Mogen we bidden voor verdachten?
Mag je bidden voor een verdachte die nog maar twee dagen geleden iemand om het leven heeft gebracht? De Marekerk in Leiden deed het.
In de dienst van zondagmorgen 16 juli bad de dominee „ook voor hem die dit gedaan heeft. Open hem de ogen voor wat hij heeft aangericht maar geef hem ook te mogen zien wie U bent Heere Jezus, U die zelf gebeden hebt voor de mensen die U gingen doden.”
In de ochtend van vrijdag 14 juli werd een gemeentelid van de Marekerk door messteken om het leven gebracht in Diaconaal Centrum De Bakkerij. Twee anderen raakten zwaar gewond. Al snel werd een verdachte gearresteerd. Later bleek hij er niets mee te maken hebben. En weer later werd een andere verdachte aangehouden. Moge het recht z’n loop hebben. Intussen is –zoals het RD kopte op de voorpagina van 17 juli 2023– Leiden in het hart geraakt bij steekpartij in kerkcentrum.
Mijn eerste gedachten bij dit soort misdrijven gaan altijd uit naar slachtoffers en nabestaanden. En als je leest dat een misdrijf onomkeerbare schade heeft aangericht, dan ben je machteloos stil. Een kostbaar leven is gewelddadig afgesneden bij de wortel. De adem is eruit, de handen geven noch ontvangen meer en de ogen zijn voorgoed gesloten. Uit het leven weggerukt. Een mens, een man, een vader, een opa, een familielid, een vriend, een collega, een buurman, een gemeentelid. „Gelijk het gras…”
Genadige aandacht
De kerkenraad van de Marekerk dacht er goed aan te doen om op te roepen ook voor de verdachte te bidden. Het bericht werd op Facebook gedeeld. Dat leidde tot grote commotie. Op het moment dat er tijdens de dienst voorbede voor de dader werd gedaan, liepen sommigen volgens het RD-artikel de kerk uit.
„Maatschappelijk wordt het niet gewaardeerd om te bidden voor de daders. Daarin zie je de gigantische, ziekelijke afrekencultuur in de samenleving, waarbij de nuance en tolerantie zoek zijn”, zei scriba Nico Belo van de algemene kerkenraad van de Protestantse Gemeente in Leiden. „We hopen en bidden echter dat de gebeurtenissen leiden tot een verandering in het leven van de verdachte.”
Ik vind het moedig dat de Marekerk ook de verdachte neerlegt bij God. Al is moedig misschien niet het juiste woord. En ook ”mooi” mist de kern van mijn mijmeringen na het lezen van het artikel. Is dat gebed voor de verdachte niet vooral een bemoediging en een teken van verbondenheid? Want als iemand het zoekt bij God, dan slaat dat een brug.
Bij mij speelt uiteraard mee dat het mijn werkveld is. Dagelijks zijn we met honderden vrijwilligers in de weer met en voor daders. We zoeken hen op. We luisteren, praten, kunnen soms samen bidden. En ja, dat roept van tijd tot tijd ook vragen op. Maar Mattheus 25 is helder: bezoek de gevangenen. Die leeft van Gods barmhartigheid is geroepen tot barmhartigheid aan de naaste.
In de dienst werd ook gebeden om wijsheid voor de kerkenraad in deze bijzondere situatie. Er was gebed om wijsheid om te gaan „in Uw spoor, diaconaal en in de dienst der verzoening”. Dáár ligt het fundament om te bidden voor een dader. In de navolging van Christus. De laatste mens die Hij op aarde Zijn genadige aandacht gaf was… een moordenaar.
De maatschappelijke commotie over kerkelijke aandacht voor een dader is overigens niet nieuw. Karst T. reed met zijn auto tijdens Koninginnedag 2009 in op het publiek. Acht mensen kwamen om het leven, inclusief hijzelf. Toen ds. Visser in Apeldoorn ook een kaars voor Karst T. brandde, werd hem dat niet in dank afgenomen.
In een interview met Omroep Gelderland, 10 jaar later, geeft ds. Visser aan dat het hem nog steeds een „goed gevoel” geeft. „We hebben als kerk met recht en reden geprobeerd de samenleving te vertellen hoe het naar onze mening in elkaar steekt.” Want „in het licht van God zijn we allemaal mensen en wij gaan niet zeggen die is goed en die is slecht. Nee.”
Naar mijn idee roert hij ook een element aan wat alleen nog maar sterker is geworden: mijn veiligheid. Ds. Visser denkt dat als er iets is wat we moeten leren van die bewuste Koninginnedag, dan is het dat de samenleving helaas niet te beschermen is tegen dit soort aanslagen. Zijn advies is dan ook: heb aandacht voor mensen die verschrikkelijke dingen hebben gedaan of die teleurgesteld zijn in het leven. Want dat is de weg om onze samenleving wat veiliger te maken. Want wie weet, gaan mensen door onze aandacht anders denken of zien ze af van slechte voornemens. Ik onderschrijf dat van harte. Aandacht en tijd voor de ander zijn schaars, zeker in onze tijd.
Bevrijdende aanklacht
Gebed en voorbede kunnen wellicht bij het publiek de gedachte van sympathie en medelijden oproepen. Alsof we handen boven het hoofd houden en het kwade bedekken met goede woorden. Maar dat is absoluut niet aan de orde. Het gebed is juist de handen opheffen naar omhoog.
Daarnaast wil maatschappelijke onrust niet altijd zeggen dat de hele maatschappij van de leg is. Toen de veroordeelde zwemleraar Benno L. in 2014 in Leiden een huis kreeg, gingen tientallen mensen die het daarmee niet eens waren, demonstreren bij de woning. Naast de tientallen demonstranten waren er volgens de politie honderden ramptoeristen. Bij elkaar is dat nog geen half procent van de Leidse bevolking. Schreeuwers krijgen aandacht en willen via sociale media gehoord worden. Bidders zoeken de beslotenheid van de kerk en de binnenkamer. En zo zijn er ongetwijfeld nog vele stillen in de lande die volharden in gebed. Gelukkig maar.
Tot slot, het christelijk geloof belijdt de rechtvaardiging van de goddeloze. Dat gaat veel verder dan troost bij ”hoe erg dit is”. Is de commotie ten diepste misschien de angst voor wat er in onszelf huist? De meeste mensen denken te deugen. Maar de aanklacht van Romeinen 2 is even nuchter als bevrijdend: „Daarom zijt gij niet te verontschuldigen, o mens, wie gij zijt, die anderen oordeelt; want waarin gij een ander oordeelt, veroordeelt gij uzelf.”
Ds. De Jonge zei het treffend in de uitvaartdienst in Marekerk. We moeten alle zinloosheid van geweld zien in eigen zondigheid. De klacht is zuiver als het een gebed is om genade. We leven in een verziekte oude wereld. Maar God is geen onverschillige toeschouwer! Hij heeft juist zijn Zoon gegeven. Voorbede voor verdachten? Ja! Want de Heere zegt Zelf: Mijn huis is een huis van gebed, voor alle volken, voor alle zaken.
De auteur is directeur bestuurder Gevangenenzorg Nederland.
