Nieuwe oud-katholieke aartsbisschop Bernd Wallet wil „moeilijk” gesprek met Rome voortzetten

Het kiescollege van de Oud-Katholieke Kerk (OKK) kwam zaterdag in de Sinte Gertrudiskathedraal in Utrecht bijeen om een opvolger te kiezen van dr. Joris Vercammen die op zaterdag 11 januari terugtrad.

Het kiescollege bestond uit alle 25 priesters van het aartsbisdom Utrecht die nog geen 72 jaar zijn en 13 leken-gelovigen die de parochies vertegenwoordigen. Wallet werd tijdens de eerste stemronde al gekozen en heeft de verkiezing geaccepteerd. Wallet is nu nog pastoor van de Sinte Gertrudis-kathedraal in Utrecht.

Voor de verkiezing van de nieuwe aartsbisschop komen alle priesters van de beide Nederlandse bisdommen (Utrecht en Haarlem) in aanmerking die nog in actieve dienst zijn en tenminste vijf jaar geleden werden gewijd. In totaal gaat het om achttien geestelijken. Opvallend is dat slechts vijf van hen ‘geboren en getogen’ oud-katholiek zijn en de meerderheid dus pas op latere leeftijd toetrad tot de OKK. Wel zijn alle kandidaten in de OKK tot priester gewijd.

De OKK heeft in 1998 het sacrament van de wijding opengesteld voor vrouwen. De kandidatenlijst omvatte daarom nu ook vier vrouwen. Het zou voor het eerst in de geschiedenis zijn wanneer het kiescollege een vrouw als nieuwe (aarts)bisschop verkiest.

Na de openstelling van de wijding voor vrouwen in 1998 is de belangstelling van vrouwen voor het priesterambt sterk in opmars. In de afgelopen vijf jaar was de helft van alle nieuwgewijde priesters vrouw. Ook naar seksuele geaardheid en levensstaat weerspiegelt de kandidatenlijst de diversiteit van de OKK, die sinds 2006 relaties van twee mannen of twee vrouwen kerkelijk inzegent.

Hervormd milieu

Bernd Wallet groeide op als zoon van een hervormd predikant, ds. Barend Wallet, voormalig voorzitter van de synode van de Nederlandse Hervormde Kerk en de gangmaker achter het Samen op Weg-proces dat in 2004 leidde tot de vorming van de Protestantse Kerk in Nederland (PKN). Bernd Wallet leerde in zijn kinderjaren de OKK kennen en werd op Aswoensdag 1991 ‘geraakt’ door een viering in de Utrechtse kathedraal. Wallet: „Op dat moment wist ik: dit is mijn kerk.”

Het duurde nog enige tijd voordat hij de definitieve overstap maakte. Hij studeerde theologie in Utrecht en Hull (Engeland). In juli 2006 ontving Wallet de diakenwijding in York en een jaar later volgde zijn priesterwijding in Utrecht. Aanvankelijk was hij werkzaam als kapelaan in Nothallerton in het bisdom York. In 2010 keerde hij terug naar Nederland en werd naast pastor de adviseur van de aartsbisschop van Utrecht voor internationale zaken. In 2015 volgde zijn benoeming tot pastoor van Utrecht. Wallet is getrouwd en heeft vier kinderen.

Voor welke belangrijkste uitdagingen staat de OKK nu?

„Laten we vooral de vreugde van het geloof uitstralen in een wereld waarin het steeds minder vanzelfsprekend is dat mensen zich aan een kerk verbinden. Het is belangrijk dat we gelovigen enthousiasmeren en de vreugde van Pasen uitstralen. Saamhorigheid is belangrijk, het geven van een thuis aan mensen die aan de rand van de samenleving staan. We zijn dankbaar dat het ledenaantal van de OKK op peil blijft. Al zullen we niet erg groot worden, we blijven een kerk die aantrekkelijk is voor veel mensen die iets in hun eigen kerk missen. In onze kerk zijn man en vrouw gelijkwaardig en kunnen homo’s zichzelf zijn. We zijn een kerk die voor velen een interessante mix is van klassieke liturgie, eigentijdse verkondiging en een open blik naar de wereld.”

