Razendsnel komt een wit-blauwe vliegmachine dichterbij. De gezellige brom zwelt aan tot een allesoverheersend geronk. Luttele seconden later raakt de Cessna het asfalt van de landingsbaan, die sinds kort 2745 meter lang is.

Het asfalt ligt op de plek waar ooit vliegtuigjes op een grasbaan landden. Bij de drooglegging van de Flevopolder in de jaren 50 en 60 was er nog geen infrastructuur in het ”nieuwe land”. De makkelijkste manier om manschappen en materialen naar de polder te krijgen was door de lucht. Er kwam een heus vliegveld. In het midden van de polder. Eerst landden de toestellen nog op het gras, later kwam er een verharde baan. In 1973 werd Luchthaven Lelystad geboren.

Twintig jaar later kwam het vliegveld in handen van de Schiphol Group en kreeg het de naam Lelystad Airport. Op de luchthaven worden vooral toekomstige piloten opgeleid. Er zijn verschillende vliegscholen gevestigd, zoals de Martinair Flight Academy en AIS Flight Academy.

Decennium oud

Naast wat bedrijvigheid op en rond de landingsbaan is het op een gemiddelde werkdag vrij rustig in de uitgestrekte polders van Flevoland. Alleen in restaurant Flantuas, dat op zo’n 30 meter naast de landingsbaan staat, bruist het. Bedienden lopen bedrijvig rond en de muziekboxen doen hun werk. De meeste stoelen zijn bezet, vooral door mannen in pak. Over ruim een jaar moeten ook hordes vakantiegangers hier een punt appeltaart eten. Dan neemt Lelystad Airport een deel van de vluchten naar vakantiebestemmingen binnen Europa van Schiphol over. Althans, dat is het plan.

De plannen voor uitbreiding zijn al ruim tien jaar oud. Op 3 oktober 2007 berichtte Omroep Flevoland al dat „de provincie Flevoland en de gemeente Lelystad overeenstemming hebben bereikt met Schiphol over de uitbreiding van de luchthaven. De partijen zijn het erover eens dat er binnen drie jaar 10.000 vluchten van Schiphol naar de provinciehoofdstad worden verplaatst.”

Het is ruim tien jaar later en er is nog niet één Schipholvlucht vanaf het ”nieuwe land” opgestegen. Wat is er in de tussentijd allemaal gebeurd?

Alderstafel

In 2009 kregen de genoemde uitbreidingsplannen groen licht van het ministerie van Verkeer en Waterstaat en van Volkshuisvesting, Ruimtelijke Ordening en Milieubeheer (VROM). Daarna gingen diverse betrokken partijen om de tafel bij oud-minister Alders van VROM die als kabinetsadviseur zou dienen.

Aan de zogenaamde Alderstafel Lelystad schoven omwonenden, vertegenwoordigers van verschillende ministeries, gemeenten en provincies, Schiphol, Luchtverkeersleiding Nederland (LVNL) en een natuurorganisatie aan. In overleg met alle partijen werd onderzocht wat de mogelijkheden waren voor de uitbreiding van Lelystad.

De Alderstafel maakte een plan en presenteerde dat op 30 maart 2012 aan het ministerie van Infrastructuur. In dat plan stonden bijvoorbeeld de uitkomsten van een onderzoek naar geluidshinder. Ook werd vermeld dat vliegtuigen boven het ”oude land” niet onder de 6000 voet (1800 meter) zouden gaan vliegen en dat er de komende decennia niet meer dan 45.000 vliegbewegingen –elke landing of opstijging van een vliegtuig is één vliegbeweging– per jaar zouden plaatsvinden.

Overvol luchtruim

Naast het geronk van kleine vliegtuigjes, klinkt bij de luchthaven ook het gesuis van Boeings en Airbussen die hoog overvliegen. Ze komen uit het oosten en zijn op weg naar Schiphol. Het is druk in de lucht boven Flevoland. Eigenlijk is het in het hele Nederlandse luchtruim dringen geblazen. Dat maakt het voor de LVNL lastig om veilige routes te vinden voor de vliegtuigen die van en naar Lelystad gaan vliegen. In het plan van de Alderstafel werd daar al op gewezen. Het is extra moeilijk omdat er ook niet over de militaire oefenterreinen in Gelderland mag worden gevlogen.

Het kabinet studeerde een paar weken op het plan van de Alderstafel en gaf er toen zijn goedkeuring aan. Het probleem van het overvolle luchtruim zou volgens staatssecretaris Atsma van Infrastructuur worden opgelost door een herindeling van het luchtruim boven Flevoland. Welke route de vliegtuigen verder moeten afleggen, zou de LVNL later uitzoeken.

