De man-vrouwverhouding is in onze tijd een gevoelig punt. En dat op allerlei gebied. In de kerk als het gaat om vrouwelijke ambtsdragers. In de maatschappij gaat het –om maar een paar dingen te noemen– om huwelijk, homoseksualiteit en gender. Op al deze terreinen botsen het huidige denken en handelen frontaal met de Bijbel. Bij een orthodoxe Bijbelopvatting kun je in veel dingen niet meegaan met wat tegenwoordig in onze maatschappij normaal gevonden wordt. Die kloof is in de loop der jaren steeds breder geworden.

Kerk en huwelijk vormen in de Bijbel geen uitzondering op een algemeen gelijkheidsmodel

Maar wat in de maatschappij normaal gevonden wordt, dringt vaak na verloop van tijd ook door in de kerk. Eerst in kerken die toch al geneigd waren om makkelijk om te gaan met de Bijbel, maar daarna eveneens in kerken die zich graag als Bijbelgetrouw presenteren. Dat gaat ook de reformatorische wereld niet voorbij.

Onderdanigheid

Wellicht zijn er in de gereformeerde gezindte heel wat meelevende kerkleden die graag zouden willen dat er in de Bijbel over de verhouding tussen mannen en vrouwen wat anders stond dan er staat. Denk alleen maar aan het herhaaldelijke gebruik van de woorden onderdanig en onderdanigheid als het gaat om de positie van de vrouw. Daar kun je tegenwoordig toch niet meer mee aankomen! Naar de moderne samenleving toe al helemaal niet en in de kerk toch eigenlijk ook niet meer. Zeker niet tegenover de jongere generatie. Die vindt dat algauw een vorm van discriminatie.

Wat in de maatschappij normaal gevonden wordt, dringt ook door in de kerk

De Christelijke Gereformeerde Kerken staan op springen vanwege botsende opvattingen en praktijken inzake de vrouw in het ambt. Wat de een in deze tijd vanzelfsprekend en zelfs geboden vindt, is voor de ander onverenigbaar met het gelovig gehoorzamen van de Schrift.

Reformatorische scholen kenmerken zich vanouds door bepaalde kledingvoorschriften. Zij willen dat het verschil tussen mannen en vrouwen en tussen jongens en meiden ook in de kleding tot uitdrukking komt. Maar dat staat wel onder druk. Zeker als men geconfronteerd wordt met een teruglopend leerlingental.

Op de algemene vergadering van de SGP, volgende week zaterdag, komt een motie van de kiesvereniging Vlissingen in stemming om het beginselprogram zodanig te wijzigen dat het plaatsen van vrouwen op SGP-lijsten niet langer wordt afgewezen. In het verleden maakte de politieke en juridische druk van buiten het noodzakelijk om dit verbod formeel op te heffen. Nu gaat het om druk van binnenuit om de kandidaatstelling van vrouwen ook principieel te accepteren. Het hoofdbestuur en de partijadviesraad hebben met een beroep op de interne partijverhoudingen negatief geadviseerd over het voorstel van Vlissingen, maar daar bleef het dan ook bij.

Geen uitzondering

Nu is ons politieke bestel anders dan in de Bijbelse tijd. Er waren toen geen politieke partijen en geen verkiezingen. Dat betekent dat je niet allerlei directe voorschriften en voorbeelden in de Bijbel kunt vinden. Voor het kerkelijk ambt ligt dat duidelijker. Maar je moet natuurlijk wel de grote lijnen in het oog houden. Dingen staan niet op zichzelf. Ook in de Bijbel niet.

Dat de ambten in de kerk voor vrouwen niet toegankelijk zijn, vormt in de Bijbel niet een merkwaardige (om niet zeggen discriminerende) uitzondering op een algemeen patroon van gelijkheid tussen man en vrouw. Dat onderscheid past helemaal in de scheppingsorde. Die weet van gelijkheid, maar ook van ongelijkheid. De leidende positie van de man (als hoofd van de vrouw) wordt eveneens benadrukt vanuit de zondeval en de verlossing. Dat maakt duidelijk dat het hier gaat om een wezenlijk uitgangspunt voor het menselijk samenleven. Daar kunnen we zomaar niet aan voorbijgaan.

De concrete invulling daarvan op allerlei tijden en plaatsen is niet altijd zo gemakkelijk. Zeker niet als je tegen de heersende cultuur in moet gaan. Ook kunnen zich allerlei bijzondere omstandigheden voordoen. In een gezin waar de man ontbreekt, heeft de moeder extra taken en verantwoordelijkheden. Met een koningin hadden we destijds geen moeite, maar dat was dan wel op basis van een grondwetsbepaling waarbij zonen bij de troonopvolging voorrang hadden boven dochters.

Vrijgemaakten

In vrijgemaakt gereformeerde kring was zo’n veertig jaar geleden het gangbare standpunt dat de mogelijkheid van vrouwelijke ambtsdragers in de kerk afgewezen moest worden, maar dat er geen bezwaar tegen was als het GPV vrouwelijke Kamerleden zou hebben. Ook in de achterban van de toenmalige RPF werd dit standpunt uitgedragen. Wel wees de vrijgemaakte nieuwtestamenticus prof. dr. J. van Bruggen destijds op de samenhangen die hier zijn. Kerk en huwelijk vormen in de Bijbel geen uitzondering op een algemeen gelijkheidsmodel. Wie dat wel vindt, zal merken dat dit in de praktijk niet houdbaar is.

Inmiddels zijn we een generatie verder. Van Bruggen kreeg helaas gelijk. In de Nederlandse Gereformeerde Kerken is ”de vrouw in het ambt” inmiddels ingevoerd en breed geaccepteerd. Ook elders in de achterban van de ChristenUnie is het afwijzende standpunt ten aanzien van vrouwelijke ambtsdragers in de kerk grotendeels verdwenen. Het was niet meer in te passen in het overheersende gelijkheidsdenken.

In het vrijgemaakte synoderapport uit 2013 ”Mannen en vrouwen in dienst van het evangelie”, dat ervoor pleitte om de ambten voor vrouwen open te stellen, werd die samenhang ook gesignaleerd. „Steeds meer wordt door kerkleden een spanning ervaren tussen de mogelijkheden voor vrouwen in het maatschappelijke leven en de in vergelijking daarmee beperkte ruimte voor vrouwen in het kerkelijke leven”, zo lezen we daar.

Dat betekent wel dat je de huidige discussie in de SGP over vrouwen in politieke functies niet geïsoleerd moet bekijken. Er zijn hier wezenlijke zaken in het geding. Als daar na verloop van tijd hetzelfde m/v-patroon ontstaat als in andere partijen, draagt dat ertoe bij dat de situatie in de kerk steeds meer een moeilijk te verdedigen en te handhaven uitzondering wordt. Dat geldt trouwens ook voor andere verbanden en organisaties in reformatorische kring.

De auteur is oud-hoofdredacteur van het Reformatorisch Dagblad.

Verschillende auteurs geven duiding bij een actueel onderwerp