Dick Zandee heeft absoluut geen hooggespannen verwachtingen voor de besprekingen van maandag in Genève tussen Amerikaanse en Russische onderhandelaars. Zandee is als deskundige internationale veiligheid verbonden aan het Clingendael Instituut.

Hij plaatst als belangrijke kanttekening bij het overleg van maandag dat er geen ontmoeting plaatsvindt tussen de Amerikaanse president Joe Biden en zijn Russische ambtgenoot Vladimir Poetin. „Zelfs de Amerikaanse en Russische ministers van Buitenlandse Zaken Antony Blinken en Sergej Lavrov zijn niet van de partij.”

Maandag spreken onderministers van beide landen elkaar in het kader van de nucleaire wapenbeheersing. Zandee: „Dat is het afgelopen jaar op initiatief van Biden wel vaker gebeurd. Het verschil is dat nu Oekraïne aan de agenda is toegevoegd. Het is dus een verbreding van al bestaande bilaterale besprekingen.”

Rol Europa

Met bilateraal is direct duidelijk dat alleen de Verenigde Staten en Rusland het overleg voeren. Zandee: „Europa staat aan de kant. Biden zegt voortdurend dat hij overleg pleegt met de Europese bondgenoten en dat hij de Europeanen informeert in de NAVO-raad, maar het gaat wel over hun hoofden heen.”

„We zijn weer een beetje terug bij de situatie van vroeger. Zodra het om de Europese veiligheid ging en er met de Russen moest worden gesproken dan waren het vooral de Amerikanen die dat namens ons deden”, aldus de veiligheidsdeskundige.

Er gaan in Europa wel stemmen op dat we onze veiligheid zelf moeten regelen.

„Dat is in theorie prachtig, maar in de praktijk is Europa te verdeeld om een vuist te kunnen maken. Nu met Oekraïne zie je dan ook dat de Verenigde Staten de leiding nemen in de onderhandelingen met Rusland.”

Wat zijn uw verwachtingen van de besprekingen van aanstaande maandag?

„Die zijn niet hooggespannen. Rusland heeft in december een zwaar eisenpakket op tafel gelegd. Iedereen weet dat al die zaken voor het Westen volstrekt onaanvaardbaar zijn. Poetin gaf eind vorig jaar aan dat hij niet wil dat de NAVO verder naar het oosten uitbreidt. Verder eist hij terugtrekking van de NAVO-troepen met hun wapens uit Oost-Europa. En tenslotte verlangt hij een verbod op militaire oefeningen in voormalige Sovjetrepublieken.”

Dus Amerika gaat niet op die eisen in?

„Ja, die zeggen dat die onaanvaardbaar zijn, omdat ze indruisen tegen de soevereine rechten van staten om zelf over hun toekomst te beslissen.”

Hoe komen die twee landen uit de patstelling?

„Daarover kun je slechts speculeren. Zorgen zijn er in Moskou over het oprukken van de NAVO. Polen en de Baltische staten zijn al lid van de NAVO en dat gaat niet veranderen. Dan zijn er nog Georgië, Oekraïne en Moldavië. Poetin wil zwart op wit dat die landen buiten de NAVO blijven. Die garantie krijgt hij niet.”

Wat kan Poetin dan doen?

„Rusland is ermee gediend dat de situatie in die drie landen instabiel blijft. Dat betekent voor Oekraïne dat er niet meer Amerikaans wapentuig naar dat land gaat. Want dan kan het Oekraïense leger zich zo sterk voelen dat het de rebellengebieden herovert. Oekraïne is dan weer een eenheidsstaat en dan volgt aansluiting bij de EU en de NAVO.”

Dat wil Poetin absoluut niet.

„Dus kan Poetin proberen dat er paal en perk wordt gesteld aan de wapenleveranties. Zoiets acht ik mogelijk: de-escalatie door iets aan de bewapening van Oekraïne te doen. Andere mogelijkheden zie ik eerlijk gezegd niet.”

Daarmee wordt het probleem niet opgelost.

„De Russische agenda is helemaal niet geïnteresseerd in het oplossen van het probleem Oekraïne. Moskou is er alles aan gelegen dat de situatie instabiel blijft en dan is het van belang dat het Oekraïense leger niet te sterk wordt.”

Wat willen de Amerikanen met het overleg bereiken?

„Washington wil niet dat de zaak escaleert. Het liefst ziet Biden een stabiel op het Westen gericht Oekraïne. Dat standpunt is onverenigbaar met wat Poetin wil.”

We zijn voorlopig nog niet van het probleem af.

„Mijn meest optimistische voorspelling is dat we het beheersbaar houden. Als Amerika en Rusland maandag praten komt er geen oplossing. De spanningen kunnen hooguit enigszins worden weggenomen.”