Het vijfde sanctiepakket tegen Rusland, en deels ook strafmaatregelen tegen Belarus, is verschenen in het Publicatieblad van de Europese Unie. Daarmee zijn de nieuwe sancties vanwege de Russische oorlog en gruweldaden in Oekraïne, ondersteund vanuit buurland Belarus, openbaar en direct van kracht. Een importverbod van Russische kolen gaat echter pas over 120 dagen in, begin augustus, om lidstaten de tijd te geven hun contracten af te bouwen en elders leveranties te regelen.

De strafmaatregelen betekenen onder meer dat schepen onder Russische vlag niet meer welkom zijn in de EU-havens, waaronder Rotterdam. Alleen voor medicijnen en andere humanitaire goederen, energie en essentiële landbouw- en voedingsproducten, mag een uitzondering worden gemaakt. De EU weert ook wegtransporteurs uit Rusland en Belarus, met dezelfde uitzonderingen als voor het zeevervoer voor essentiële goederen.

De EU voegt 217 personen toe aan de bestaande sanctielijst. Hun tegoeden worden bevroren en er geldt een inreisverbod. Het gaat onder anderen om de dochters van de Russische president Vladimir Poetin, Katerina Tikhonova en Maria Vorontsova, en een aantal zakenmensen onder wie de bestuursvoorzitter van Sberbank, Herman Gref. Er komen 32 nieuwe bedrijven of organisaties bij op de lijst, waaronder vier banken waarvan de tegoeden in de EU worden bevroren. Het gaat om Sovkombank, Novikombank, VTB en Otkruti, die volledig van de EU-markt worden uitgesloten.

De EU stelt een hele reeks importrestricties in. Onder meer luxegoederen waaronder Russische kaviaar en wodka mogen per direct de EU niet meer in, en kunstmest uit Belarus evenmin. Ook mogen bedrijven in de EU bepaalde technologieën niet meer naar Rusland uitvoeren. Deze im- en exportrestricties hebben een waarde van totaal 15,5 miljard euro, zegt de Europese Commissie, de kolenimport 8 miljard. Russische bedrijven kunnen ook niet meer aan openbare bestedingen in de EU meedoen.

Shell is ondanks beloftes te stoppen met de inkoop van Russische olie daar helemaal niet mee gestopt, schrijft Bloomberg-columnist Javier Blas. Volgens de energiespecialist levert Shell een zogeheten „Lets mengsel”, dat voor maximaal 49,99 procent uit Russische olie bestaat. In dat geval is de olie volgens Shell niet meer van Russische oorsprong. Wat Shell doet is niet verboden, maar het bedrijf zei eerder volledig te stoppen met Russische olie.

Het mengen van de olie is genoemd naar de Letse plaats Ventspils waar Russische olie binnenkomt en wordt gemengd met andere olie. Dat gebeurt volgens Blas ook in Nederland en zelfs op zee, waar olie tussen twee schepen heen en weer wordt gepompt. De term „Lets mengsel” is dan ook voor veel handelaren een aanduiding geworden voor elke vorm van gemengde Russische olie.

In een reactie stelt het olie- en gasconcern dat er altijd sprake zou zijn van een „gefaseerde afbouw van Russische olieproducten”. Wel stelt het bedrijf meteen gestopt te zijn met het kopen van olie uit Rusland op de spotmarkt, waar partijen worden verhandeld. Shell laat daarmee langer lopende contracten buiten beschouwing, net als de aankoop van partijen gemengde olie. Het deed de belofte om te stoppen met Russische olie nadat een aankoop van een partij Russische olie na de Russische inval in Oekraïne op veel kritiek was komen te staan.

Het mengen van olie is een manier om te zorgen dat er toch genoeg olieproducten beschikbaar blijven. Met name voor diesel is Europa sterk op Rusland aangewezen. Toch doen niet alle oliebedrijven hetzelfde als Shell. Het Franse TotalEnergies stelt bijvoorbeeld geen olie te leveren waarvan ook maar het kleinste deel uit Rusland afkomstig is. Ook het Spaanse Repsol hanteert die lijn.

