Een prima idee – behalve voor oudere schippers zoals hijzelf, vindt de Ouderkerkse schipper Nico Stam (63).

De aanbeveling van één gemeenschappelijke nautische taal in de Europese binnenvaart doet Intergo in een begin februari uitgebracht rapport. Het Amersfoortse bureau onderzocht in opdracht van de Europese binnenvaartbranche, verenigd in het zogeheten IWT-Platform, de oorzaken van het sinds 2014 stijgende aantal ongevallen en schadeclaims in de binnenvaart. Zo’n vier van de vijf incidenten zijn aan menselijke factoren te wijten, constateerde het bureau in 2020 in een eerder rapport. In het jongste onderzoek diept Intergo die factoren uit.

Nationaliteiten

Communicatieproblemen spelen de grootste rol. Die hangen vooral samen met de gebrekkige taalvaardigheid van betrokkenen, meent 87 procent van de internationale onderzoeksdeelnemers, bestaande uit schippers en vertegenwoordigers van binnenvaartbedrijven. Het probleem speelt onder meer een rol op schepen met bemanningsleden van verschillende nationaliteiten.

Herkenbaar, vindt Nico Stam. De schipper uit Ouderkerk aan den IJssel vaart, samen met zijn vrouw Janny (58) al ruim veertig jaar, inmiddels op hun vijfde schip met de naam Zeldenrust. Hij is tevens voorzitter van de afdeling Ouderkerk en omstreken van binnenvaartorganisatie Koninklijke BLN-Schuttevaer.

„Doordat de binnenvaart heel moeilijk aan personeel kan komen, is er vooral de laatste vijftien jaar een toestroom van buitenlandse bemanningsleden. Ze komen voornamelijk uit Oost-Europa en de Filippijnen. Aan boord lopen we tegen taalproblemen aan. Filippijnse matrozen spreken meestal alleen Engels, Oost-Europeanen hebben vaak Duits als tweede taal.”

De slechte verstaanbaarheid raakt ook de communicatie tussen schepen. Volgens de regelgeving moeten schippers in de meeste gevallen de taal van het land waar het schip vaart, aanhouden. Maar niet alle schippers die buiten hun vaderland varen, beheersen de vereiste talen, constateert Intergo.

Het invoeren van één gemeenschappelijke taal zou zeker een meerwaarde hebben, erkent Stam. Dat zou het Engels moeten zijn, vindt hij: „Net als in de zeevaart.” De meeste onderzoeksdeelnemers in het Intergo-rapport vinden dat.

Toch heeft Stam wel zijn bedenkingen bij een snelle invoering hiervan. „In Nederland en op de Rijn verloopt de communicatie hoofdzakelijk in het Nederlands en Duits. Oudere schippers zoals ik gaan het Engels niet meer onder de knie krijgen. Maar de jeugd groeit ermee op. Ook beroepsopleidingen kunnen hier aandacht aan besteden. Dan kan de binnenvaart in de toekomst moeiteloos overschakelen naar het Engels, als de ander geen Nederlands verstaat.”

Naast taalproblemen, stress en te veel afleiding door bijvoorbeeld televisie en sociale media wijst Intergo ook op een onvoldoende vaardige bemanning als risicofactor. Goed personeel is schaars en duur, vooral vervangende schippers. De wél beschikbare bemanningsleden moeten soms verantwoordelijke taken uitvoeren waar ze nog onvoldoende ervaring in hebben.

Stuurhut

Stam: „Dat sommige rederijen er wel heel makkelijk over denken blijkt uit een recent ongeluk. Daarbij voer een schipper onder een brug zijn stuurhut eraf. Later bleek dat de hij net een uur aan boord was, en niet wist waar de noodknop zat om de stuurhut te laten zakken.

Ik denk dat je op een onbekend schip een inwerkperiode van al gauw drie dagen moet hebben om ermee vertrouwd te raken. Volgens mij gebeuren er minder ongelukken bij traditionele man-vrouwbedrijven zoals dat van ons. Zo’n echtpaar is meestal volledig op elkaar ingewerkt, en weet om te gaan met specifieke situaties.”