Wat is tbs?

Tbs (terbeschikkingstelling) is een maatregel om de samenleving te beschermen tegen mensen die misdrijven plegen terwijl ze lijden aan een ernstige stoornis of gebrekkige ontwikkeling. De dader heeft een misdrijf gepleegd waar minstens vier jaar gevangenisstraf op staat, of een misdrijf dat speciaal genoemd wordt in de wet, zoals bedreiging.

Wat is tbs met dwangverpleging?

Bij tbs met dwangverpleging wordt de dader (in dit geval Arie van den D.) verplicht verpleegd in een gesloten tbs-kliniek. De dader zit dus achter slot en grendel. Daarnaast krijgt de tbs’er een (niet-verplichte) behandeling die gericht is op terugkeer in de maatschappij.

Er is nog een ander, minder ingrijpend soort tbs. Dat is tbs met voorwaarden. De dader moet zich dan aan bepaalde voorwaarden houden. Die houden bijvoorbeeld in dat hij of zij in een bepaalde periode geen drugs of alcohol mag gebruiken of zich psychiatrisch laat behandelen.

Hoe lang duurt tbs?

Iemand die tbs met dwangverpleging krijgt opgelegd, kan in theorie levenslang achter slot en grendel zitten. Een tbs’er komt pas vrij als de rechter de kans op terugval dusdanig klein acht dat terugkeer in de samenleving mogelijk is. De tbs is in eerste instantie voor de duur van twee jaar. Na twee jaar kan de rechter de tbs verlengen, met steeds één of twee jaar. De ‘lichtere’ tbs met voorwaarden duurt maximaal negen jaar.

De gemiddelde behandelduur in de tbs is momenteel ongeveer acht jaar. Nederland telt zo’n 1400 tbs-gestelden.

Waarom krijgt de dader in de moordzaak-Biggekerke alleen tbs opgelegd en geen celstraf?

De rechter acht, in navolging van het openbaar ministerie, Arie van den D. volledig ontoerekeningsvatbaar. In dat geval is het toekennen van een celstraf in het Nederlandse rechtssysteem niet mogelijk en kan de rechter alleen tbs opleggen.

In nogal wat andere geruchtmakende moordzaken krijgt de dader een combinatie van een celstraf én tbs opgelegd. Zo werd de 30-jarige Thijs H. vorige maand in hoger beroep veroordeeld tot 22 jaar cel en tbs voor drie moorden in 2019. Hij bracht zijn slachtoffers met tientallen messteken om het leven. In die zaak was veel discussie over de vraag of Thijs H. volledig ontoerekeningsvatbaar was. Er werden drie rapportages opgesteld over zijn geestelijke gezondheid.

Hoewel diverse deskundigen H. volledig ontoerekeningsvatbaar verklaarden, koos het hof toch een andere lijn. Het hof achtte hem verminderd toerekeningsvatbaar, waardoor een celstraf (en tbs) kon worden opgelegd.

Ook in de zaak van Bart van U. (net als Arie van den D. ook afkomstig uit reformatorische kring) was flink wat discussie over vragen rond toerekeningsvatbaarheid. Van U. bracht in februari 2014 oud-D66-minister Els Borst en in januari 2015 zijn eigen zus om het leven.

De rechtbank verklaarde Van U. geheel ontoerekeningsvatbaar en legde hem ‘alleen’ tbs op. In hoger beroep bepaalde het gerechtshof in Den Haag echter dat Van U. sterk verminderd toerekeningsvatbaar was (dus niet geheel ontoerekeningsvatbaar). Dat leidde ertoe dat het hof Van U. naast de tbs ook acht jaar cel oplegde.

Volgt in de moordzaak-Biggekerke hoger beroep?

Dat is mogelijk. Zowel de raadsman van Arie van den D. als het OM kan beroep aantekenen. Het OM eiste enkele weken geleden tbs met dwangverpleging en achtte Arie van den D. volledig ontoerekeningsvatbaar. Het vonnis is dus overeenkomstig de eis van het openbaar ministerie. Dat hoeft echter niet te betekenen dat dan voor het OM het ‘boek dicht’ is. Het OM kan namelijk toch in hoger beroep gaan, zegt prof. mr. Paul Mevis, hoogleraar strafrecht aan de Rotterdamse Erasumus Universiteit, desgevraagd. „Dit is een zware strafzaak. Ik kan me voorstellen dat het OM wil dat een rechter in hoger beroep zich ook over vragen rond de geestesgesteldheid van Arie van den D. buigt.”

De nabestaanden van Henk Cijsouw toonden zich enkele weken geleden ontstemd over het feit dat er alleen tbs was geëist tegen Arie van den D.

Voor de nabestaanden van Cijsouw staan geen juridische middelen open om te proberen hoger beroep te bewerkstelligen. Wel kunnen ze „informeel” bij het openbaar ministerie aandringen om in beroep te gaan tegen het vonnis, legt Mevis uit.