zijn enorm bevoorrecht, er is meer dan genoeg. Dat hoort ook bij God.”
