De waterschappen zijn positief over de 6,8 miljard euro die de regering investeert in het verduurzamen van Nederland en de 250 miljoen euro die ze uittrekt voor maatregelen tegen de droogte. Tegelijkertijd stelt de Unie van Waterschappen dat er meer maatregelen nodig zijn. Zo vinden de waterschappen dat er extra rijksgeld moet komen voor decentrale overheden voor aanpassingen aan de klimaatverandering en weersextremen.

De vereniging wijst erop dat de waterschappen zelf 1,8 miljard euro per jaar investeren in veilige dijken en schoon en voldoende water. „Klimaatverandering is voor de waterschappen geen toekomstscenario, maar dagelijkse praktijk”, zegt Rogier van der Sande, voorzitter van de Unie van Waterschappen. „Dat heeft de watersnood in Limburg wel aangetoond. Na drie extreem droge zomers hebben we nu een zomer met extreme wateroverlast door hoosbuien en hoge rivierstanden achter de rug. Door slim peilbeheer, de aanleg van regenwaterbuffers en het gezond maken van de bodem werken de waterschappen aan het opvangen van de gevolgen van extreem weer.”

Van der Sande stelt dat een nieuwe regering bij nieuwbouwprojecten een schrijnend watertekort of een verpletterende hoosbui niet moet afwachten, maar preventief maatregelen moet nemen om dit soort problemen te voorkomen.

„Prinsjesdag 2021 laat zien dat er door het demissionaire kabinet geluisterd is naar de zorgen van gemeenten.” Met die woorden reageert de Haagse burgemeester Jan van Zanen op de miljoenennota. Dat doet hij namens de Vereniging van Nederlandse Gemeenten, waarvan hij voorzitter is.

De VNG laat onder meer weten dat voor de tekorten in de jeugdzorg er volgend jaar 1,6 miljard euro naar gemeenten gaat. Daarnaast krijgen gemeenten 70 miljoen euro voor de energietransitie.

Wel vinden de gemeenten dat in de formatie goede afspraken gemaakt moeten worden voor de structurele financiële problemen waarmee ze kampen. Met het nieuwe kabinet moeten ook goede afspraken komen over andere grote uitdagingen waar de gemeenten voor staan. Het gaat dan bijvoorbeeld om de uitvoering van het Klimaatakkoord en de woningnood.

Ook wil de VNG dat behalve de 25 miljoen euro die beschikbaar is gesteld voor landelijke politieke partijen er 10 miljoen euro wordt vrijgemaakt voor lokale politieke afdelingen. „Met de gemeenteraadsverkiezingen in 2022 op komst is dit hét moment om de financiering gelijk te trekken.”

Het salaris van mensen die in de ouderenzorg werken moet snel omhoog, vindt branchevereniging ActiZ. „Al meerdere keren heeft de Tweede Kamer zich uitgesproken voor een stijging van salarissen in de zorg. Hoeveel moties zijn er nodig om de publieke waardering voor zorgmedewerkers ook om te zetten in meer loonruimte?”, vraagt de koepelorganisatie, waarbij ongeveer vierhonderd instellingen voor ouderenzorg zijn aangesloten.

In zijn troonrede zei koning Willem-Alexander dinsdag dat een van de grote vragen voor de toekomst is hoe de zorg toegankelijk, betaalbaar en van hoge kwaliteit kan blijven. ActiZ vindt het „terecht” dat de koning dit zegt, maar dat het „niet bij woorden mag blijven”. De ouderenzorgkoepel vindt het „niet uit te leggen dat alle politieke partijen in hun verkiezingsprogramma voorstander zijn van een betere inkomenspositie van zorgmedewerkers, maar dat dit voor 2022 nog niet is geregeld”.

De beroepsvereniging voor de ouderenzorg vindt dat het kabinet te veel naar betaalbaarheid van de zorg kijkt en niet genoeg naar de kwaliteit. Daarnaast heeft het kabinet te weinig aandacht op de naderende vergrijzing van de bevolking, vindt de Vereniging van specialisten ouderengeneeskunde (Verenso). „Er wordt gesproken over ‘meer mensen langer thuis laten wonen’. Maar gezien de toenemende vergrijzing rijst steeds meer de vraag: hoe gaan we al die extra mensen thuis de benodigde zorg en behandeling geven? De mantelzorgers en zorgprofessionals die de zorg thuis verlenen vergrijzen immers ook”, stelt voorzitter Jacqueline de Groot. Zij vindt ook dat de salarissen van haar achterban omhoog moeten. „Alleen bedanken en klappen is niet genoeg.”

Waar de dinsdagochtend in het centrum van Den Haag rustig begint, drommen rond het middaguur veel mensen samen bij de Grote Kerk. Ze hopen een blik te werpen op nationale beroemdheden.

Lees ook

Toch nog veel publiek op feestelijke Prinsjesdag

De Haagse burgemeester Jan van Zanen kijkt terug op een „waardige” en „wederom bescheiden” Prinsjesdag. Vanwege de coronamaatregelen vond die voor het tweede jaar op rij in uitgeklede vorm plaats, zonder rijtoer door de stad, balkonscène en Ridderzaal. „Hoewel Prinsjesdag in beperkte vorm plaatsvond, was er ruimte voor de tradities die horen bij de opening van het parlementaire jaar”, aldus Van Zanen.

