Het kantoorachtige pand, net buiten het oude centrum van de Poolse stad Krakau, oogt niet als een kerk. Sashko Nezamutdinov (33) hoopt vurig dat de gemeente ooit een gebouw kan betrekken dat voor passanten wel herkenbaar is als godshuis. Vooralsnog is hij tevreden met het huidige onderkomen.

Het lag niet voor de hand dat Nezamutdinov ooit gereformeerd voorganger zou worden. Hij kwam ter wereld in West-Oekraïne, de regio die tot de Tweede Wereldoorlog deel uitmaakte van Polen. Hij werd er opgevoed door een alleenstaande en toen nog atheïstische moeder. „Mijn overgrootmoeder was oosters-orthodox. Zij leerde mij in mijn vroege jeugd het ”Onze Vader” bidden. Bij ons thuis werd niet aan religie gedaan. Mijn grootvader, geboren in Tatarstan, was nominaal moslim. Mijn uit Oekraïne afkomstige grootmoeder had afscheid genomen van de Oosters-Orthodoxe Kerk. Onder invloed van het communisme werd ze atheïst. In dat milieu kwam mijn moeder groot. Ze is geboren in Rusland, maar groeide op in West-Oekraïne.”

Omdat door het Poolse verleden het rooms-katholicisme in deze streek dominant is, sloot de alleenstaande moeder zich aan bij de Rooms-Katholieke Kerk. „Onder druk van buren en bekenden en meer voor mij dan voor zichzelf. Ik was toen zes jaar. Op twaalfjarige leeftijd ben ik tot geloof gekomen in een baptistenkerk in Lviv, een grote stad in de nabijheid van de Poolse grens. Ik leerde die kerk kennen door de cursus Engels die er werd gegeven door Amerikaanse zendelingen.”

Evangelist

Vanaf de ommekeer in zijn leven was er het verlangen zelf het Evangelie uit te dragen. Na de middelbare school ging Nezamutdinov naar Lviv Theological Seminary, een evangelische Bijbelschool in zijn woonplaats. „Tegen het einde van mijn studie kwamen Amerikaanse presbyteriaanse zendelingen van Kiev naar Lviv om er een presbyteriaanse gemeente te stichten. Ik leerde hen kennen en nam deel aan de Bijbelstudie en onderwijs vanuit de catechismus. Daardoor stak ik in een jaar meer op dan in de vier jaar op het seminarie. Door het bestuderen van de gereformeerde theologie vielen voor mij heel veel dingen op hun plek.”

In 2010 vertrok hij onder de paraplu van de interkerkelijke European Christian Mission (ECM) als evangelist en kerkplanter naar Polen. „De ECM heeft afdelingen in tal van landen. Ik ben uitgezonden door ECM Ierland, die me in contact bracht met de Presbyteriaanse Kerk in Ierland.” Hij vestigde zich in Krakau, met bijna 800.000 inwoners na Warschau de grootste stad van Polen. „Een gereformeerde kerk vond je hier niet meer. Die is lang terug al samengegaan met de lutherse kerk en kreeg een liberaal karakter.”

Unieke tijd

De jonge voorganger, voorzitter van de Poolse tak van de European Christian Mission, is van mening dat hij zijn werk in een uniek tijdsgewricht verricht. „De Rooms-Katholieke Kerk heeft in Polen nog altijd grote macht, maar onder jongeren neemt de invloed snel af. Mede door de berichten over misbruik die naar buiten zijn gekomen. Een groot deel van hen heeft nog wel religieuze interesse. Dat biedt kansen. Velen kiezen voor een kerk waar dat wat zij graag horen wordt gepreekt, maar er zijn er ook die interesse tonen voor de Bijbelse, gereformeerde leer.”

Voor het bereiken van jongvolwassenen is de evangelist van de ECM in Krakau op het goede adres. De stad geldt met ruim 200.000 studenten als het culturele en academische centrum van Polen. Samen met echtgenote Ania, met wie hij drie jaar geleden in het huwelijk trad, leidt hij een gespreksgroep voor sceptici en zoekers die meer van het christendom willen weten. Ze organiseren ook conferenties en seminars over huwelijk en gezin in Bijbels perspectief.