Bij eerdere sancties tegen landen werd er ook vaak nog gehandeld in gemengde olie. Zo was olie uit Venezuela in Azië jarenlang beschikbaar als „Maleisisch mengsel” of „Singapore mengsel”.

Nederland geeft Moldavië nog eens 10 miljoen euro voor de opvang van Oekraïense vluchtelingen. In het armste land van Europa verblijven meer dan 100.000 mensen uit buurland Oekraïne.

Minister Liesje Schreinemacher (Ontwikkelingssamenwerking) maakte de bijdrage vrijdag bekend tijdens een bezoek aan de hoofdstad Chisinau. Het geld is bedoeld voor onder meer voedsel, water, medische zorg en onderwijs. Eerder gaf het kabinet al voor een half miljoen aan hulpgoederen zoals dekens en tenten. Ook worden vijfhonderd Oekraïners uit Moldavië overgebracht naar Nederland.

De bewindsvrouw bezocht een opvangcentrum aan de rand van de stad. „We moeten de druk op Moldavië helpen verlichten”, aldus Schreinemacher. „De mensen doen wat ze kunnen. Maar het land loopt echt tegen de grenzen van zijn opvangcapaciteit aan.”

Eerder deze week was er een donorconferentie in Berlijn voor Moldavië. Daar werd het land met minder dan drie miljoen inwoners 659,5 miljoen euro toegezegd. Geen land in Europa heeft per hoofd van de bevolking meer Oekraïners opgevangen dan Moldavië. De meeste vluchtelingen reizen door naar andere landen.

Bij haar bezoek aan Oekraïne heeft de voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, een snellere start beloofd van het Oekraïense toetredingsproces tot de Europese Unie. Ze deed dat tijdens een ontmoeting met de Oekraïense president Volodimir Zelenski.

Ze overhandigde Zelenski een vragenlijst die het startpunt vormt voor de EU om te beslissen over het lidmaatschap. „Het zal niet zoals gewoonlijk een kwestie van jaren zijn om deze mening te vormen, maar een kwestie van weken.”

Zelenski zei dat hij binnen een week met de antwoorden komt. Hij riep ook op tot veel meer sancties tegen Rusland, om het regime in Moskou te bewegen de aanvallen op Oekraïne te stoppen.

Von der Leyen onderstreepte het belang van de strafmaatregelen om de Russische invasie: „Rusland zal in economisch, financieel en technologisch verval raken, terwijl Oekraïne op weg is naar de Europese toekomst, dit is wat ik zie.”

De Spaanse politie is op zoek naar een groep van dertig tot veertig kinderen uit Oekraïne die in een bus op weg waren naar de Canarische Eilanden. Dat melden diverse Spaanse media.

Lees ook

Groep Oekraïense kinderen vermist in Spanje

Mensen kunnen nog steeds per spoor evacueren uit de oostelijke regio Donetsk, ondanks een dodelijke raketaanval op een treinstation in de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk vrijdag, meldt de regionale gouverneur Pavlo Kirilenko.

Volgens de laatste update van het aantal slachtoffers zijn zeker vijftig mensen bij de raketaanval op het treinstation om het leven gekomen, onder wie vijf kinderen.

Vanuit de Noord-Oekraïense plaatsen waar het Russische leger zich heeft teruggetrokken, worden steeds meer slachtoffers gemeld door de Oekraïense autoriteiten. Zo zegt de burgemeester van Tsjernihiv dat sinds het begin van de oorlog naar schatting zevenhonderd mensen in zijn stad zijn omgekomen.