Volgens de burgervader zijn grote bezoekersaantallen uitgebleven in de Hofstad. De gemeente had mensen opgeroepen niet naar Den Haag te komen. Wel stonden er toeschouwers bij de Grote Kerk, waar de troonrede werd voorgelezen en ook bij Paleis Noordeinde, waarvandaan koning Willem-Alexander en koningin Máxima per auto naar de kerk vertrokken.

Van Zanen haalt ook de demonstraties aan die dinsdag plaatsvonden in Den Haag. Twee daarvan waren aangemeld, een derde groep demonstranten die dat niet had gedaan verzamelde zich ’s middags op het Plein. „Zij hadden de demonstratie niet vooraf aangemeld, maar hebben hier de mogelijkheid gekregen om kort te demonstreren”, aldus de burgemeester. „Zij zijn daarna door de politie begeleid naar de Koekamp. Er is geprobeerd de Tweede Kamer te bereiken, dat is mede door optreden van de politie niet gelukt.”

De burgemeester spreekt zijn „grote waardering” uit voor de politie, marechaussee en gemeentemedewerkers „die vanaf vanochtend vroeg, en voorafgaand aan vandaag, hard hebben gewerkt aan een goed verloop van de dag”. „Den Haag kan terugkijken op een waardige Prinsjesdag, maar ik hoop dat we volgend jaar deze dag weer in al zijn glorie kunnen vieren.”

Extra plannen waarmee de Kamer tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen komt, mogen honderden miljoenen kosten, zeggen bronnen in Den Haag. Er is nog geen definitief bedrag afgesproken met het kabinet, maar minister van Financiën Wopke Hoekstra zegt goed contact te hebben met VVD’er Sophie Hermans. Zij zal het initiatief nemen om te kijken wat de Kamer kan toevoegen aan het beleid van het demissionaire kabinet.

Echte grote uitgaven voor de lange termijn zijn aan een nieuw kabinet, vindt Hoekstra. Toch heeft het kabinet op Prinsjesdag een begroting gepubliceerd met „zeer forse extra investeringen voor een demissionair kabinet op de onderwerpen waar we gewoon veel huiswerk te doen hebben”: het klimaat, veiligheid en de woningmarkt.

De Kamer krijgt de komende weken nog de kans om zelf met plannen te komen. De debatten deze week (de Algemene Politieke Beschouwingen) zijn bij uitstek een moment waarop fracties met eigen ideeën komen. VVD-leider Mark Rutte kondigde afgelopen weekeinde aan dat Hermans samen met D66 en CDA (de partijen met wie de VVD praat over een mogelijke kabinetsformatie) en andere partijen „in het brede midden” voorstellen gaat doen voor de begroting van volgend jaar.

Hoekstra zelf wil niet kwijt of er over de beschikbare begrotingsruimte afspraken zijn gemaakt met Hermans. Wel overlegt ze met de minister van Financiën over het geld. „Daar hebben we regelmatig contact over.” Volgens ingewijden wordt er wel degelijk over bedragen gesproken. Hierover is nog geen definitief besluit genomen, te meer omdat er steeds duidelijk wordt over de eisen van verschillende partijen die willen meepraten.

De politie heeft dinsdag zes personen aangehouden tijdens Prinsjesdag in Den Haag. Vier van hen zijn opgepakt voor het verstoren van de openbare orde. Een van had een zwaard bij zich en iemand anders een gasmasker en een helm. Twee anderen werden aangehouden omdat zij zich niet konden legitimeren, laat de politie weten. Tegen de zes is proces-verbaal opgemaakt.

’s Middags vond een demonstratie plaats op het Plein, naast het Binnenhof. De actievoerders werden na enige tijd naar het Malieveld verwezen, liet een woordvoerder van burgemeester Jan van Zanen weten, onder meer omdat de demonstratie niet was aangemeld.

Een aantal demonstranten moest tegengehouden worden toen zij richting het tijdelijke Tweede Kamergebouw trokken aan de Bezuidenhoutseweg. Uiteindelijk werd daar vlakbij een speciaal vak ingericht. Daar mochten ze actievoeren.

Er is 150 miljoen euro extra per jaar nodig voor meer rechters, vindt de Raad voor de rechtspraak. „Het nieuwe kabinet moet fors investeren in de rechtsstaat, wil Nederland kunnen blijven rekenen op rechtspraak van hoog niveau”, zegt voorzitter Henk Naves van de Raad voor de rechtspraak op Prinsjesdag in reactie op de miljoenennota.

Het extra geld is nodig om extra rechters op te leiden die achterstanden kunnen wegwerken, zodat mensen minder lang hoeven te wachten op de uitkomst van hun rechtszaak. Naves zegt daarnaast te willen investeren op het gebied van digitalisering en innovatie, zoals wijkrechtspraak.

Naves: „Vandaag is door het demissionaire kabinet een eerste stap gezet op het gebied van ondermijning. Maar rechtspraak is meer dan alleen strafrecht.” Naves roept de politiek op te zorgen voor een stabiele begroting, die niet mag lijden onder druk van bezuinigingen.