Gemeente

In 2015 stichtte Nezamutdinov in Krakau een kleine presbyteriaanse gemeente, onder de naam Christus de Verlosser Presbyterian Church, als ‘buitenpost’ van de presbyteriaanse gemeente in Lviv. De gemeente maakt deel uit van de Evangelisch Presbyteriaanse Kerk van Polen, een klein verband dat vier gemeenten omvat: twee in Warschau, één in Gdansk en één in Krakau. De oudste gemeente van het verband, in Warschau, werd gesticht in 1993 en is met ongeveer zestig leden het grootst. De overige drie gemeenten tellen elk tussen de twintig en vijfentwintig leden.

Die van Krakau kwam de eerste vier jaar bijeen in een gebouw van de methodistenkerk in het centrum van de stad, zondagmiddag om vijf uur. Sinds 2019 beschikt de kleine gemeente over het huidige onderkomen. De gemiddelde leeftijd is opvallend laag. „Tot voor kort was ik het oudste lid van de gemeente”, lacht Sashko. Het merendeel van de leden is afkomstig uit gemeenten die charismatische opvattingen uitdragen, al dan niet gekoppeld aan het welvaartsevangelie. Ze knapten daarop af en kregen antwoorden op hun vragen vanuit de gereformeerde leer, waarmee ze kennis maakten via de door Sashko georganiseerde gespreksgroepen. Om bekendheid te geven aan de gemeente, zijn de leden actief op sociale media en stellen ze hun woningen open voor buren en collega’s. „Dat is hier de beste vorm van evangelisatie”, verzekert Nezamutdinov.

Uitgeverij

Financieel wordt het broze kerkverband gesteund door de Presbyteriaanse Kerk in Ierland, de Free Church van Schotland en een aantal presbyteriaanse gemeenten in Amerika, waaronder de Redeemer Presbyterian Church in New York, gesticht door Tim Keller. Sashko volgde vijf jaar geleden een training voor gemeentestichting bij de bekende Amerikaanse voorganger.

De achterliggende vier jaar studeerde de jonge Sashko aan het Evangelical Reformed Seminary in Kiev voor zijn mastergraad. Begin volgend jaar zal hij in de gemeente van Lviv worden bevestigd tot predikant van de gemeente van Krakau. Dan kan hij daar ook de sacramenten bedienen en wordt de gemeente verzelfstandigd.

Het alternatieve kerkgebouw in de historische stad doet doordeweeks dienst als christelijke bibliotheek en kantoor van de door Nezamutdinov opgerichte uitgeverij, die nauw samenwerkt met de Amerikaanse uitgeverij Crossway. „De bedoeling is dat wij de Poolse Crossway worden. We zijn begonnen met het uitgeven van e-books over het heilig avondmaal en de heilige doop, geschreven door R. C. Sproul. Omdat over deze sacramenten in Polen niets beschikbaar was vanuit gereformeerd oogpunt. Daarna volgde Sproul’s ”The Holiness of God”.” De vertaling van Engelstalig werk vindt plaats door vijftien freelance vertalers en redacteuren over heel Polen. Nezamutdinov is verantwoordelijk voor de coördinatie. Echtgenote Ania, architect van professie, verzorgt de vormgeving.

Geen nieuwlichters

De uitgeverij bracht ook werk van Don Carson, Tim Keller, Paul Washer, John Piper en Kevin DeYoung op de Poolse markt, in oplagen van 250 tot 1000 exemplaren. „Een boek waarvan er duizend worden verkocht, is bij ons een bestseller”, licht Nezamutdinov toe. „Bijbelgetrouwe christenen zijn in Polen een marginale minderheid.”

