Referenda ondermijnen parlementaire democratie

De kogel is door de kerk, de eerste 40.000 handtekeningen voor het referendum over de donorwet zijn een feit. Daarmee mag het voorstel door naar de volgende ronde, waarin 300.000 handtekeningen moeten worden opgehaald. De initiatiefnemers zullen de komende tijd dus nog harder campagne moeten voeren.

Nu gaan er binnen diverse organisaties, waaronder het CDA, stemmen op van mensen die bereid zijn hun afkeer van referenda een keer opzij te zetten om tegen de donorwet te stemmen. Wat ons betreft is dit een slecht idee. Bij democratie hoort nu eenmaal ook dat je af en toe je zin niet krijgt.

Het waren waarschijnlijk wel de spannendste stemmingen de afgelopen tijd: de stemmingen rond de nieuwe donorwet van coalitiepartij D66. In de Tweede Kamer zorgde de afwezigheid van een te laat Kamerlid van de Partij voor de Dieren voor een nipte meerderheid voor de wet. In de Eerste Kamer veranderde een politicus in de laatste minuten zijn mening, na een telefoontje van een zieke neef, zodat ook daar de wet net een meerderheid wist te behalen. Maar een meerderheid is een meerderheid. Zo werkt onze democratie nu eenmaal. Onze volksvertegenwoordigers hebben hun zorgvuldige afwegingen gemaakt en de wet is aangenomen.

Onbestuurbaar

Het CDA is altijd tegenstander geweest van het referendum als middel om de democratie te verrijken. Wij geloven juist dat referenda ons systeem van vertegenwoordigende parlementaire democratie verarmen. Besluiten zijn namelijk complex en niet zwart-wit. Waar bij de keuze om orgaandonor te worden simpel ”ja” of ”nee” aankruisen misschien volstaat, is dat bij ons wetgevingsproces zeker niet het geval. Besluiten moeten worden afgewogen, er moet flink over worden gedebatteerd, er moeten compromissen worden gezocht en er moet worden gestemd. Zelfs als dit impopulaire besluiten zijn.

Een politicus heeft daarbij als verantwoordelijkheid dat hij de burger zo goed mogelijk vertegenwoordigt en beschermt. Daarbij moet hij niet enkel de meerderheid, maar ook de minderheid in acht nemen. Tegelijk moet die minderheid zich echter neerleggen bij een besluit, zodra dat op democratische wijze is genomen. Doet zij dat niet en kiest iedere minderheid ervoor om, zodra het even niet meezit, terug te grijpen op het referendum, dan wordt ons land op termijn volstrekt onbestuurbaar.

Genoeg redenen dus om het raadgevend referendum af te schaffen. Maar zover is het nog niet. Het duurt nog even voordat het voorstel om het referendum af te schaffen, wordt behandeld in de Eerste Kamer. Voor de ontevreden minderheid met betrekking tot de donorwet betekent dit dus vrij baan om in de komende weken een (naar waarschijnlijkheid) laatste referendum te organiseren. Want, zo wordt gesteld, de nipte meerderheid voor de donorwet laat zien hoe onvoldoende het draagvlak voor de nieuwe wet is.

Dit is best hypocriet, als je bedenkt dat zowel het referendum over het associatieverdrag met Oekraïne als het referendum over de sleepwet met een nipte meerderheid positief uitpakte voor de initiatiefnemers. Waarna sommige partijen die zich nu ook achter het referendum over de donorwet scharen zelf het hardst riepen dat enkele luttele procenten genoeg waren om internationale betrekkingen en de veiligheid van alle Nederlanders op het spel te zetten.

Poldercultuur

Binnen het CDA en het CDJA is de nieuwe donorwet van Kamerlid Pia Dijkstra lang niet door iedereen met gejuich ontvangen. Veel partijleden hadden, en hebben, hun twijfels bij deze wet. In de Eerste Kamer is er dan ook verdeeld over gestemd. De democratie en de rechtsstaat houden echter in dat je aan het einde van de rit je verlies neemt, zelfs wanneer je twijfels hebt over een nieuwe wet. Het houdt in dat je erop vertrouwt dat het proces recht heeft gedaan aan de verschillende belangen en factoren. Een kabinet moet immers ruimte krijgen om slagvaardig te kunnen zijn.

De verleiding is wellicht groot om te proberen met referenda toch je zin door te drijven, maar met zo’n houding begeven we ons op een hellend vlak. De reden waarom de democratie in Nederland goed werkt, is onze poldercultuur, waarin wij besluiten wegen en door middel van het compromis de weg vooruit vinden. Het referendum is een democratisch paardenmiddel waarvoor in dit stelsel, en zeker bij dit soort gevoelige onderwerpen, geen plaats is. Laten we dus, als we onze polderdemocratie in ere willen houden, onze handtekening niet doneren aan dit referendum.

Lotte Schipper is voorzitter, Klaas Valkering vicevoorzitter van het CDJA.

Referenda ondermijnen parlementaire democratie

Opinie

RD.nl in uw mailbox?