Hij noemt het terecht dat het demissionaire kabinet extra geld vrijmaakt voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. De investeringen hebben gevolgen voor de rechtspraak, omdat er meer rechtszaken uit voortvloeien.

De extra miljarden voor het klimaatbeleid zijn „zeer welkom”, reageert de Nederlandse Vereniging Duurzame Energie (NVDE) op de miljoenennota. „Nederland heeft de afgelopen jaren grote stappen gezet in de energietransitie maar er zijn sprongen nodig om de klimaatdoelen te halen”, stelt de organisatie.

Volgens de NVDE zijn er dringend structurele keuzes nodig om nog op koers te komen voor de klimaatdoelen van 2030 en verder.
Ook Greenpeace is blij met de miljarden euro’s die beschikbaar komen voor klimaat. „Daarmee kunnen we groene waterstof verder ontwikkelen en ook meer windmolens op zee mogelijk maken”, aldus de organisatie. De milieuclub vindt echter ook dat de demissionaire regering de lat bij de plannen te laag legt. „Voor onze natuur is het een drama dat nieuwe stikstofmaatregelen uitblijven in de begroting”.

Natuur & Milieu noemt de bijna 7 miljard voor klimaatbeleid goed nieuws. „Maar veel geld gaat naar de fossiele industrie voor extra CO2-opslag. Dit is een breuk met het klimaatakkoord, waarbij is afgesproken dat er een hard subsidieplafond voor de opslag van CO2 is”, zegt de organisatie. „Onze oproep aan de Tweede Kamer: zorg dat de miljarden terechtkomen bij de echte verduurzaming van de industrie, zoals het elektrificeren van processen met groene stroom. Of in maatregelen waar de burger baat bij heeft zoals extra geld voor het isoleren van woningen.”

Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, reageert teleurgesteld dat de extra investeringen van het kabinet beperkt blijven tot 524 miljoen euro voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit. „De bezuinigingen bij de politie gaan door”, concludeert Struijs.

„Het extra geld is bedoeld voor de hele rechtsketen”, zegt de voorzitter. „Voor de politie is een bedrag vrijgemaakt dat direct wordt gelabeld aan het stelsel bewaken en beveiligen, wat ook hard nodig is na de dood van Peter R. de Vries. Van dat extra geld kan de politie geen extra agenten aannemen.” Het budget is gereserveerd voor onder meer de bescherming van bestuurders, rechters en advocaten.

Struijs: „Dit geeft ons geen fundament voor de toekomst. De problemen zijn groot op het gebied van de aanpak van de georganiseerde misdaad. Het is geen goede dag voor de veiligheid en de politie. Zo kunnen we niet verder bouwen, maar moeten we verder bezuinigen op veiligheid.”

Politievakbond ACP noemt het extra geld dat vrijkomt voor de aanpak van ondermijnende criminaliteit een begin. „Om echt een vuist te kunnen maken tegen de georganiseerde criminaliteit is een lange adem nodig”, zegt ACP-voorzitter Gerrit van de Kamp. „Helaas zien we nu dat er in 2022 weliswaar extra wordt geïnvesteerd in het tegengaan van ondermijning, maar dat er in de jaren daarna weer wordt beknibbeld op dat extra budget. Weliswaar blijft er structureel een verhoging over, maar die is zwaar onvoldoende.”

Van de Kamp stelt dat er voor de lange termijn maatregelen moeten worden genomen tegen de ondermijnende criminaliteit. Niet alleen wat betreft extra investeringen. De ACP pleit ook voor wetswijzigingen. Zo zou de bond graag zien dat een antimaffiawetgeving wordt ingevoerd. Dit geeft de politie, het Openbaar Ministerie en andere opsporingsdiensten meer mogelijkheden om zware georganiseerde criminaliteit aan te pakken.

De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) is zeer ontevreden over het bedrag dat het demissionaire kabinet voor de organisatie uittrekt in de miljoenennota. De regering reserveert net als vorig jaar 25 miljoen, terwijl volgens de AP een budget van 100 miljoen nodig is. „Dit is zeer zorgelijk. Wij kunnen al jaren ons werk niet goed genoeg doen, simpelweg omdat we te weinig mensen hebben. Maar in plaats van een verhoging, wordt ons budget bevroren”, aldus voorzitter Aleid Wolfsen.

De AP houdt toezicht op de bescherming van persoonsgegevens en waarschuwt dat onder het huidige budget er langere wachtlijsten dreigen te ontstaan voor slachtoffers van privacy-overtredingen, zowel voor burgers als bedrijven. Momenteel liggen er volgens AP zo’n 10.000 klachten op de plank. „Ook kunnen wij datalekken onvoldoende onderzoeken”, stelt Wolfsen. „En het toezicht op algoritmes komt door ons gebrek aan capaciteit onvoldoende van de grond, met alle risico’s van dien: discriminatie, uitsluiting en schending van de rechten van burgers.”

De organisatie geeft aan dat het beoogde budget van 100 miljoen vergelijkbaar is met dat van andere toezichthouders in Nederland. Bovendien geeft de regering met het besluit het budget niet te verhogen volgens de AP geen gehoor aan de Tweede Kamer, waarin dit jaar twee moties werden aangenomen om het toezichtsorgaan meer geld te geven.