Het zijn zowel burgers als militairen, zegt burgemeester Vladislav Atrosjenko. Volgens hem is ongeveer twee derde van de oorspronkelijke 300.000 inwoners uit de stad gevlucht. Hij meldde eerder dat de stad voor 70 procent is verwoest. Hij vergeleek het lot van zijn stad met dat van Boetsja, Charkov en Marioepol.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski waarschuwde dat de situatie in het stadje Borodjanka nog „aanzienlijk erger” is dan in het naburige Boetsja. De moord op burgers en de op straat achtergelaten lichamen zorgden voor afschuw in de wereld.

In Makariv dat ook ten westen van Kiev ligt, zijn volgens burgemeester Vadim Tokar 132 Oekraïners dood teruggevonden. Ook is zeker 40 procent van het dorp verwoest, bericht de Kyiv Post op Twitter.

Gouverneur Dmitri Zjivitski van de Soemi-regio in het noordoosten van Oekraïne meldt dat het gebied weer in zijn geheel in handen is van het Oekraïense leger. Hij waarschuwt de bevolking nog niet terug te keren voordat de mijnen in de regio zijn opgeruimd. De stad Soemi was aan het begin van de Russische invasie het toneel van zware bombardementen.

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, heeft vrijdag een massagraf bezocht in Boetsja, een voorstad van de Oekraïense hoofdstad Kiev. Volgens Oekraïne en zijn bondgenoten hebben Russische troepen in Boetsja wreedheden begaan tegen burgers.

De Duitse politicus bekeek onder meer twintig opgegraven lichamen uit een massagraf in Boetsja en stak kaarsen aan in een kerk voor de slachtoffers van de gruweldaden. Na de terugtrekking van de Russische troepen uit Boetsja werd afgelopen weekend een bloedbad onder burgers bekend.

De commissievoorzitter is de eerste westerse leider die naar het door de Russen belaagde land afreist sinds het bloedbad in Boetsja aan het licht kwam. Von der Leyens aanwezigheid in Boetsja is onderdeel van een reis die ze samen met EU-buitenlandchef Josep Borrell maakt om de steun voor Oekraïne te versterken. Ze zal ook president Volodimir Zelenski spreken.

Aan de orde komen dan ongetwijfeld de Europese sancties tegen Rusland. Als reactie op het bloedbad in Boetsja stelde Von der Leyen onlangs een vijfde pakket sancties tegen Rusland voor, dat inmiddels is goedgekeurd door de EU-landen. Het bevat onder meer een invoerverbod op kolen uit Rusland, maar ook verdere beperkingen op de handel met Rusland en een uitgebreid inreisverbod in EU-havens voor schepen die onder Russische vlag varen. Zelenski riep echter onmiddellijk op tot strengere maatregelen.

Het bezoek van Von der Leyen en Borrell vindt plaats in aanloop naar Stand up for Ukraine, een internationale donorconferentie voor Oekraïne die zaterdag wordt gehouden in de Poolse hoofdstad Warschau. De conferentie is belegd door de Europese Commissie en de regering van Canada.

Zeker vijftig mensen zijn door de raketaanval op het treinstation in de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk om het leven gekomen. Onder de doden zijn vijf kinderen, meldt de gouverneur van Donetsk, Pavlo Kirilenko, in een nieuwe update over het aantal slachtoffers.

„Het is verschrikkelijk. Ik ben er kapot van.” Dat zei minister-president Mark Rutte vrijdag na de ministerraad over de Russische raketaanval op het treinstation van Kramatorsk in het oosten van Oekraïne. Daardoor kwamen zeker 39 mensen om het leven en raakten er 87 gewond.

Rutte sprak van een „afschuwelijke” aanval op het station. Hij wees erop dat een dag eerder nog beelden naar buiten waren gekomen dat zich op het station duizenden mensen hadden verzameld om de stad te ontvluchten. De aanval laat zien „tot welke cynische daden de Russen bereid zijn te gaan”.

