Gemeenten die niet bijdragen aan de opvang van asielzoekers kunnen daartoe met die nieuwe wet via een aanwijzing worden gedwongen. Het kabinet hoopt op deze manier dat de asielopvang stabieler wordt.

Zowel De Jonge als staatssecretaris Eric van der Burg (Asiel) hoopt dat gemeenten zonder dwang meer statushouders en asielzoekers gaan opvangen dan nu. Ze willen de nieuwe wet voor de zekerheid in de „gereedschapskist” hebben, aldus De Jonge. Beiden zien die wel als laatste redmiddel.

Twaalf panden met in totaal ruim 100.000 vierkante meter zijn beschikbaar voor het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA), voor de opvang van asielzoekers. Twaalf andere panden, met een totaal oppervlakte van een krappe 100.000 vierkante meter, kunnen aan gemeenten ter beschikking worden gesteld. Gemeenten kunnen daar statushouders of andere speciale doelgroepen huisvesten. Hoeveel mensen op deze manier onderdak krijgen, is niet te zeggen. Dat hangt af van het aantal vierkante meter dat voor een kamer nodig is, aldus De Jonge.

Over de ingebruikname van de panden worden nu gesprekken gevoerd die „af en toe best stroef verlopen”, aldus de minister voor Volkshuisvesting en Ruimtelijke Ordening. Het kabinet heeft een aantal wettelijke mogelijkheden om gemeenten te dwingen zo’n pand in gebruik te nemen, ook al heeft deze aanpak niet de voorkeur van de gemeente. Het kabinet zet die mogelijkheden liever niet in, maar sluit die niet uit. „We zijn het aan onze stand verplicht om iedereen een plek te geven.”

Als er al een vergunning is en de woonbestemming past in het bestemmingsplan, is het een kwestie van enkele dagen tot een week voordat bijvoorbeeld het COA een specifiek pand in gebruik kan nemen. Als het bestemmingsplan geen bewoning toelaat, kan dat via een speciale route worden gewijzigd, maar dat kost tijd. Een aantal van die 24 panden denkt het kabinet snel in gebruik te kunnen nemen. Details wilde De Jonge niet geven.

VluchtelingenWerk stelt in een reactie de noodzaak in te zien van een wettelijke verplichting voor gemeenten om opvanglocaties te leveren, maar voegt eraan toe dat daarmee de schrijnende situatie in de noodopvang niet wordt weggenomen. „Op dit moment wachten duizenden vluchtelingen, onder wie vele kinderen, in de noodopvang op meer duidelijkheid over hun asielprocedure bij de IND. Hun leefomstandigheden zijn onder de maat. Gebrek aan privacy, onveilige situaties en uitzichtloosheid: voor vluchtelingen is dit aan de orde van de dag.” VluchtelingenWerk stelt dat de nieuwe opvanglocaties daarom met spoed nodig zijn, en niet pas over een paar maanden. Ook pleit de organisatie voor een versnelde doorstroom van statushouders.