„Het kabinet zegt graag een nieuwe bestuurscultuur te willen, en een versterking van de tegenmacht, om drama’s als de Toeslagenaffaire in de toekomst te voorkomen”, aldus Wolfsen. „De AP is één van die tegenmachten. En die tegenmacht kun je niet versterken met alleen mooie woorden. Daar hoort een passend budget bij, zoals de Tweede Kamer ook heeft gevraagd.”

De Tweede Kamer stemde eerder dit jaar voor een oproep van SP’er Maarten Hijink om het budget van de AP flink te verhogen. „Het demissionaire kabinet slaat deze waakhond de tanden uit de bek”, concludeert Hijink dinsdag over het stagnerende budget.

Een besluit over een forse verhoging van het AP-budget is aan een volgend kabinet, stelt het ministerie van Justitie en Veiligheid.

De geraamde uitgaven voor het koninklijk huis stijgen in 2022 van 45,7 miljoen naar 48,2 miljoen euro, staat in de begroting van het koninklijk huis. Dat komt vooral door hogere lonen van de hofhouding en de indexering van de kosten. De uitkering die de leden van het koninklijk huis ontvangen, bedraagt in totaal 10,5 miljoen euro. Dat is 1,6 miljoen euro meer dan de bijna 8,9 miljoen euro die ervoor was gereserveerd in 2021. Het geld dat prinses Amalia in de staatskas terugstort, wordt verwerkt in de volgende begrotingen.

Koning Willem-Alexander ontvangt in totaal ruim 6,1 miljoen euro. Voor het eerst komt zijn persoonlijk inkomen iets boven de 1 miljoen euro uit: dat stijgt met 9000 euro van 998.000 dit jaar naar 1.007.000 euro in 2022. De andere 5,1 miljoen is om zijn directe personeel te betalen en bestemd voor materiële privé-uitgaven die wel te maken hebben met zijn functie.

Koningin Máxima ontvangt 400.000 euro als inkomen en 667.000 voor personele en materiële kosten.

Voor prinses Amalia is 1,65 miljoen euro gereserveerd, waarvan 299.000 euro als inkomen. De beoogde troonopvolgster wordt 18 jaar op 7 december 2021. Ze meldde eerder dit jaar dat ze haar inkomen tot aan het eind van haar studie gaat terugstorten. Ook het andere deel - ruim 1,3 miljoen euro - voor personele en materiële uitgaven zal Amalia terugstorten „zolang zij geen hoge kosten zal maken in haar functie als beoogd troonopvolger”, schrijft demissionair minister-president Mark Rutte in een toelichting.

Volgens Rutte worden de terug te storten bedragen in de begroting van het daaropvolgende jaar verwerkt. In de nieuwste begroting is te zien dat Amalia dit jaar 111.000 euro terugbetaalt, het bedrag waar zij die ene maand in 2021 als 18-jarige recht op heeft.

Prinses Beatrix ontvangt als afgetreden vorstin net iets meer dan haar oudste kleinkind: bijna 1,7 miljoen euro, waarvan 560.000 aan inkomen en 1,1 miljoen aan uitgaven voor personeel en materiële zaken.

Het grootste deel van de begroting voor het koninklijk huis - ruim 31,1 miljoen euro - is bestemd voor de functionele uitgaven voor koning Willem-Alexander. Vorig jaar was dat met bijna 30,5 miljoen iets lager. Het gaat om kosten die te maken hebben met de uitoefening van het koningschap, zoals auto’s, paarden en rijtuigen. Ook de gebruikskosten voor verschillende paleizen vallen hieronder, zoals verwarming en verlichting, en goederen die behoren tot de inventaris zoals tafellinnen en galakledij.

Kijk de volledige NOS-uitzending van Prinsjesdag 2021 hieronder terug.

Het is weer rustig bij het tijdelijke Tweede Kamergebouw in Den Haag, waar de politie dinsdagmiddag demonstranten tegenhield die opstoomden richting het pand aan de Bezuidenhoutseweg. Rond 15.30 uur waren de meeste betogers weer vertrokken. Er is zeker een aanhouding verricht.

De actievoerders, die voornamelijk demonstreerden tegen het coronabeleid, werden eerder door de politie opgeroepen om van het Plein naar het Malieveld te gaan. De politie te paard moest voorkomen dat er mensen naar het onderkomen van de Tweede Kamer liepen en versperde de weg.

De demonstranten werden teruggedrongen en verderop ingesloten in een speciaal ingericht vak. Daar mochten ze actievoeren. Het ging tientallen mensen, die leuzen riepen naar de politie als „machtsmisbruik” en „kapjes af”. Ook waren er demonstranten elders in de buurt.

Een woordvoerder van de Haagse burgemeester Jan van Zanen liet eerder op dinsdag weten dat de menigte naar het Malieveld was verwezen omdat daar meer ruimte is. Ook was de demonstratie niet aangemeld en is er sprake van „een slecht aanspreekbare organisatie”, legde de zegsman uit.