De Russische troepen lijken zich volgens de premier terug te trekken rond de hoofdstad Kiev. De Russische regering heeft eerder gezegd dat ze zich gaan concentreren op het oosten van Oekraïne. Veel mensen proberen nu dat gebied te verlaten voordat de Russische aanval begint.

Nederland steunt de zoektocht naar oorlogsmisdaden in Oekraïne. Deze aanval motiveert om door te gaan met waarheidsvinding, zei Rutte. „We zullen niet rusten totdat mensen die hier verantwoordelijk voor zijn ook voor het gerecht kunnen worden gebracht.”

Ondanks de wederzijdse beschuldigingen over gruwelen in een voorstad van Kiev, Boetsja, willen Oekraïne en Rusland toch graag hun dialoog in Turkije voortzetten. Dit zei een anonieme Turkse topfunctionaris. De twee oorlogvoerende partijen zijn volgens hem nog ver van een akkoord, maar ze wensen beide het directe overleg in Turkije te hervatten.

Sinds de Russische aanval op Oekraïne 24 februari begon, hebben Oekraïense en Russische delegaties geregeld contact gehad om te praten over de voorwaarden voor beëindiging van de vijandelijkheden. De eerste gesprekken waren al op 28 februari in het zuidoosten van Belarus. Na enkele moeizaam georganiseerde sessies in Belarus werd het overleg digitaal voortgezet. Dat duurt nog steeds voort.

Turkije heeft zich opgeworpen als bemiddelaar. De Russische en Oekraïense ministers van Buitenlandse Zaken spraken elkaar eerder in het Zuid-Turkse Antalya. En eind maart was er weer direct contact tussen de delegaties van beide landen in Istanbul.

Volgens Oekraïne hebben de Russen personeel van de voormalige kerncentrale van Tsjernobyl ontvoerd. De medewerkers zouden met geweld en tegen hun wil naar Rusland zijn gebracht. Tot 170 personen zouden de dupe zijn geworden.

De Russen hielden de medewerkers van de in 1986 ontplofte kerncentrale bijna een maand gegijzeld in een schuilkelder van het complex voordat ze werden meegenomen, aldus de Oekraïense minister van Binnenlandse Zaken. De vijand zou ook veel goederen hebben gestolen.

De centrale wekt geen stroom meer op, maar wordt nog wel bemand omdat er nucleair afval wordt bewaard. Moskou heeft nog niet gereageerd op de beschuldigingen.

Tsjernobyl ligt ten noorden van de Oekraïense hoofdstad Kiev bij de grens met Belarus, een nauwe bondgenoot van Rusland. De kerncentrale werd meteen aan het begin van de Russische invasie zes weken geleden veroverd. Maar de Russen hebben zich weer teruggetrokken uit de regio Kiev.

Duitsland komt met een miljardenpakket aan overheidssteun voor bedrijven die last hebben van de economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne. Het gaat onder andere om kredietgaranties op 100 miljard euro aan kortlopende leningen van de Duitse ontwikkelingsbank KfW. Daarnaast komt er een tijdelijk subsidieprogramma voor bedrijven die erg veel last hebben van de sterk gestegen gas- en elektriciteitsprijzen.

Naast kredietgaranties komt Duitsland ook met 7 miljard euro aan leningen voor bedrijven die door de oorlog in Oekraïne niet meer aan hun kortlopende financiële verplichtingen kunnen voldoen.

De Duitse minister van Financiën, Christian Lindner, wil met het hulppakket de economische schade van het oorlogsgeweld in Oost-Europa beperken. Hij spreekt van een „stootkussen” voor de economie. „We willen een harde klap en structurele breuken voorkomen”, zei hij.

De Europese Unie heeft tot nu toe bijna 30 miljard euro aan Russische en Belarussische bezittingen bevroren, meldt de Europese Commissie. Het gaat om bezittingen van bijvoorbeeld oligarchen. Onder meer boten, helikopters, vastgoed en kunst, goed voor bijna 7 miljard euro, is voorlopig in beslag genomen.

