Vorige week werd bekend dat Geert Wilders afziet van de cartoonwedstrijd over de profeet Mohammed. Tegelijkertijd kondigde hij aan zijn strijd voor de vrijheid van meningsuiting en tegen de islam voort te zetten. Maar wat Wilders feitelijk bereikt, is dat door zijn toedoen de positie van de radicale islam wordt versterkt. Dit roept de vraag op: hoe verdedigbaar is Wilders’ strijd en de wijze waarop hij die voert?

Het recht op vrijheid van meningsuiting is een zeer belangrijk beginsel. In de (liberale) rechtvaardigheidsethiek van John Rawls, de bekendste politiek filosoof van de vorige eeuw, is het een van de belangrijkste rechten. Maar Rawls was niet blind voor de gevolgen van het handhaven van principes.

Hierin openbaart zich een belangrijk verschil met Wilders. Op grond van de ervaring met cartoons over de profeet Mohammed in het verleden was er gerede kans dat de aangekondigde cartoonwedstrijd tot gevaarlijke protesten zou leiden, met onschuldige slachtoffers tot gevolg. Dit was uiteindelijk ook de reden dat Wilders de wedstrijd moest afblazen.

Morele overwinning

Doordat Wilders in het stof moest bijten, heeft hij de positie van de strengislamitische partij TLP in Pakistan versterkt. De Pakistaanse minister van Buitenlandse Zaken stelde het afblazen gelijk aan een grote morele overwinning van de wereldwijde moslimgemeenschap. Dit moedigt ook internationaal de radicale islam aan. Tegenkrachten tegen de vrijheid van meningsuiting zijn daardoor sterker geworden.

De polarisatie die Wilders in de hand werkt, versterkt de angstcultuur die mensen belemmert om vrij hun mening te geven. De wijze waarop Wilders het beginsel van vrijheid van meningsuiting uitdraagt, heeft daarom juist tot gevolg dat er minder vrijheid van meningsuiting is.

Dat roept de vraag op hoe integer Wilders is. Als Wilders echt zo’n warm voorstander is van het recht op vrijheid van meningsuiting, waarom neemt hij dan initiatieven die tot voorspelbaar gevolg hebben dat deze vrijheid alleen maar verder onder druk komt te staan? Is het hele idee van de cartoonwedstrijd niet geboren uit de behoefte zichzelf weer op de kaart te zetten, nu de PVV langzaam terrein verliest? Zo ja, dan zal de nederlaag die Wilders nu lijdt de val van de PVV alleen maar bespoedigen. De Bijbel zei al dat wie een toren bouwt maar deze niet kan voltooien de spot van anderen oproept.

Doodlopende weg

Ook als wij breder kijken, bekruipt ons het gevoel dat Wilders op een doodlopende weg zit. Wilders wilde met zijn cartoonwedstrijd het barbarisme van de islam aantonen. Maar onderkent hij dan wel voldoende de barbaar in zichzelf? Als wij zien hoe selectief Wilders zelf omgaat met de waarheid en het debat met anderen vaak blokkeert, kan men zich afvragen hoe serieus Wilders de vrijheid van meningsuiting van anderen neemt.

Wel kunnen wij Wilders niet ontzeggen dat hij over de deugd van de moed beschikt. Maar het is wel een moed die gefaciliteerd wordt door de Nederlandse regering. Want door hem continu bescherming te bieden, creëert de Nederlandse regering een bunker voor Wilders die hem in staat stelt kogels af te vuren op de wereldwijde islam, met als gevolg dat Pakistan in vuur en vlam komt te staan. Alhoewel niemand het recht op bescherming van politici die bedreigd worden zal aanvechten, is het onbedoelde effect dat de moed van Wilders verwordt tot overmoed waar Nederlanders die in Pakistan of Afghanistan werkzaam zijn de wrange vruchten van plukken.

Voorzichtig

Dit roept de vraag op of de wijze waarop de regering met Wilders en zijn vrijheid van meningsuiting omgegaan is, zo gelukkig was. Omwille van het recht op vrijheid van meningsuiting reageerde het kabinet heel voorzichtig en stelde premier Rutte enkel dat hij kennisnam van Wilders’ besluit om zijn actie af te blazen en er begrip voor heeft. Deze terughoudendheid betekent dat Wilders ook in de toekomst geen strobreed in de weg wordt gelegd om met provocerende acties de polarisatie en het religieus geweld te voeden, zowel in de internationale betrekkingen alsook in Nederland.

Alhoewel de beraamde aanslag op de Tweede Kamer werd voorkomen, raakte vrijdag twee toeristen in Amsterdam zwaargewond door een terroristische aanslag. Hopelijk maakt dit Wilders ervan bewust hoe destructief zijn initiatieven zijn. Zo niet, laat de Nederlandse regering zich dan opnieuw bezinnen op de vraag hoeveel ruimte ze hiervoor wil geven.

De auteur is hoogleraar economie, onderneming en ethiek aan Tilburg University.