”Bevrijd, en nu?” zette mij aan het denken. Sinds de tweede termijn van de Amerikaanse president Trump ingegaan is, gaan er steeds meer stemmen op dat we technologisch minder afhankelijk moeten worden van Amerika en meer moeten investeren in technologie van eigen bodem. De Amerikanen waren onderdeel van onze bevrijding, maar nu voelen we ons gevangen in de machtsspelletjes en onberekenbaarheid van Trump.

De verslavende zoetheid van het Amerikaanse gemak laat je nog niet zomaar achter je

Kort na de Tweede Wereldoorlog kreeg Europa veel hulp vanuit Amerika via het ERP. Dat is niet de Enterprise Resource Planning, maar het European Recovery Program, beter bekend als het Marshallplan, vernoemd naar de Amerikaanse minister van Buitenlandse Zaken George Marshall. Het doel van dit plan was tweeledig: enerzijds de verwoeste economieën in Europa weer stabiliseren, anderzijds het communisme bestrijden. Het mes sneed aan twee kanten. Aan de ene kant werd Europa weer opgebouwd en profiteerde het van de Amerikaanse steun. Aan de andere kant was het voor de VS de manier om het Amerikaanse denken en leven te verspreiden. Een flinke marketingcampagne die de rol van Amerika als wereldmacht versterkte.

Nieuwe technologieën deden hun intrede op Europese bodem. De bekendste voorbeelden zijn de landbouwvoertuigen, die op de akkers de paarden vervingen, en de centrifuge voor de zeepfabriek van de gebroeders Dobbelman. Hierdoor nam de productie enorm toe.

In de afgelopen tachtig jaar zijn er veel technologische ontwikkelingen geweest die een grote impact hebben gehad en de basis hebben gelegd voor veel zaken die we vandaag vanzelfsprekend vinden. Te denken valt aan de transistor en de microchip. Deze fundamenten voor moderne elektronica werden in Europa al snel gebruikt en stimuleerden de groei van onder andere Philips. Nog steeds is Nederland een grote speler in die industrie, met ASML en NXP.

Ook de commercialisering van computers en softwareontwikkeling door bedrijven als IBM, Apple en Microsoft hebben een grote invloed gehad. Eerst binnen de wetenschap, de grote bedrijven en de overheid, maar later ook in de huishoudens. En waar hadden we nu gestaan als in de jaren 60 en 70 de voorloper van het internet niet was ontwikkeld? In de jaren 90 brak het internet door met de ontwikkeling van het world wide web. We kunnen wel stellen dat dit revolutionair is geweest. Hoe we omgaan met communicatie en informatie is drastisch veranderd. Microsoft met het besturingssysteem Windows. Google met de gelijknamige zoekmachine. Apple met een muziekspeler, de smartphone en de appstore. Amazon met het online verkopen van boeken en het populariseren van cloudcomputing met Amazon Web Services.

We zijn meer en meer afhankelijk geworden van grote technologiebedrijven in Amerika. In de begindagen van het commerciële internet gebruikte ieder huishouden vaak het meegeleverde e-mailadres. Dit werd echter al snel vervangen door een Hotmail- of Gmailadres. Door gebruikmaking van Google, door sociale media als Facebook en Instagram en door het massaal omarmen van de smartphone zijn we de onlinewereld in gezogen en verslaafd gemaakt. We zijn gevangengenomen zonder dat we het doorhadden. Veel van onze privédata staan op Amerikaanse servers. Amerika weet beter wie jij bent dan jij zelf. Hetzelfde geldt voor bedrijven. Immers, veel bedrijven maken gebruik van de onlinediensten van Microsoft, Google, Apple en Amazon.

Met een onberekenbare president aan het roer en zo’n grote afhankelijkheid van Amerikaanse technologiebedrijven klinkt in Europa meer en meer de roep om gebruik te maken van diensten en technologie van eigen bodem. We zijn op het punt aangekomen dat we ons gevangengenomen voelen door onze bevrijder. De verslavende zoetheid van het Amerikaanse gemak heb je echter nog niet zomaar achter je gelaten. En hoe voel jij je? Gevangen door de technologie? Of werkt deze nog steeds bevrijdend?

De auteur is medeoprichter van stichting Techthics, een platform dat nadenkt over de impact van nieuwe technologie op ethiek en christelijke religie.