Binnenkort verschijnt een vertaling van ”The good news we almost forgot. Rediscovering the gospel in a 16th century catechism”, door Kevin DeYoung met een voorwoord van Jerry Bridges. Het biedt de tekst van de Heidelbergse Catechismus met uitleggend commentaar erbij. De Poolse voorganger beschouwt deze catechismus als een parel onder de gereformeerde catechismi, maar hij wil ook andere op de markt brengen, waaronder een serie oude gereformeerde Poolse catechismi in hedendaags Pools. Een taalkundige herziening van de Krakause Catechismus uit 1550, met een historische introductie door een hoogleraar van de Universiteit van Krakau, is intussen verschenen. Er wordt gewerkt aan een hedendaagse uitgave van de Emdense Catechismus van de Poolse gereformeerde reformator Jan Laski, buiten eigen land bekend als Johannes a Lasco.

„Deze werken tonen de rijke geschiedenis van de Poolse Reformatie”, motiveert Nezamutdinov. „Ze maken bovendien duidelijk dat wij geen nieuwlichters zijn. De overtuigingen die we hebben en waar wij aan vast willen houden, zijn gebaseerd op beproefde, eeuwenoude doctrines.”

Gereformeerde drukker

Om het gesprek daarover op gang te brengen of te stimuleren, gaf hij de uitgeverij de intrigerende naam ”MW”. „Het zijn de initialen van Maciej Wirzbięta, een 16e-eeuwse gereformeerde drukker in Krakau. Hij was een van de ouderlingen in de gereformeerde kerk alhier. Maciej Wirzbięta zette zijn initialen op de boeken die hij produceerde. Wij willen in zijn spoor verdergaan. Om dat te onderstrepen is ons logo, een boom, afgeleid van het zegel dat Wirzbięta in al de door hem uitgebrachte boeken liet drukken.”

Een omvangrijk project is de vertaling van de ESV-Studiebijbel in het Pools. Nog tijdrovender is de vertaling van Calvijns Institutie. De eerste twee boeken zijn al vertaald en digitaal beschikbaar. Momenteel wordt gewerkt aan de vertaling van deel drie. Stichting Come Over & Help, de Amerikaans-Canadese pendant van de Nederlandse stichting Kom Over en Help, is een belangrijke sponsor van de kleine gereformeerde uitgeverij in Krakau. De komende tijd gaat Nezamutdoniv op zoek naar fondsen voor de bekostiging van een papieren uitgave van Calvijns Institutie. „Het is zo’n geweldige uiteenzetting van de christelijke theologie, elke christen zou die moeten lezen. Op z’n minst elke voorganger. Ons land mist deze klassiekers uit de tijd van de Reformatie, vandaar onze inzet om ze in het Pools te vertalen en onder de aandacht te brengen.”

Oude papieren

De bevlogen voorganger wordt bijgestaan door twee parttimers: een voor het werk in de gemeente en de missionaire activiteiten, een voor de uitgeverij. Hij zet zich ook in voor de realisatie van een parttime gereformeerde theologische opleiding, bedoeld voor voorgangers, oudsten, zondagsschoolleiders en lekenpredikers. Bij dit initiatief van de Evangelisch Presbyteriaanse Kerk van Polen is ook ds. Tomasz Pieczko betrokken. Deze voorganger van de gereformeerde kerk in Zélov, tevens veldwerker van stichting In de Rechte Straat, is met zijn orthodoxe standpunten een eenling binnen de liberale Gereformeerde Kerk van Polen.

De nieuwe opleiding, die komend jaar van start moet gaan, gaat werken met modules. „Afhankelijk van de kennis die je wilt opdoen, kun je een bepaalde module kiezen”, verduidelijkt Nezamutdinov. „Van klassieke talen tot kerkgeschiedenis, op een academisch niveau. We willen de studie op verschillende locaties aanbieden, met Bijbelgetrouwe docenten uit verschillende kerkverbanden. Mogelijk wordt het een officiële opleiding waarmee een bachelor-graad kan worden behaald. In dat geval zal worden samengewerkt met het John à Lasko Theological Seminary van de Poolse methodistenkerk. De president daarvan is predikant van de methodistengemeente van Krakau, dus de lijnen zijn kort. Ik vind het grappig dat de methodisten hun seminarie hebben genoemd naar een calvinistische Poolse reformator. Ook dat laat zien dat we niet uitzonderlijk zijn. Met onze opvattingen hebben we oude papieren en gaan we in het spoor van befaamde Poolse theologen.”