Demissionair minister Wopke Hoekstra (Financiën) arriveerde kort voor 15.00 uur met het traditionele koffertje bij het tijdelijke Tweede Kamergebouw en werd uitgejoeld door betogers. Op Prinsjesdag biedt de minister de nieuwe miljoenennota en de rijksbegroting aan de Tweede Kamer aan.

Prinsjesdag 2021 verschilde in bijna alles van eerdere keren. Wat wel hetzelfde was: de koning las een Troonrede vol ingewikkelde zinnen voor. Wat als Zijne Majesteit alleen maar kinderen en jongeren voor zich had? Dan klonk die toespraak vast heel anders. Zo bijvoorbeeld.

Lees ook

Zo klonk de Troonrede als Zijne Majesteit kinderen voor zijn neus had

Werkgevers mogen hun werknemers straks een kleine vergoeding geven zonder dat hierover belasting moet worden betaald. Het kabinet presenteert op Prinsjesdag een plan om een maximale vergoeding van 2 euro per dag onbelast te laten. Daarmee worden zaken als de hogere energierekening, koffie, thee en toiletpapier deels vergoed.

Demissionair staatssecretaris Hans Vijlbrief (Fiscaliteit) geeft daarmee gehoor aan een oproep van ondernemersorganisaties. Het idee achter de thuiswerkvergoeding is dat ook na de coronacrisis meer mensen thuis zullen werken. Werkgevers maken hierover naar verwachting ook afspraken met werknemers. De vergoeding kan daarbij helpen.

Het voorstel is onderdeel van het Belastingplan, waarin de voorgenomen fiscale maatregelen voor het komende jaar uiteen worden gezet. Omdat het kabinet demissionair is, is het Belastingplan dit jaar „beleidsmatig een stuk kleiner dan vorige jaren”, zegt het verantwoordelijke ministerie van Financiën.

De regioburgemeesters, het Openbaar Ministerie en de politie roepen het kabinet opnieuw op meer geld uit te trekken voor de organisaties in de strafrechtketen. Ze zijn weliswaar te spreken over de aangekondigde structurele investering in de aanpak van georganiseerde criminaliteit, maar dat is niet genoeg.

Gerrit van der Burg (voorzitter van het College van procureurs-generaal van het OM), Henk van Essen (korpschef van de Nationale Politie)
en Femke Halsema (voorzitter van het collectief van regioburgemeesters, de landelijke vertegenwoordigers namens alle burgemeesters) herhalen in een gezamenlijke reactie op de begroting hun eerdere oproep. Ze willen structureel minimaal 1 miljard euro voor het versterken van de politie, het OM en de rechtbanken. „De afgelopen jaren hebben organisaties in de hele veiligheidsketen te weinig middelen gehad voor de uit te voeren taken; het piept en het kraakt daardoor.” Ze zien de investeringen hiervoor „liever vandaag dan morgen”.

„Veiligheid in de wijken en een robuuste strafrechtketen staan of vallen met goed bemenste en goed toegeruste basisteams van de politie, versterking van recherchecapaciteit, voldoende rechters en officieren. Er zal daarom aanzienlijk in opleidingscapaciteit moeten worden geïnvesteerd. Ook is betere ICT nodig om personeel bij politie, de rechterlijke macht en andere partners, te ondersteunen in hun werk en de strafrechtketen verder te optimaliseren.”

Het ministerie van Justitie en Veiligheid maakt wel ruim een half miljard euro vrij voor de aanpak van de georganiseerde criminaliteit. „Hiermee pleegt de minister een noodzakelijke, forse investering in de aanpak van een hardnekkig en urgent probleem”, zeggen Van der Burg, Van Essen en Halsema.

De problemen op de woningmarkt worden met het extra geld dat in de nieuwe miljoenennota is uitgetrokken nog niet opgelost, maar dat kan ook niet gezien de demissionaire status van het kabinet. Dat zei de verantwoordelijke minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties Kajsa Ollongren in een interview met de NOS. Het kabinet moet nu eenmaal „terughoudendheid betrachten”, merkte ze op.

De woningmarkt „is niet af”, zei Ollongren, en zal dus wat haar betreft ook voor het volgende kabinet hoog op de agenda moeten staan.
Het zou wat haar betreft geen slecht idee zijn om die taak niet meer onder te brengen bij de minister van Binnenlandse Zaken, maar bij een nieuwe minister van Volkshuisvesting. Het was voor haar een belangrijk onderdeel van haar portefeuille, maar „ik kan me voorstellen dat er in de nieuwe kabinetsploeg iemand is die daar een hele werkweek aan kan besteden”.

De minister had ook nog advies voor haar opvolger: de samenwerking blijven zoeken met woningbouwcorporaties. Ze verwees naar de heffing die de corporaties moeten betalen. De korting die de organisaties onder dit kabinet kregen als ze veel huizen bouwden, leidde er volgens haar toe dat er meer nieuwe woningen bij kwamen. „Met zoiets doorgaan zou ik echt adviseren.”

Vakbond FNV is „onaangenaam verrast” dat er in de troonrede eigenlijk geen aandacht was voor de arbeidsmarkt en koopkrachtherstel. „Er klonk een bedankje voor al die mensen in cruciale beroepen, maar geen keihard noodzakelijke verbetering van hun arbeidsvoorwaarden en verlaging van de onhoudbare werkdruk”, zegt FNV-voorzitter Tuur Elzinga in een reactie.

