„Hoe voel jij je wanneer je iets moois ziet en je het voor jouw ogen vernietigd ziet worden?” vraagt donderdag een klimaatactivist voor het schilderij ”Meisje met de parel”. Hij giet een kompaan klodders rode drab in zijn nek, terwijl die mede-actievoerder zich vast lijkt te lijmen aan het vermaarde kunstwerk. Omstanders reageren verontwaardigd, net als leidslieden in de museumwereld.

Klimaatactivisten nemen de laatste tijd vaker hun toevlucht tot omstreden acties. Zo klom begin deze week een activist op de tafel bij talkshow Jinek en lijmde hij zijn handen aan het tafelblad. Twee weken geleden gooiden twee klimaatactivisten in museum The National Gallery in Londen blikken soep over het schilderij ”Zonnebloemen” van Vincent van Gogh. „Maakt u zich meer zorgen over de bescherming van een schilderij of de bescherming van onze planeet en mensen?” riep een van de soepgooiende jonge vrouwen in de camera.

Prof. Andy van den Dobbelsteen, hoogleraar duurzaamheid aan de TU Delft, heeft gemengde gevoelens over de protestactie donderdag bij het schilderij in het Mauritshuis. „De jonge generatie maakt zich ernstig zorgen over de toekomst en stelt terecht dat er te weinig wordt gedaan tegen zorgwekkende klimaatveranderingen. Toch is zo’n actie tegen een schilderij niet mijn stijl. Van kunst moet je afblijven. Op deze manier leggen activisten de verkeerde focus. Kunst is bedoeld om mensen te verheffen.” Het argument dat autoriteiten eerder bereid zijn om geld te stoppen in kunst dan in klimaatmaatregelen vindt Van den Dobbelsteen „heel ver gezocht.”

Het belagen van beroemde kunstwerken kan zich tegen klimaatactivisten keren, vreest de hoogleraar. „Vergelijk het met de boerenacties eerder dit jaar. Veel mensen hadden sympathie voor de boeren, maar het begrip werd minder toen boeren snelwegen blokkeerden en mensen bijvoorbeeld niet snel naar een ziekenhuis konden rijden.”

Banken

Het zou logischer zijn als klimaatactivisten hun protestacties richten op bijvoorbeeld „de vervuilende industrie en luchtvaartmaatschappijen die worden gesubsidieerd”, vindt Van den Dobbelsteen. „Of denk aan banken. De overheid stak er miljarden in om die overeind te houden, terwijl banken en ook pensioenfondsen nog steeds investeren in fossiele energie.”

Minder moeite heeft de hoogleraar met de klimaatactivist die zich deze week in een live uitzending vastlijmde op een tafel bij talkshow Jinek. De activist zei onder meer: „Ik ga de hele tijd aan het woord zijn. Jullie hebben de plicht om eerlijk te berichten over de klimaat- en ecologische crisis. Een plicht die jullie niet nakomen.” De man vroeg aandacht voor onder meer „duizenden Pakistanen die deze zomer te maken hadden met gigantische overstromingen veroorzaakt door de klimaatcrisis” en voor „honderden mensen in Nigeria die zijn doodgegaan door overstromingen ontstaan door de klimaatcrisis. Waarom zitten hier niet mensen uit Nigeria aan tafel?”

Van den Dobbelsteen: „Talkshows besteden veel aandacht aan problemen van bekende Nederlanders. De relletjes, de waan van de dag. Ik vind dat irritant. Er zou in die tv-shows meer aandacht moeten zijn voor wat er in de wereld misgaat rond klimaatverandering. In de Stille Oceaan dreigen bijvoorbeeld eilanden onder water te verdwijnen door de zeespiegelstijging. En ik zou in media meer willen horen over klimaatvluchtelingen. Doordat delen van de wereld rap onleefbaar worden, zullen velen naar Europa vluchten. Daardoor kan Europa gedestabliseerd worden. Daar is meer discussie over nodig.”

Zinvoller

Ir. Ries van Maldegem, adviseur en publicist op het terrein van klimaat, noemt de actie in het Mauritshuis „vrij zinloos.” Hij kan zich „zinvoller” manifestaties voorstellen. „Denk aan protesten bij winkels die artikelen verkopen die weinig toegevoegde waarde hebben, terwijl de productie van die spullen gepaard gaat met milieuvervuiling.” Van Maldegem geeft de voorkeur aan „positieve” acties. „Zo gaan vrijwilligers met tochtstrippen door achterstandswijken. Zo’n strip zorgt ervoor dat er minder warmte ontsnapt uit huis.”

Dat media de actie tegen een beroemd schilderij massaal oppikken, „toont de zwakte van de journalistiek”, vindt Van Maldegem. „Jammer genoeg geven media destructieve, sensationale acties buitensporig veel aandacht. Ik zou willen dat er meer mediabelangstelling is voor bijvoorbeeld technische innovaties die milieuvervuiling tegengaan. Maar dat soort onderwerpen vinden media kennelijk te saai.”

Ook Van Maldegem wijst erop dat klimaatactivisten zichzelf in de voet kunnen schieten met het belagen van schilderijen. „Musea zullen extra worden beveiligd. Voor bezoekers wordt het er niet leuker op. Dus bestaat de kans dat veel burgers activisten meer gaan zien als drammers.”

Punt is ook dat veel mensen intussen wel doordrongen zijn van de zorgelijke toestand van de aarde, geeft hij aan. „Er bestaat wel degelijk veel aandacht voor klimaatproblemen. Zeker sinds de oorlog in Oekraïne is iedereen in Europa bezig met de vraag hoe we zo min mogelijk olie en gas kunnen gebruiken. Velen zijn bereidheid schonere energie te gebruiken. Transportbedrijven willen omschakelen van diesel op accusystemen, maar zoiets regel je niet binnen een jaar.”

Icoon

Uit „reclametechnisch oogpunt” hebben de activisten in het Mauritshuis een punt gescoord, zegt kunstenaar Jan den Ouden. „Ze trekken veel aandacht met hun guerillamarketing.” Toch is het de vraag of de activisten op de langere termijn winst boeken. „Deze actie kan zich tegen hen keren. Een schilderij als het ”Meisje met de parel” is een nationaal icoon. Het irriteert velen als je daar aankomt.”