Theologenblog: Bijbels onderwijs of persoonlijk Schriftverstaan?

Voor de een is het duidelijk: „Een kerk met vrouwelijke ambtsdragers handelt in strijd met wat de Bijbel ons leert.” Anderen zeggen: „Nee, in deze kwestie gaat het niet om gehoorzaamheid aan de Heilige Schrift tegenover ongehoorzaamheid. Het gaat alleen om twee verschillende manieren van verstáán met het oog op het Bijbels onderwijs.” Maar als dat zo is, komen we dan ooit uit boven het niveau van de ene menselijke mening tegenover de andere? Kunnen we nooit over deze (of een andere) kwestie zeggen: „Dit zegt de Bijbel; zo is het”?

In Genesis 3:16 zegt God tegen de vrouw: „Tot uw man zal uw begeerte zijn en hij zal over u heerschappij hebben” (Statenvertaling). Volgens het huwelijksformulier dat vele gereformeerde kerken tot diep in de twintigste eeuw gebruikt hebben, was dit een „ordinantie Gods”. De vrouw mocht dit gebod niet weerstaan, maar moest eraan gehoorzamen. De gereformeerde vaderen die dat formulier hebben opgesteld, waren ervan overtuigd dat de Bijbel het zo leerde.

Tegenwoordig denken nogal wat gereformeerden, onder wie ikzelf, hier anders over. Het gaat in Genesis 3:16 niet om een gebod van God, maar om een straf. Het goed recht van die straf kunnen we niet ontkennen. We kunnen er wel om Christus’ wil van bevrijd worden. „Heersen over” mag niet langer de manier zijn waarop een christelijke man omgaat met zijn vrouw.

In eigen kring hoor ik de laatste jaren regelmatig een heel ander geluid dan dat van het oude huwelijksformulier, maar dan naar aanleiding van Genesis 1:27: „God schiep de mens als zijn evenbeeld, als evenbeeld van God schiep Hij hem, mannelijk en vrouwelijk schiep Hij de mensen.” Uit die tekst concludeert menigeen dat God bij de schepping geen verschil maakte tussen man en vrouw. Man en vrouw hadden immers elkaar nodig om samen beeld van God te zijn.

Deze tekst benoemt inderdaad geen verschil. Toch valt nog te bezien of je daaruit kunt afleiden dat de Bijbel ons hier leert dat er „van den beginne” geen verschil geweest is. Stel bijvoorbeeld dat Baantjer schrijft: „De commissaris stuurde De Cock en Vledder erop uit om de moordzaak op te lossen.” In deze zin wordt geen verschil gemaakt tussen De Cock en Vledder. Toch was De Cock de leidinggevende rechercheur en Vledder zijn assistent. De zin noemt geen verschil, maar het was er wel. Dat weet iedereen die meer van Baantjer gelezen heeft.

Toegepast op Genesis 1:27: op grond van deze ene tekst kun je niet zeggen dat er volgens de Bijbel geen verschil tussen man en vrouw was. Wie dat wel beweert, zegt niet wat de tekst zegt, maar alleen hoe hij of zij deze verstaat. Of dit verstaan juist is, kan pas duidelijk worden als je ook andere Bijbelteksten erbij betrekt.

Als wij op grond van een Bijbeltekst zeggen: „Dit is wat Gods woord ons leert”, kunnen we ons gemakkelijk vergissen. Blijven we dan altijd in menselijke meningen en de daarbij horende onzekerheden hangen? Of is er een manier waarop we wel uitspraken kunnen doen over wat Gods woord leert?

Zekerheid over wat God zelf ons in de Bijbel leert, is niet te verkrijgen door netjes een bepaalde procedure af te werken. Zo’n procedure ken ik niet. Die zekerheid kunnen we alleen ontvangen als een geschenk van Gods Geest.

Dat betekent allereerst dat we die zekerheid alleen op gebed verkrijgen.

Het betekent verder dat we erkennen dat de Geest van Christus ons verbindt aan Hem en aan elkaar. Alleen samen kunnen we verder komen in het verstaan van het Bijbelse onderwijs. Daarbij hebben we de door ervaring en liefde gerijpte wijsheid van een ongeletterde broeder of zuster even hard nodig als de intellectuele gaven van de theologisch geschoolde ”schriftgeleerde”.

Als leden van Christus’ kerk dienen we elkaar met vertrouwen tegemoet te treden. Tegelijk moeten we beseffen dat het niet voldoende is te beweren dat we echt wel naar de Bijbel willen luisteren. Zelfs als het gaat om het peilen van zijn diepste intenties, kan een mens zich vergissen. Samen naar de Bijbel luisteren, houdt in dat je bereid bent je eigen verstaan toe te lichten en je daarop kritisch te laten bevragen.

Vinden we zo altijd een ondubbelzinnig Bijbels antwoord op de vragen waarover wij van mening verschillen? Ik denk het niet. Wel mogen we verwachten dat Gods Geest ons de weg wijst om samen verder te gaan, met of zonder duidelijk antwoord op onze vragen. God geeft ons zijn woord als een licht op ons pad. Hij geeft ons te zien wat we moeten zien voor onze gezamenlijke levensreis. Die belofte lijkt mij niet voor misverstaan vatbaar.

De auteur is hoogleraar Oude Testament aan de Theologische Universiteit Kampen en de Faculté Jean Calvin in Aix-en-Provence. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen. >>rd.nl/theologenblog

Theologenblog: Bijbels onderwijs of persoonlijk Schriftverstaan?

Opinie

RD.nl in uw mailbox?