Meer dan de helft van de Europese lidstaten hebben nu aan de Europese Commissie gemeld welke acties ze hebben ondernomen om bezittingen te bevriezen. In totaal gaat het om 29,5 miljard euro aan bezittingen.

Het dodental door de raketaanval die vrijdagmorgen is uitgevoerd op een treinstation in de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk is opgelopen tot 39. Dat heeft de gouverneur van Donetsk, Pavlo Kirilenko, gemeld. Ook raakten meer dan honderd mensen gewond.

Op het treinstation stonden duizenden mensen te wachten om geëvacueerd te worden naar veiligere delen van Oekraïne. Kramatorsk ligt in de regio Donetsk, waar zwaar wordt gevochten. Een deel van de regio is in handen van pro-Russische separatisten.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft Rusland omschreven als „een kwaad” dat geen grenzen heeft, in reactie op de raketaanval op het treinstation in de Oost-Oekraïense stad Kramatorsk. Daardoor zouden volgens Oekraïne tientallen burgerdoden zijn gevallen.

„Ze vernietigen op cynische wijze de burgerbevolking. Dit is een kwaad dat geen grenzen kent. En als het niet gestraft wordt, zal het nooit stoppen”, schrijft Zelenski over Rusland in een verklaring op sociale media.

Het Russische ministerie van Buitenlandse Zaken ontkent dat het land een raketaanval op het treinstation heeft uitgevoerd. Het ministerie vermeldt daarbij dat het type raket dat gebruikt zou zijn bij de aanval alleen door het Oekraïense leger wordt ingezet. Edoeard Basoerin, een van de pro-Russische separatistenleiders in Donetsk, wijst Oekraïne als schuldige aan voor de raketaanval en spreekt van een „provocatie” van Oekraïense zijde.

Door een raketaanval op een treinstation in de Oekraïense stad Kramatorsk zijn volgens de Oekraïense autoriteiten tientallen mensen om het leven gekomen. Ook zouden zeker honderd mensen gewond zijn geraakt. Kramatorsk ligt in het oosten van Oekraïne. Op het treinstation stonden veel mensen te wachten om geëvacueerd te worden naar veiligere delen van het land, toen twee raketten insloegen.

De Oekraïense spoorwegmaatschappij heeft het over zeker dertig doden. Volgens journalisten van persbureau AFP gaat het om minstens twintig doden.

Oekraïne wil inwoners van de belegerde havenstad Marioepol via zee evacueren. Een presidentiële adviseur zegt dat de autoriteiten dat mogelijk proberen te maken. Tot dusver zijn alleen mensen via land in veiligheid gebracht.

Marioepol ligt net als Rusland en het door Rusland geannexeerde Oekraïense schiereiland de Krim aan de Zee van Azov. De burgemeester van de havenstad zei eerder deze week dat de meeste aanvallen op Marioepol worden uitgevoerd vanaf zee, waar Russische schepen varen.

Ondanks alle sancties die Nederland in Europees verband oplegt aan Rusland vanwege de oorlog in Oekraïne, wordt er op dit moment vanuit Nederland iedere dag zo’n 30 miljoen euro overgemaakt naar de Russische staatskas. Per hoofd van de bevolking is dat gemiddeld twee euro per dag, meldt de NOS.

Voor een gezin van drie personen betekent dat zo’n 180 euro per maand. Het gaat om de energierekening en alle producten die met behulp van Russisch gas zijn geproduceerd, zoals kunstmest en tomaten. Onderzoeksbureau Kalavasta heeft de cijfers en dagprijzen van de gasimport omgerekend in een gemiddeld bedrag per persoon voor de Nederlandse burger. Zo’n 15 procent van het gas in Nederland komt uit Rusland.

