Follow the Money, een platform voor onderzoeksjournalistiek, analyseerde een recent rapport van twee adviesbureaus, opgesteld in opdracht van het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat. Donderdag verscheen het artikel, onder de titel ”Stinkende veehouderijen schenden mensenrechten”.

Centrale boodschap: ongeveer 2300 boerderijen veroorzaken meer stank dan volgens een uitspraak van het gerechtshof Den Haag acceptabel is. Zo’n 1000 daarvan kunnen met technische ingrepen de overlast afdoende verminderen, maar de 1300 andere moeten vee afstoten.

Het nieuws ging meteen het land rond. De NOS, Radio 1, dagbladen en ook een vakmedium als Nieuwe Oogst namen de conclusies van Follow the Money over. Inmiddels blijkt daar veel op af te dingen. Verplicht dieren afstoten is zeker nog niet aan de orde.

Gerechtshof

Aanleiding voor genoemd rapport is een gerechtelijke uitspraak over geuroverlast uit 2022. Terwijl het rapport nog geschreven werd, volgde in maart 2025 de uitspraak van het gerechtshof Den Haag in het hoger beroep in deze kwestie. Het gerechtshof stelde onder meer vast dat de overheid twee omwonenden onvoldoende beschermt en daarmee hun mensenrechten schendt.

De mate waarin een bedrijf stankoverlast veroorzaakt, wordt gemeten in ”odour units” (ou). Het hof vindt dat de overheid bij 25 ou moet ingrijpen. Deze norm houdt in dat een gemiddeld persoon niets meer ruikt als een monster van die lucht 25 keer wordt verdund.

Terug naar het rapport. Dat bevat cijfers over veehouderijen die de norm overschrijden. De onderzoekers lieten modelberekeningen los op een steekproef van 2000 bedrijven, verspreid over dertien gemeenten in regio’s waar veel stallen staan. Het blijkt dat 7 procent meer dan 25 ou geur uitstoot. Met technische maatregelen, zoals de installatie van luchtwassers, kan dat omlaag naar 4 procent.

Twee journalisten van Follow the Money trokken de twee percentages aanvankelijk door naar alle 33.550 veehouderijen die Nederland CBS telt. Op grond daarvan komen ze tot de eerder vermelde aantallen boerderijen.

Representatief

Maar de steekproef is alleen representatief voor de ongeveer 7000 varkens-, kippen-, vleeskalver- en geitenhouderijen in Nederland, bevestigt onderzoeker Henk Ullenbroeck van bureau Pouderoyen Tonnaer desgevraagd. Alleen al daarom zou de berekening van Follow the Money een factor vijf lager uit moeten vallen.

Dat is niet het enige kritiekpunt. Follow the Money gaat ervan uit dat het wegdoen van dieren voor de 4 procent resterende bedrijven de enige mogelijkheid is om de geuroverlast verder te verminderen. De journalisten interpreteren bepaalde passages uit het rapport in die richting.

Ullenbroeck spreekt dat tegen. „Veel te voorbarig. Naast bronmaatregelen, waarvoor wettelijke emissiefactoren bestaan, zijn er andere manieren om geuroverlast te verminderen. Bijvoorbeeld door de uitstroomsnelheid van de stallucht te vergroten (de lucht harder naar buiten te blazen, TR). Dan krijg je hetzelfde effect als bij een hoge schoorsteen: de geur wordt verdund.”

Een andere mogelijkheid is volgens hem het verplaatsen van de uitlaten van de ventilatoren van de stal, zodat de lucht een andere kant uitblaast dan naar de buurman.

Aangepast

Een woordvoerder van het ministerie meldt dat het rapport wordt meegenomen bij de herziening van de geurregelgeving.

Follow the Money heeft het artikel naar aanleiding van vragen van het Reformatorisch Dagblad enigszins aangepast, maar gaat vooralsnog niet mee in de kritiek van Ullenbroeck. „Wij houden vast aan onze interpretatie van het rapport”, zegt journalist Daniël van Kessel.