Wordt volgende paus eindelijk een Afrikaan?
Met het overlijden van paus Franciscus kijken rooms-katholieken wereldwijd reikhalzend uit naar zijn opvolger. Niet het minst op het Afrikaanse continent, waar het rooms-katholicisme flink in de lift zit. Daar groeit de hoop op iets wat eeuwenlang ondenkbaar was: een Afrikaanse paus.
Zoiets zou historisch zijn. Ja, ooit –meer dan 1500 jaar geleden– kende de Rooms-Katholieke Kerk (RKK) drie pausen van Noord-Afrikaanse afkomst. Maar dat was in een tijd waarin die regio tot het hart van de vroegchristelijke wereld behoorde. Niemand minder dan Augustinus, ook wel gezien als de belangrijkste kerkvader van het Westen, kwam uit het huidige Algerije.
Ondertussen groeit de RKK nergens sneller dan in Afrika. Gedurende het twaalfjarige pontificaat van Franciscus nam het aantal rooms-katholieken op het continent toe van 176 miljoen naar 281 miljoen in 2023. Dat blijkt uit recent door het Vaticaan vrijgegeven cijfers. Een op de vijf rooms-katholieken ter wereld woont nu op het Afrikaanse continent.
Vanuit Kaapstad tot Kinshasa klinken dan ook geluiden als: is het niet eindelijk tijd voor een paus van eigen bodem? Overigens zette Franciscus zelf al een stap in die richting. Hij benoemde meerdere Afrikaanse kardinalen, na de paus de hoogste positie die een geestelijke binnen de RKK kan krijgen.
De Rooms-Katholieke Kerk groeit nergens sneller dan in Afrika
Het zijn onder andere de namen van deze kardinalen die nu voorzichtig de ronde doen als mogelijke opvolgers van Franciscus, in aanloop naar het conclaaf van volgende week, waar de nieuwe paus gekozen wordt. Het gaat om de Ghanese Peter Kodwo Appiah Turkson (76), Fridolin Ambongo Besungu (65) uit de Democratische Republiek Congo en Ignace Bessi Dogbo (63) uit Ivoorkust.
Een paus uit Afrika kan ten goede komen aan het continent, dat op verschillende plekken verscheurd wordt door conflicten. In veel Afrikaanse landen heeft de RKK grote invloed. De diplomatieke kracht van het Vaticaan is niet gering. Een paus uit Afrika zou, vanuit zijn morele gezag en een gedeelde cultuur, zomaar meer vrede kunnen bewerkstelligen dan al zijn voorgangers.
Natuurlijk, in protestantse kring leven begrijpelijke bezwaren tegen het pausdom en de theologie van Rome. Maar dat sluit niet uit dat een paus –zeker een die het continent begrijpt– een positieve rol kan spelen in Afrika’s toekomst.
Paus Franciscus heeft laten zien hoe dat eruit kan zien. Hij bezocht tijdens zijn pontificaat tien Afrikaanse landen en wist velen te raken met zijn boodschap van vrede en solidariteit. In 2019 kuste hij de voeten van de rivaliserende leiders van Zuid-Sudan. Een gebaar dat in Afrika diepe indruk maakte.
Daarnaast stond hij bekend om zijn oog voor armen en achtergestelden, iets wat op het continent breed gewaardeerd werd. Tegelijk is het ook onmiskenbaar dat zijn liberale theologische koers botste met die van de van de conservatieve Afrikaanse geestelijken, bijvoorbeeld rond het zegenen van homostellen.
Of de Afrikaanse kardinalen echt kans maken op de hoogste post in het Vaticaan, blijft de vraag. Kenners hebben zo hun twijfels. Maar de hoop leeft in Afrika. Op zijn minst op een paus die met dezelfde bewogenheid en belangstelling naar het continent kijkt als Franciscus.