Hij wijst erop dat er naast grote problemen op het gebied van klimaat en wonen, meer urgente problemen zijn. Dat daar niks aan wordt gedaan gaat volgens hem ten koste van de werkenden en de samenleving.
Elzinga roept de Tweede Kamer op om ervoor te zorgen dat het arbeidsmarktdossier toch opgepakt wordt. „Het kabinet mag dan demissionair zijn, de Tweede Kamer is dat niet.”

De bond vraagt het parlement ook om een visie en een langjarig investeringsprogramma in de publieke diensten. „Een grote inhaalslag is nodig zodat er een eerlijk salaris, ruimte voor de professionals en voldoende collega’s komen. Zeker in de zorg wordt het nu nijpend: afdelingen worden gesloten en de wachttijden lopen flink op.”

Het kabinet mag dan demissionair zijn, het doet volgend jaar wel „gerichte investeringen” die niet kunnen wachten, zegt minister van Financiën Wopke Hoekstra bij het aanbieden van de miljoenennota. Er zijn namelijk bepaalde problemen die niet langer kunnen wachten. Hij noemt de investeringen in klimaatmaatregelen, de aanpak van ondermijnende criminaliteit en de woningmarkt.

Zo laten natuurrampen, waaronder de overstromingen in Duitsland, België en Limburg, zien dat „klimaatverandering geen probleem is van morgen, maar van vandaag”, zegt Hoekstra.

Bij het aanbieden van het beroemde koffertje met de miljoenennota, blikte de bewindsman terug op de coronacrisis. Die heeft laten zien dat mensen niet alleen uit eigenbelang handelen maar „ze er voor elkaar willen zijn”. In de crisis hadden plannen van het kabinet „à la minute impact op Nederlanders”, aldus de schatkistbewaarder. Hij doelt daarmee onder meer op de coronasteun die het kabinet gaf aan werkgevers en ondernemers.

Hij prijst daarbij de „veerkracht van de samenleving” en het „aanpassingsvermogen” van bedrijven, gesteund door de steunpakketten van het kabinet.

Ook blikte hij vooruit op een „nabije toekomst die er op economisch gebied goed uitziet”. Een jaar geleden had hij blind getekend voor een economische groei van 3,5 procent die voor 2022 wordt voorspeld.

SGP-leider Kees van der Staaij vindt dat er in de troonrede en de miljoenennota te weinig aandacht was voor zaken als defensie en veiligheid. „Klimaat, ook al is het kabinet demissionair, daar worden miljarden in gestopt”, merkte Van der Staaij dinsdag op in reactie op de troonrede. „Op het terrein van defensie en veiligheid wordt wel wat gedaan, maar het staat niet in verhouding tot wat nodig is.”

„Kijk naar de schamele bedragen die naar de krijgsmacht gaan, of justitie. Daar moet meer gebeuren.”

Meer leraren kunnen aanspraak gaan maken op de lerarenbeurs. Het kabinet trekt hier toch nog 60 miljoen euro extra voor uit. Van het geld kunnen alsnog 1100 extra leraren een opleiding volgen met een beurs.

De Tweede Kamer had eerder dit jaar al besloten dat het geld er moet komen, omdat te veel leraren die een aanvraag deden buiten de boot vielen. In 2020 werden 2400 leraren afgewezen omdat het geld op was. Zij kregen later alsnog een beurs, maar dat sloeg een gat in het budget voor 2021.

Een woordvoerder van het ministerie van Onderwijs laat weten dat ook voor de komende studiejaren genoeg geld beschikbaar is voor 5000 jaarlijkse aanvragen. Het ministerie verwacht dat dit genoeg is voor alle kandidaten.

Andere investeringen in het onderwijs waren al bekend. Zo komt er tot en met 2023 ongeveer 8,5 miljard euro vrij om achterstanden die zijn ontstaan door de coronacrisis tegen te gaan. Dit zogeheten Nationaal Programma Onderwijs werd in februari gepresenteerd. Vanuit dat programma kunnen scholen bijvoorbeeld meer begeleiding geven aan leerlingen. In het hoger onderwijs krijgen studenten 50 procent korting als ze dezelfde opleiding doen als vorig jaar. Ook wordt de ov-kaart voor studenten met studievertraging verlengd met maximaal 12 maanden.

Verder heeft het kabinet al geld aangekondigd om het lerarentekort en de werkdruk op scholen tegen te gaan. De afgelopen vier jaar is daar structureel 800 miljoen euro voor uitgetrokken en eenmalig 360 miljoen. De komende jaren gaat hier ook meer geld naartoe, met vanaf 2025 jaarlijks 430 miljoen euro. In het hoger onderwijs zijn steeds hogere studentenaantallen: ter compensatie daarvoor heeft het kabinet 645 miljoen euro structureel vrijgemaakt.

Het geld dat vrijkomt om ondermijning van de rechtsstaat tegen te gaan is voor de helft bedoeld voor „het weerbaarder maken van de samenleving en onze economie tegen criminele invloeden”. De andere helft is gereserveerd voor opsporing en bescherming van onder andere bestuurders, rechters en journalisten.