Russische troepen hebben zich volledig teruggetrokken uit het noorden van Oekraïne en bevinden zich nu in Rusland en Belarus. Dat meldt het Britse leger vrijdagochtend op basis van inlichtingendiensten. Zeker een deel van deze strijdkrachten zal volgens de Britten in het oosten van Oekraïne worden ingezet.

De voorzitter van de Europese Commissie, Ursula von der Leyen, is samen met EU-buitenlandchef Josep Borrell vrijdagochtend per trein vertrokken naar Kiev. Vanuit het Poolse Przemysl, op slechts enkele kilometers van de Oekraïense grens, zetten de twee koers richting de Oekraïense hoofdstad.

Von der Leyen, een voormalige Duitse minister van Defensie, spreekt in Oekraïne met president Volodimir Zelenski. De commissievoorzitter is de eerste westerse leider die naar het door de Russen belaagde land afreist sinds het bloedbad in Boetsja aan het licht kwam.

De Amerikaanse president Joe Biden noemt de gruweldaden die aan het licht komen nu Russische troepen zich terugtrekken uit delen van Oekraïne „een schande voor de mensheid”. In een verklaring prijst Biden verder de beslissing van de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties om Rusland te schorsen als lid van de Mensenrechtenraad.

De Amerikaanse president stelt dat de „Russische leugens niet zijn opgewassen tegen het onweerlegbare bewijs van wat er in Oekraïne gebeurt”. Hij noemt de verkrachtingen, martelingen en executies die plaatsvinden „een schande”.

De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) meldt donderdag een grimmige mijlpaal in Oekraïne. Sinds het begin van de oorlog met Rusland zijn er ruim honderd verschillende aanvallen geteld op ziekenhuizen, ambulances en medisch personeel. Daarbij zijn minstens 73 doden gevallen en 51 mensen gewond geraakt.

Er werden sinds 24 februari, toen de inval begon, zeker 89 medische instellingen en dertien medische transporten getroffen. WHO-baas Tedros Adhanom Ghebreyesus zegt in een persconferentie „diep verontwaardigd te zijn dat aanvallen op medische infrastructuur doorgaan”. Hij spreekt van een „schending van het internationaal humanitair recht” en roept Rusland opnieuw op de aanvallen te staken.

In totaal 4676 Oekraïners hebben zich donderdag via tien humanitaire corridors in veiligheid kunnen brengen uit door Russische troepen belegerde steden en dorpen. Dat heeft vicepremier Irina Veresjtsjoek bekendgemaakt. In een videoboodschap op Telegram zei ze dat 1205 inwoners van Marioepol erin zijn geslaagd weg te komen. Ze zijn van de havenstad naar het noordelijker gelegen Zaporizja gebracht.

In de regio Charkov in het oosten van het land kwam de evacuatie van vluchtelingen per trein tot stilstand. Het verkeer op de enige lijn waar nog gereden wordt raakte gestremd door een Russische luchtaanval. Volgens de directeur van de spoorwegmaatschappij konden reizigers hun toevlucht zoeken in het station van Barvinkove. Ook strandden treinen in Slovjansk en Kramatorsk.

De Oekraïense president Volodimir Zelenski heeft donderdagavond gewaarschuwd dat de situatie in het stadje Borodjanka nog „aanzienlijk erger” is dan in het naburige Boetsja. De moord op burgers en de op straat achtergelaten lijken zorgden voor afschuw in de wereld. Het sterke vermoeden van oorlogsmisdaden door de Russische troepen leidde tot strengere sancties. Moskou ontkent burgerdoelen te hebben aangevallen.

In Borodjanka heeft de invasiemacht mogelijk nog gruwelijker huisgehouden. De Oekraïense procureur-generaal Irina Venediktova meldde dat onder de puinhopen van twee gebombardeerde wooncomplexen 26 lichamen zijn geborgen. Ze vermoedt dat er nog veel meer slachtoffers zijn te betreuren gezien de luchtaanvallen. Eerder in de week sprak ze al van honderden.

Lees hier het liveblog van donderdag.