In het contact tussen school en ouders veranderde er veel in de afgelopen twee jaar. Tijdens de lockdowns werden ouders geacht om hun kinderen te begeleiden bij het thuisonderwijs, terwijl ze nauwelijks of niet meer op school kwamen. En waar er normaal fysiek contact met ouders was, vond dat nu ook online plaats. Welke lessen kunnen we uit deze periode trekken, voor ouders en voor het onderwijs? Zijn de ouders (weer) welkom in de school?

Eigenlijk wel rustig

De ervaringen tijdens de coronapandemie zijn niet voor iedereen uitsluitend negatief. Sommige scholen gaven in gesprekken die we voerden aan het eigenlijk wel rustig te vinden dat de ouders minder vaak op school waren. Want ouders die ’s ochtends bijvoorbeeld nog even iets aan de leerkracht willen vragen of meedelen, kunnen onrust veroorzaken in de klas. Vaak zijn het steeds dezelfde ouders die deze aandacht vragen, waarbij er geen tijd meer is voor andere ouders die ook nog even contact willen met de leerkracht.

Verder ondervonden leerkrachten tijdens de coronapandemie vaak meer waardering van ouders dan voorheen, omdat die vanwege het thuisonderwijs soms pas ontdekten hoe moeilijk lesgeven eigenlijk is. Ook ervoeren leerkrachten vaak meer begrip: ouders merkten welke obstakels hun kind heeft in het leren en begrepen de leerkracht beter in de moeiten die zij op school signaleerden.

Ouders op hun beurt geven in gesprekken aan dat ze het weliswaar jammer vonden niet meer op school te kunnen zijn, maar dat ze waardeerden dat een leerkracht hoe dan ook contact met hen zocht, vaak naar aanleiding van het laten slagen van het thuisonderwijs.

Gezamenlijke verantwoordelijkheid

Toch blijft de verhouding tussen school en 
ouders soms ingewikkeld, en misschien moeten we dat ook maar gewoon erkennen. Volgens de Amerikaanse wetenschapper 
Nakagawa hebben ouders vaak te maken met een dilemma: kom je op voor je kind of moet je als ouders je vooral onderwerpen aan de school?

Verder is er maatschappelijk gezien in de afgelopen decennia nogal wat veranderd in de verhouding tussen school en thuis. Waar er thuis steeds meer aandacht is voor het (schoolse) leren, kregen thema’s als sociale en emotionele ontwikkeling en gezondheid steeds meer aandacht in het onderwijs, iets wat vroeger vooral was voorbehouden aan thuis. Door deze gezamenlijke verantwoordelijkheid op diverse gebieden komen school en ouders dichter bij elkaar te staan.

Bovendien zijn ouders van nu beter opgeleid en is kennis veel toegankelijker geworden. Ook ouders weten daardoor meer van bijvoorbeeld leren, didactiek, intelligentie, motivatie, stoornissen en gedragsproblemen. Als gevolg hiervan heeft de leraar niet meer het unieke (intellectuele) gezag dat hij vroeger bezat. Dit leidt volgens Van der Ploeg van de Rijksuniversiteit van Groningen tot spanning in de verhouding tussen school en ouders.

Een andere bron van spanning is dat leerkrachten tijdens de opleiding onvoldoende worden voorbereid op het samenwerken met ouders. De Volkskrant van afgelopen zaterdag meldt op basis van een enquête onder ruim 600 leerkrachten dat slechts 4 procent van de leraren zich ‘voorbereid’ voelt op de omgang en samenwerking met ouders.

Drie raadgevingen

De samenwerking tussen school en ouders gaat kennelijk niet altijd goed, terwijl uit onderzoek blijkt dat een goede relatie tussen school en ouders van belang is voor de ontwikkeling van kinderen. We willen daarom eindigen met drie raadgevingen.

Ten eerste vraagt het samen opvoeden van kinderen (ook in een schoolsituatie wordt immers opgevoed) om een persoonlijke relatie tussen de leerkracht en de ouders. Daarom is elk jaar een individueel gesprek tussen de leerkracht en de ouders aan het begin van het schooljaar zo waardevol.

In de tweede plaats is het belangrijk dat ouders om de groep of klas staan, ze maken als het ware op een onzichtbare wijze deel uit van de groep. Een school dient te faciliteren dat binnen elke groep ouders elkaar en elkaars kinderen regelmatig ontmoeten. Bijvoorbeeld tijdens een activiteit voor ouders en hun kinderen in een van de eerste weken van het nieuwe schooljaar. Als ouders elkaar en elkaars kinderen persoonlijk kennen, ontstaat er saamhorigheid en een gevoel van een gezamenlijke verantwoordelijkheid voor de hele klas. Wellicht voelen ouders zich daardoor ook meer verantwoordelijk voor het welzijn van de leerkracht. Nu ouders weer op school mogen komen, is het raadzaam om een dergelijke bijeenkomst nog voor deze zomervakantie te organiseren, om het gevoel van saamhorigheid zo snel mogelijk weer te versterken.

In de derde plaats is het goed om als school de medezeggenschapsraad of ouderraad niet als een bedreiging te zien, maar als een ondersteuning voor de school. Het zijn ouders die met de school meedenken, geborgd in een formele structuur. Juist nu we als school en ouders elkaar terug moeten vinden, is het optimaal meedenken door ouders van wezenlijk belang.

Gerdien Lassche en Peter de Vries zijn respectievelijk beleidsmedewerker bij de Reformatorische Oudervereniging en expert en onderzoeker ouderbetrokkenheid.