Het komende jaar is 524 miljoen euro vrijgemaakt, maar ook voor de jaren hierna is 434 miljoen euro gereserveerd. Het geld gaat naar verschillende diensten die criminaliteit moeten voorkomen, waaronder de politie en justitie, FIOD en Belastingdienst. Ook wordt geprobeerd te voorkomen dat jongeren de misdaad in gaan door te investeren in werk en studie voor jongeren. De hoogte van de bedragen was al in grote lijnen uitgelekt.

Het zogenoemd stelsel bewaken en beveiligen zal ook meer budget vergen. Er loopt een groot onderzoek van een speciale commissie die moet uitzoeken hoe mensen die bedreigd worden, beter beschermd kunnen worden. Dat onderzoek liep al toen Peter R. de Vries werd neergeschoten. De strijd tegen georganiseerde misdaad zal jarenlang duren, benadrukt demissionair minister van Justitie steeds. Dat werd op Prinsjesdag ook door de koning onderstreept in zijn troonrede. De rechtsstaat staat onder druk, zei hij. „Versterking van de rechtsstaat is per definitie een zaak van lange adem.”

De extra miljarden gaan vooral naar klimaat, verduurzaming en corona:

Financiën:

• 226 miljoen euro aan lastenverlichting voor mensen met een kleine beurs, gezinnen en families met één kostwinner.
  Sociale Zaken:
• De meeste huishoudens gaan er nauwelijks op vooruit in de koopkrachtplaatjes. Het besteedbare inkomen blijft ongeveer hetzelfde voor de meeste groepen, ondanks de verwachte economische groei.
• Eenverdieners gaan er, ondanks de miljoenen aan lastenverlichting, wat op achteruit.

Economische Zaken:

• 6,8 miljard euro wordt gestoken in de jacht op CO2-uitstoot. Het grootste deel, 3 miljard euro, wordt in de subsidiepot voor duurzame energie en andere CO2-besparende technologieën gestopt.
• 1,3 miljard euro gaat naar de energie-infrastructuur.
• 300 miljoen euro wordt uitgetrokken voor bedrijven die aan Europese projecten meedoen, op het gebied van chip-elektronica en cloudinfrastructuur.

Volksgezondheid:

• in 2022 kost de zorg in totaal 100 miljard euro.
• volgend jaar is 2,1 miljard euro bestemd voor de coronabestrijding; zoals vaccins, testen en bron- en contactonderzoek.
• om beter voorbereid te zijn op komende pandemieën, is volgend jaar 22 miljoen euro beschikbaar.
• om een nationale zorgreserve op te bouwen voor crisissituaties, wordt per jaar 5 miljoen uitgetrokken.
• om werkgevers te stimuleren meer stageplekken aan te bieden, komt er volgend jaar 63,5 miljoen euro beschikbaar.
• het kabinet rekent op een premiestijging voor de basisverzekering van 2,75 euro per maand (totaal circa 121,25 euro). De zorgtoeslag stijgt mee. Het eigen risico blijft 385 euro.
• voor de ondersteuning van 113 Zelfmoordpreventie wordt 5,5 miljoen euro uitgetrokken.

Justitie en Veiligheid:

• in 2022 is er 524 miljoen euro extra (waarvan 434 miljoen structureel) om de zware georganiseerde criminaliteit aan te pakken en de samenleving en economie weerbaarder te maken.
• sociale advocaten krijgen een hogere vergoeding voor hun werk, waarvoor 154 miljoen euro beschikbaar komt.
• voor de verbetering en uitbreiding van gevangenissen en andere justitiële inrichtingen, komt er vanaf volgend jaar structureel 154 miljoen euro extra bij.

Binnenlandse Zaken:

• in 2022 gaat 1,3 miljard euro extra naar de gemeenten waarmee ze de tekorten op de jeugdzorg kunnen aanvullen; dat is bovenop de al toegekende 300 miljoen.
• de komende drie jaar is 1,3 miljard euro voor verduurzaming van ‘maatschappelijke’ gebouwen en de isolatie van koop- en huurwoningen; het geld is onderdeel van de 6,8 miljard euro die het demissionaire kabinet uittrekt voor de klimaataanpak.
• met 1 miljard euro extra moeten sneller woningen worden gebouwd.
• omdat de uitgaven van het rijk stijgen, krijgen gemeenten er in totaal bijna 1,5 miljard euro bij en provincies 127 miljoen.
• de inlichtingendienst AIVD kan met 15 miljoen euro extra investeren in technologische innovatie en meer onderzoek doen naar rechts-extremisme.

Defensie:

• het ministerie krijgt er vanaf 2022 structureel 95 miljoen euro bij.
• ook dit jaar krijgt het ministerie er nog geld bij, namelijk 90 miljoen. Daarvan gaat 60 miljoen naar de aanschaf van munitie en 30 miljoen is voor veteranenzorg. Vanaf 2022 gaat er jaarlijks 20 miljoen extra naar de veteranen.
• de inlichtingendienst MIVD krijgt er structureel 15 miljoen bij vanaf volgend jaar.

