Ds. Karelse is vrij evangelisch emeritus predikant in Apeldoorn en zou na zijn promotie een leerstoel bekleden aan het Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Nederland. Hij was vanaf zijn studentenjaren geïnteresseerd in het Réveil en allerlei evangelische bewegingen en stromingen in de negentiende en twintigste eeuw, zegt hij desgevraagd.

„Ik heb er studie van gemaakt en daarvoor veel archieven in binnen- en buitenland bezocht. Ik deed overal in Europa naspeuringen in bibliotheken en antiquariaten en speurde het internet af. Ik verbleef vanwege studie wel tien jaar in de zomervakantie in Franstalig Zwitserland. Ik heb in die tijd jaarlijks een paar zondagen gepreekt in het auditorium van Calvijn in Genève, waar hij zijn Institutie onderwees.”

Ds. Karelse had een aanstelling als docent en theologisch onderzoeker aan het Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten in Utrecht en wilde promoveren op Réveil, Afscheiding en vrije evangelische gemeenten. „Ik heb door het voorgaan in diensten, het ondersteunen van gemeenten, het verzamelen en tegelijk aan onderzoek willen doen, te veel hooi op mijn vork genomen, wat geresulteerd heeft in een heftige burn-out. Het duurde zeven jaar om daar uit te komen. Ik heb toen de hoop opgegeven om te promoveren, wat ook betekende dat mijn aanstelling aan het seminarium niet verder gecontinueerd kon worden. Ondertussen ben ik wel doorgegaan met het verzamelen van materiaal. Ik ben altijd internationaal bezig geweest en heb ook instellingen in Schotland, Engeland en Wales bezocht.”

Overname

Bij het ouder worden drong zich gaandeweg de prangende vraag op: wat te doen met deze bibliotheek, die inmiddels meerdere slaapkamers van de woning van ds. Karelse in beslag nam? Ds. Karelse: „Het Seminarium van de Bond van Vrije Evangelische Gemeenten is gelieerd aan de Protestantse Theologische Universiteit, maar daar had men alleen interesse in bijzondere exemplaren van mijn collectie. Dat wilde ik niet doen, want dan trek je alles uit elkaar. Het Réveil-archief in Nederland heeft veel Nederlandstalig materiaal, terwijl dat van mij veel Franstalige literatuur bevat. Zo kwam ik al gauw bij de ETF in Leuven, als internationale instelling in een land waar naast Nederlands ook Frans, Duits en Engels gesproken wordt. Deze opleiding, met evangelische wortels in de negentiende eeuw, deed het meest recht aan mijn verzameling. Ik was zeer content dat zij mijn collectie wilde aanvaarden.”

En nu met pijn in het hart van alles afstand doen?

„Gezien het feit dat ik mijn plan moest loslaten om te promoveren, ben ik alleen maar blij dat mijn collectie ter beschikking komt aan allerlei onderzoekers. Ik heb veel antiquariaten zien verdwijnen. Dan mag je tevreden zijn dat mijn collectie intact is gebleven en toegankelijk voor onderzoek zal blijven. Ik hoop dat er veel proefschriften uit zullen resulteren.”

Versterking

Dr. Aaldert Prins, wetenschappelijk medewerker aan de ETF en consulent van het door de ETF opgerichte protestants-evangelisch documentatiecentrum Evadoc binnen Kadoc-KU Leuven, is blij dat de collectie aan de ETF een plaats heeft kunnen krijgen. „Zij is een zeer mooie versterking van onze collectie. Ik denk alleen maar aan de vele onbekende pamfletten en de periodieken die moeilijk te vinden zijn. Het materiaal gaat over allerlei kerkgemeenschappen in de traditie van het congregationalisme, de Evangelische Alliantie, baptisten en alle mogelijke vrije en evangelische kerken. De collectie biedt een stimulans om verder onderzoek te plegen naar de evangelische beweging in de negentiende en twintigste eeuw.”

Veel bibliotheken en archieven in Nederland hebben chronisch ruimtegebrek en slaan zo’n collectie eerder af.

„Er wordt veel gedigitaliseerd, maar lang niet alles. Dat geldt ook voor de collectie van ds. Karelse. Hij heeft zeldzaam materiaal verzameld. We hebben hier gelukkig aan de ETF genoeg ruimte om deze boeken onder te brengen. Het komt in de gesloten rekken, dat wil zeggen bezoekers kunnen niet zelf langs de rekken lopen. Ze komen wel in de digitale catalogus en we hopen dat die ook voor Nederland een startpunt geeft voor verder onderzoek, zeker voor promoties.”