Milieu

Met de goedkeuring van het kabinet ging de volgende fase in het proces van start. De uitbreiding van een vliegveld heeft grote impact op de omgeving. Daarom moet er voor zo’n groot project een milieueffectrapportage (MER) worden opgesteld. Daarin staan de uitkomsten van de onderzoeken naar bijvoorbeeld geluidsoverlast en uitstoot van schadelijke stoffen.

De MER werd opgesteld en de vliegroutes boven Flevoland werden vastgesteld. Op 12 maart 2015 was het eindelijk zover: het luchthavenbesluit werd gepresenteerd. Daarin stond bijvoorbeeld dat de luchthaven van 6.00 uur tot 23.00 uur open zou zijn en dat er in verband met de uitstoot van schadelijke stoffen in een kleine cirkel rondom de luchthaven geen landbouwproducten mogen worden geproduceerd. Het besluit was in veel opzichten een kopie van het plan van de Alderstafel uit 2012.

In het luchthavenbesluit staat ook welke routes de vliegtuigen zullen nemen. Deze houden echter op waar de toestellen een hoogte van 6000 voet bereiken. De lijntjes voor vertrekkende vliegtuigen lopen bijvoorbeeld maar tot Wezep en Urk.

Het routenet in de lucht lijkt enigszins op het wegennet op de grond. Op zo’n 10 kilometer hoogte liggen de snelwegen. Die snelwegen hebben op- en afritten die naar de lagere vliegroutes in de buurt van luchthavens leiden: de aansluitroutes. De lagere vliegroutes lagen voor Lelystad Airport dus al vast in het luchthavenbesluit, de aansluitroutes nog niet.

Op 14 juni 2017 stuurde de LVNL een brief naar staatssecretaris Dijksma van Infrastructuur en Milieu waarin stond dat de aansluitroutes zijn vastgesteld. Op 21 juni maakte het ministerie die routes openbaar. Wat bleek? Vliegtuigen zouden na Wezep niet doorstijgen, maar op zo’n 1800 meter boven de Veluwe en Overijssel blijven vliegen.

Nadat de aansluitroutes bekend werden, barstte er een golf van kritiek los. Bewoners van de Veluwe en Overijssel vreesden voor hun rust. Ook zou het paracentrum op vliegveld Teuge moeten sluiten. Doordat de vliegtuigen te laag overkomen, zou het niet meer mogelijk zijn om parachute te springen. In september werden de aansluitroutes nog iets aangepast, waardoor toestellen niet meer over het midden van de Veluwe zouden vliegen.

Rekenfouten

Een oplettende inwoner van het Overijsselse Dalfsen, Leon Adegeest, ontdekte in de zomer van 2017 iets geks in de berekeningen voor geluidsoverlast. Dalende vliegtuigen die op 900 meter hoogte overkomen, zorgen bij Ens wel voor overlast, maar zouden dat bij Zwolle niet doen. Adegeest stortte zich op de berekeningen en ontdekte dat er meer fouten zijn gemaakt. Er bleek met een verouderd rekenmodel te zijn gewerkt en in sommige gevallen is de overlast voor een verkeerd vliegtuigmodel berekend.

Staatssecretaris Dijksma van Infrastructuur en Milieu gaf in oktober in een brief aan de Tweede Kamer toe dat er rekenfouten zijn gemaakt en dat die zouden worden hersteld. Ze beloofde dat er eind 2017 een „geactualiseerde MER” zou komen. Aan de hand daarvan zou ook het luchthavenbesluit enigszins aangepast worden. In een debat in de Kamer eind december sprak de nieuwe minister van Infrastructuur en Waterstaat, Van Nieuwenhuizen, echter de verwachting uit dat ze „misschien pas in maart” met een nieuw besluit naar buiten komt.

Reikhalzend kijken bezorgde bewoners, politici en belanghebbende ondernemers uit Flevoland nu uit naar dat aangepaste luchthavenbesluit. Ongetwijfeld zal het wederom tot debatten in de Tweede Kamer leiden. Vooral de SP, GroenLinks en de Partij voor de Dieren zijn tegen de uitbreiding van Lelystad Airport. Coalitiepartners D66 en ChristenUnie hebben vraagtekens bij de geplande uitbreiding in april 2019.

Voor omwonenden die zich afvragen hoeveel hinder ze zullen hebben van laagvliegende vliegtuigen, is er vóór de zomer nog een zogenaamde ”belevingsvlucht”. Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat zal een Boeing 737 of Airbus 320 verschillende routes laten vliegen om zo een voorproefje te geven. Het is maar de vraag of tegenstanders zich daardoor laten overhalen.

