Bij het begrip ”perspectief” onderscheiden we twee betekenissen: de visie die men kan hebben op bepaalde zaken én de hoop die mensen koesteren. Vanuit een bepaald perspectief op de werkelijkheid openen zich al dan niet perspectieven voor de toekomst.

Met ”openbaring” bedoelen we dat het de eeuwige God, die een ontoegankelijk licht bewoont, heeft behaagd om een tip van de sluier op te lichten en zich zo aan mensen bekend te maken (dat is de letterlijke betekenis van het Latijnse woord voor openbaring: revelatio).

Gods openbaring heeft een relationeel karakter. In Zijn liefde is God uit op een liefdevolle relatie met Zijn schepsel. Dat blijft gelden, ondanks het verschrikkelijke gebeuren van de zondeval, de opstand van de eerste mensen tegen de goede God. Daarom is Jezus Christus, Immanuël, het hart van Gods openbaring.

Openbaring is inhoudelijk van aard. De bijzondere openbaring door het Woord van God geeft extra informatie. Zo weten we in het geloof meer over het begin van het heelal, de planeet aarde en de eerste mensen dan de wetenschap ooit kan achterhalen. Hetzelfde geldt voor de toekomst van de aarde, het leven na dit leven, enzovoorts.

Algemeen en bijzonder

Door Zijn ”algemene” openbaring meldt God zich bij alle mensen, in hun gewetens en via Zijn schepping. Deze algemene openbaring leidt niet tot de zaligmakende kennis van God (zie Romeinen 1). Daarom intensiveert en expliciteert God Zijn openbaring via het Woord.

Gods ”bijzondere” openbaring vinden we met name in de Bijbel. De Schrift is ten principale meer dan menselijke reactie op de openbaring van God in de geschiedenis. De Heidelbergse Catechismus zegt in Zondag 7, antwoord 21 dat een christen die het ware geloof beoefent „alles voor waarachtig houdt wat ons God in Zijn Woord geopenbaard heeft.” Kennelijk maakt de catechismus zich geen zorgen over het functioneren van het gezag van de Schrift in ons leven, wanneer we Gods beloften maar gelovig omhelzen.

Actuele openbaring

De Heilige Geest leidt de kerk voort in de actuele toepassing van het eens gegeven Woord. Deze leiding kenmerkt zich door overeenstemming met de Bijbel. De Geest voegt geen nieuwe inhouden aan de Schrift toe, maar helpt de gelovigen om in gehoorzaamheid aan de Schrift daarin nieuwe ontdekkingen te doen en actuele toepassingen te maken.

De kerk heeft geen enkele behoefte aan een ”Derde Testament”. Immers, ook met betrekking tot de eigentijdse vragen, de problemen waar onze voorouders geen flauw vermoeden van hadden, geeft het Woord ons leiding, wanneer wij maar spoorzoeken in biddend opzien tot de Heilige Geest.

We mogen echter niet met een beroep op de Geest stappen doen die we niet vanuit het Woord kunnen legitimeren, bijvoorbeeld door te stellen dat teksten waarin homoseksuele praxis wordt afgewezen niet als zuivere uitingen van de Geest, maar als puur menselijke en dus feilbare interpretaties kunnen worden beschouwd. Er kan geen tegenstelling zijn tussen de Geest die de letter inspireerde en dezelfde Geest die de letter toepast. Geest en Woord (dus ook Schrift) laten zich niet op deze wijze tegen elkaar uitspelen. Nieuwe toepassingen worden in gehoorzaamheid aan het Woord gemaakt.

Andere perspectieven

Met onze overtuiging aangaande Gods openbaring staan we midden tussen tal van perspectieven die op elkaar botsen, zoals atheïstische, agnostische, nihilistische of hedonistische perspectieven. We mogen de communicatie en confrontatie niet uit de weg gaan. Dat deden de apostelen immers ook niet (bijvoorbeeld in de steden Athene, Korinthe en Rome) en dat heeft de kerk nooit gedaan, vanuit haar opdracht om Gods getuige te zijn in deze wereld, in woord en wandel.

Wie de Bijbelse visie op openbaring aanhangt, kan het verwijt krijgen dat hij daardoor voor de moderne mens de toegang tot de boodschap van Godswege belemmert en zich onttrekt aan redelijke verantwoording van zijn geloof. Als gelovigen weten we ons echter geroepen om met open vizier andersdenkenden tegemoet te treden. Laat onze grondhouding open en openhartig zijn. Zijn er bij onze gesprekspartners inspreekpunten voor het christelijk getuigenis? Zijn er fragmenten van kennis waar op de een of andere manier Gods Geest achter zit?

Groene stad

Een mooi voorbeeld zag ik deze week op de Floriade. Te midden van alle paviljoens staat daar een ”tiny church”, een initiatief van twintig kerken in Almere. Het kerkje wordt omringd door twaalf kunstwerken die de vrucht van de Geest uit Galaten 5 willen uitbeelden. In een brochure, ”Vruchtbare stad”, krijgen bezoekers uitgelegd dat een groene stad met toekomst alleen mogelijk is door de aanwezigheid van God. Expliciet wordt God als Schepper en Verlosser beleden voor een publiek dat grotendeels uit niet-christenen bestaat.

Realisme en vertrouwen

Naast openhartigheid is realisme van belang. We stuiten als christenen dikwijls op een blinde muur van misverstanden en verzet. Het is goed dat we ons daarvan tevoren rekenschap geven, zonder ons daardoor te laten ontmoedigen.

Openheid en realisme mogen gepaard gaan met vertrouwen. De Heere is een verrassend God. Hij kan Zijn algemene openbaring gebruiken als een toegangsweg om mensen tot Zich te trekken. Er zijn nog altijd algemeen toegankelijke bronnen buiten ons die tot geloof in God oproepen. Denk aan de stem van het geweten, het majesteitelijke van de schepping en in onze tijd bijvoorbeeld het zogenoemde antropische principe (Brandon Carter): het gegeven dat allerlei fundamentele constanten in het heelal precies de waarden hebben die nodig zijn om ons menselijk bestaan op de planeet aarde mogelijk te maken (de zogenoemde ”finetuning of the universe”).

Gods Geest waait waarheen Hij wil. Er zijn her en der ritselingen van heimwee naar een zingevend kader en een hoopvol perspectief te midden van de crises die zich vandaag wereldwijd opeenstapelen. In deze situatie geldt: kruip niet in je schulp, werp je vrijmoedigheid niet weg, denk niet dat de atheïst bij voorbaat op voorsprong staat, houd vertrouwen in Gods algemene openbaring en vooral: wees gehoorzaam aan Gods bijzondere openbaring. Dan heb je een ongekend rijk perspectief. En waarom zou je dat niet met zoveel mogelijk anderen willen delen?

De auteur is hervormd emeritus predikant en hoogleraar theologie. Dit artikel omvat enkele aspecten van de lezing die hij op 8 september in Utrecht hield voor de studentenvereniging Depositum Custodi.