Er waren vier vrouwen onder de kandidaten. Sommigen, zoals Peter-Ben Smit, een van de kandidaten en pleitbezorger voor meer inbreng van vrouwen in de kerk, zullen wel zeggen: Wat jammer dat niet een van hen aartsbisschop is geworden.

„Dat klopt, maar met hem zet ik mij in voor een gelijkwaardige verdeling van man en vrouw, wat al het geval is op ons seminarie. Er waren zeker goede vrouwelijke kandidaten voor de post van aartsbisschop, maar er zijn ook vrouwen geweest die te kennen hebben gegeven dat de extra verantwoordelijkheid om als vrouw de kerk te leiden nú nog te groot was. Het is nog niet zo heel lang dat vrouwen steeds meer verantwoordelijke functies bekleden in onze kerk. Kortom, op dit moment nog geen vrouwelijke aartsbisschop.”

De OKK participeert in een dialoog met de Rooms-Katholieke Kerk (RKK). Blokkeert de positie van de OKK ten aanzien van wijding van vrouwen en homoseksualiteit niet deze dialoog? Rome heeft deze week de mogelijkheid van een gehuwde priester opnieuw afgewezen.

„We gaan door met de dialoog. Als het maar een dialoog is waarin we de dingen eerlijk benoemen. Er zijn overeenkomsten en verschillen tussen beide kerken en die laatste betreffen niet alleen de visie op vrouwelijke priesters en homoseksualiteit, maar ook de verhouding tussen wereldkerk en lokale kerk. Dat was de oorsprong van het schisma in de zeventiende eeuw en daarin zijn wij ons niet veranderd. Er was wel enige hoop op eenheid na het Tweede Vaticaans Concilie in de jaren zestig, maar die is wel minder geworden. Maar dat is geen reden om het gesprek niet meer voort te zetten, al is dat wel moeilijker geworden.”

U bent zoon van ds. Barend Wallet, voorzitter van de deputaten Samen op Weg van drie protestantse kerken. Komt er nog een SoW tussen PKN en RKK en OKK?

„We hebben geen bilaterale dialoog met de PKN, maar we komen elkaar vaak tegen in oecumenische organisaties, zoals de Wereldraad van Kerken en de Raad van Kerken. Leden van het moderamen van de PKN komen regelmatig op onze vergaderingen. Wat mij betreft mag de dialoog met de PKN versterkt worden. In Utrecht werken we al prima samen op het punt van een pioniersgemeente.”

Installatie

Omdat de aartsbisschop van Utrecht tevens president van de Unie van Utrecht is – het Europese netwerk van oud-katholieke kerken – is de instemming vereist van de leden van de Internationale Bisschoppenconferentie van de Unie. Bij groen licht volgt de wijding en installatie van de nieuwe aartsbisschop. Naar verwachting zal die op 21 juni plaatsvinden.

De verkiezingsprocedure voor de nieuwe aartsbisschop heeft oude papieren. Na de schorsing van aartsbisschop Petrus Codde (1648-1710) door het Vaticaan in 1702 besloot het kapittel van het Utrechtse bisdom een nieuwe bisschop te kiezen. Het kapittel greep daarmee terug op het oud-kerkelijk gebruik een bisschop door de lokale kerk te laten verkiezen, een recht dat sinds de middeleeuwen door de Utrechtse kapittels werd uitgeoefend. In april 1723 koos het Utrechtse Kapittel Cornelis Steenoven (1661-1725) als nieuwe aartsbisschop van Utrecht. Paus Benedictus XIII erkende de benoeming niet en excommuniceerde Steenoven na diens wijding, wat leidde tot het Utrechtse Schisma. Hieruit ontstond uiteindelijk de Oud-Katholieke Kerk van Nederland.

Het is twintig jaar geleden dat de laatste verkiezing van een nieuwe aartsbisschop plaatsvond. Omdat de OKK haar apostolische successie even ver terugvoert als de RKK, namelijk tot aan Willibrord, geldt Wallet als de 84e opvolger van Willibrord.

Nieuwe oud-katholieke aartsbisschop Bernd Wallet wil „moeilijk” gesprek met Rome voortzetten

Kerk & religie

RD.nl in uw mailbox?