Red de Veluwe

Auto’s rijden er bijna niet, vogels vliegen er des te meer. De zon is een uur geleden opgekomen in Hoog Soeren, maar het dorpje in de bossen ten westen van Apeldoorn lijkt nog te slapen. Alleen de vogels laten van zich horen. Robert Tieskens (63) verhuisde een jaar geleden met zijn vrouw en twee honden vanuit het drukke Apeldoorn naar deze oase van rust. Toen de aanvliegroutes voor vliegtuigen naar Lelystad Airport in juni 2017 bekend werden, leek het erop dat de rust in het dorp ernstig verstoord zou worden. Tieskens kwam met een paar dorpsbewoners in verzet. Samen met bezorgde inwoners van een aantal andere dorpen richtte hij de stichting Red de Veluwe op.

Hoeveel last krijgt u van de uitbreiding?

„Eerst leek het erop dat de vliegtuigen recht over ons dorp zouden denderen. Na de aanpassing van de aansluitroutes afgelopen najaar lijkt het erop dat wij de dans ontspringen.”

Waarom bent u tegen de uitbreiding in april 2019?

„De Veluwe is een natuurgebied waar het nog echt stil kan zijn. Die stilte gaat eraan als er daadwerkelijk op de lage aanvliegroutes gevlogen wordt. Daarnaast stoten die vliegtuigmotoren veel schadelijke stoffen uit.”

Wat is er volgens u fout gegaan in de procedure rond de uitbreiding?

„Bij het opstellen van de MER is bijvoorbeeld niet berekend wat de milieueffecten zijn op de gebieden onder de aansluitroutes. Die waren toen nog niet bekend. Als die routes veel hoger zouden zijn, dan zou het milieueffect verwaarloosbaar zijn. Nu blijkt dat er heel lang op 1800 meter wordt gevlogen, is dat effect er wel degelijk.

Verder is het onbegrijpelijk dat er aan de Alderstafel is ingestemd met een luchthavenbesluit, een wettelijke verordening over de toekomst van een luchthaven, terwijl al duidelijk was dat er boven de Veluwe niet hoger dan op 1800 meter kan worden gevlogen. De LVNL wist dat en heeft het in 2009 al aan het ministerie laten weten. Zij hebben het daarna echter geheim gehouden. Zo bleven provincies in onwetendheid en hebben in argeloosheid met het besluit ingestemd.

De minister rommelt nu ook met het aantal vliegbewegingen. Zij spreekt nu over geluidsruimte. Hoe stiller de vliegtuigen, hoe meer er in die geluidsruimte passen. Mogelijk vinden er in de toekomst dus niet 45.000, maar misschien wel meer dan 60.000 vluchten per jaar plaats.”

Lelystadairportmoetdoor.nu

Cees Okkerse (64) woont sinds 1979 in de buurt van Lelystad Airport. Hij is medeoprichter en voorzitter van de actiegroep lelystadairportmoetdoor.nu. De beroepsadvocaat zit aan een tafeltje in restaurant Flantuas, dat op de luchthaven staat. Onder het genot van een cola light vertelt hij over het belang van de uitbreiding van het vliegveld.

„De uitbreiding is van groot belang voor de economie in de regio. In Lelystad is nog altijd 25 procent meer werkloosheid dan gemiddeld in Nederland. Er zijn veel laagopgeleiden zonder baan. Als de luchthaven uitgebreid wordt, komt er juist voor die groep veel werk. Verschillende bedrijven in de horeca en de logistiek hebben interesse om zich hier te vestigen. Van der Valk en Corendon willen bijvoorbeeld een hotel neerzetten en er komen ook veel onderhoudsbedrijven voor vliegtuigen.”

Waarom lelystadairportmoetdoor.nu?

„Er is een kleine groep tegenstanders die zich heel nadrukkelijk manifesteert. Zij krijgen veel media-aandacht. Daardoor ontstaat er een heel ongenuanceerd beeld. Samen met een groepje ondernemers uit de buurt besloten we afgelopen december om ook de voorstanders een stem te geven. Sindsdien merken we dat steeds meer mensen inzien dat het verhaal meerdere kanten heeft.”

Wat bedoelt u daarmee?

„De CU wil bijvoorbeeld dat de luchthaven pas in 2020 opengaat voor vakantievluchten. Ze is bang dat de tegenstanders van uitbreiding anders het vertrouwen in de politiek verliezen. Dat argument is van betrekkelijke waarde. Voorstanders hebben meer reden om dat vertrouwen te verliezen. Zij wachten al tien jaar op de beloofde uitbreiding.”