„Deze moet je proeven”, zegt stadsgids Ad van Sittert (65) als hij een flinke koek serveert. De zachte koek met glimmend fondant, rijk gevuld met bakkersroom, is heerlijk. „Dit is een striene schuiver. Je schuift ’m zo naar binnen. Striene verwijst naar de rivier de Striene, die is ontstaan vanuit de Biesbosch.”

Van Sittert is net als Chiel Veraart (54) in zijn vrije tijd stadsheraut, de Steenbergse aanduiding voor stadsgids. Samen met enkele anderen leiden ze bezoekers rond in Steenbergen. Veraart: „De naam stadsheraut verwijst naar het beeld van een heraut dat voor het stadhuis van Steenbergen staat. Steenbergen heeft pas sinds drie jaar stadsgidsen. Voor die tijd waren ze er niet.”

De Brabantse plaats, in de buurt van Bergen op Zoom en het Zeeuwse Tholen, viert dit jaar twee jubilea. De eerste is die van de 750 jaar stadsrechten. De tweede die van het 25-jarig bestaan van de huidige gemeente. In 1997 fuseerden Dinteloord en Nieuw-Vossemeer namelijk met Steenbergen. Van Sittert: „Als we alleen 750 jaar stadsrechten zouden vieren, zouden mensen uit de andere plaatsen er niet aan meedoen.”

Wat zijn volgens de twee stadsherauten de vijf belangrijkste kenmerken van Steenbergen? Over de eerste zijn beiden het snel eens: de skyline van de stad, waarvan net buiten Steenbergen op een rotonde een grote maquette staat. De nummers twee tot en met vijf kosten wat meer moeite. Uiteindelijk zetten ze Fort Henricus op nummer 2, de striene schuiver op 3 en de Beneden- en Bovensas op 4. De saamhorigheid in de gemeenschap completeert het geheel.

De skyline is voor de twee het meest kenmerkend. Veraart: „Er is een liedje met de tekst ”Uit de verte zie ik het liggen”. De katholieke Sint Gummaruskerk, de hervormde kerk en de watertoren zie je al van veraf. De twee kerken worden nog voor kerkdiensten gebruikt. De watertoren wordt gebruikt door een bedrijf waarbij je van de toren kunt abseilen.” Veraart noemt de Gummaruskerk, een bouwwerk van Pierre Cuypers uit 1903, mooi, maar vanwege restauraties ook geldverslindend.

Van Sittert noemt als tweede Fort Henricus. „Dat is een fort van de Zuiderwaterlinie. Het is in 1629 opgeleverd. Later is het zwaar verwaarloosd, maar nu is het opgeknapt. Het fort moest de Spanjaarden buiten de deur houden, maar het is nooit als militair verdedigingswerk ingezet.” Het fort werd in 1809 voor het laatst in gereedheid gebracht. Toen werd een Britse invasie verwacht. Een paar jaar later raakte het fort buiten gebruik.

Nummer 3 op het lijstje van de Steenbergers, de striene schuiver, behoeft geen toelichting. Proeven is voldoende. En je best doen om geen tweede te nemen.

Veraart en Van Sittert zetten de Beneden- en Bovensas op plek 4. Het zijn spui- en schutsluizen die naast elkaar liggen. Van Sittert: „De schutsluis is bedoeld voor de schepen. De spuisluis is voor het afvoeren van overtollig water.” Veraart: „Het is ook een idyllisch plekje. Je kunt er echt genieten van de natuur.”

Op nummer 5 komt, wat de stadsherauten betreft, de saamhorigheid in de gemeenschap. Van Sittert: „Dat merk je vooral met carnaval. We hebben een actieve gemeenschap. Evenementen zijn samenbindend. Behalve carnaval zijn er dit jaar onder andere een jeugdwielerronde, een vestingstadweekend, muziekfeesten en een zeskamp.”

En hoe staat het met de kerkgang in het Brabantse stadje? Van Sittert: „Van oorsprong is 90 tot 95 procent van de mensen katholiek. Maar de kerkgang is sterk teruggelopen. Ik kom zelf nog wel in de katholieke kerk. Ik geef er ook rondleidingen. Op zaterdagavond zijn er nog veertig tot vijftig bezoekers. Veel kerken zijn gesloten. Het leeft niet meer in Steenbergen.” Een evangelische gemeente in de stad trekt wel elke zondag honderden mensen.

In Dinteloord, dat deel uitmaakt van de gemeente Steenbergen, komen mensen onder andere samen in de gereformeerde gemeente en de gereformeerde gemeente in Nederland (buiten verband).

Dit is de derde aflevering in een vierdelige serie over jubilerende steden. Zaterdag deel 4.