Buitenlandse Handel en Ontwikkelingssamenwerking:

• volgend jaar is het budget 3266 miljard euro, dat is 6,6 procent meer dan in 2021.
• 595 miljoen euro is bestemd voor ontwikkelingslanden om zich aan te passen aan de klimaatverandering.
• 69,5 miljoen is bedoeld om het onderwijs te verbeteren in ontwikkelingslanden, dat is bijna 10 miljoen meer dan dit jaar.
  Onderwijs:
• er komt 60 miljoen euro extra bij voor de lerarenbeurs.
• eerder is al een grote investering van 8,5 miljard euro aangekondigd om de komende twee jaar achterstanden door corona weg te werken.

Dankzij een sterker dan verwacht economisch herstel laten ook de overheidsfinanciën volgend jaar een flinke verbetering zien. Met een geraamd tekort op de begroting van 2,4 procent van het bruto binnenlands product (bbp) voldoet Nederland in 2022 weer aan de Europese norm, die een tekort van 3 procent toestaat. Dit jaar bedraagt het verwachte tekort nog 6 procent.

Ondanks de vele miljarden die het demissionaire kabinet al heeft uitgegeven aan steun voor door de coronacrisis getroffen bedrijven, blijft de staatsschuld volgend jaar naar verwachting beperkt tot 57.7 procent van het bbp. Ook dat is onder de grenswaarde uit het Europese Stabiliteits en Groeipact, dat ervoor moet zorgen dat eurolanden een verstandig begrotingsbeleid voeren.

Noodzakelijk is het overigens niet dat Nederland binnen de Europese begrotingsnormen blijft. De eurolanden hebben onderling afgesproken dat zij, gezien de grote economische en sociale gevolgen van de coronapandemie, zich voorlopig niet per se aan de financiële spelregels hoeven te houden.

Hoewel het kabinet demissionair is en dus terughoudend met nieuw beleid, kiest het toch voor een aantal „gerichte investeringen”. Er is in de miljoenennota extra geld uitgetrokken voor het klimaatbeleid, de woningbouw, de aanpak van ondermijnende criminaliteit, defensie en koopkrachtverbetering voor onder anderen gezinnen en mensen die weinig te besteden hebben.

Het komende jaar gaan er miljarden naar het onderhoud en renovatie van wegen, bruggen, het spoor en vaarwegen. In totaal wordt daar 3,6 miljard euro voor uitgetrokken. Daarvan investeert het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat 2,1 miljard euro. Dat is ongeveer 300 miljoen euro meer dan vorig jaar. Spoorwegbeheerder ProRail investeert 1,5 miljard euro.

Volgens het ministerie is het belangrijk dat er nu wordt geïnvesteerd in onderhoud aan wegen en bruggen, omdat die tegenwoordig intensiever worden gebruikt met bovendien zwaarder verkeer dan toen ze werden aangelegd. Het ministerie schrijft dat Nederland voor de op „één van de grootste infrastructurele opgave uit de geschiedenis” staat.

Door de investeringen kunnen organisaties als ProRail en Rijkswaterstaat in ieder geval in 2022 „volgende stappen zetten”, maar op de langere termijn worden de tekorten steeds groter, schrijft het ministerie. De bouw van nog 900.000 woningen tot 2030 is een grote uitdaging voor het ministerie. Voor nieuwe woonwijken moeten ook nieuwe wegen en andere verbindingen worden aangelegd.

Ook tegen de gevolgen van extreem weer trekt het ministerie geld uit. Daarbij gaat het niet alleen om overstromingen, maar ook om droogte. Er komt 100 miljoen euro extra vrij via het Deltafonds voor het „klimaatbestendig maken” van de drinkwatervoorziening.

De coronacrisis heeft nog steeds gevolgen voor het openbaar vervoer, schrijft het ministerie. Daarvoor komt tot en met de zomer van volgend jaar 140 miljoen euro beschikbaar. Ook gaat het kabinet afspraken maken met werkgevers en onderwijsinstellingen over thuiswerken en het spreiden van werk- en lestijden. Daardoor moet het minder druk worden op de weg en in het openbaar vervoer.

Het kabinet steekt 6,8 miljard euro in het verminderen van de uitstoot van koolstofdioxide (CO2). Dat kondigt het ministerie van Economische Zaken op Prinsjesdag aan. Dat er een miljardeninvestering zou komen, lag al op straat. Het grootste deel, 3 miljard, wordt in de subsidiepot voor duurzame energie en andere CO2-besparende technologieën gestopt.

Zo’n 1,3 miljard euro wordt gestoken in buizen, kabels en andere infrastructuur voor energie. Een voorbeeld daarvan is de ombouw van het bestaande gasnet zodat er waterstof mee kan worden vervoerd. Aan dat plan, dat demissionair staatssecretaris Dilan Yeşilgöz eerder al bekendmaakte, hangt een prijskaartje van 750 miljoen euro.

Grote vervuilende industriebedrijven vallen straks ook onder de plicht om energiebesparende maatregelen te nemen als zij die op korte termijn (binnen vijf jaar) kunnen terugverdienen. Gemeenten en omgevingsdiensten krijgen geld om die plicht goed te handhaven.

De begroting van het ministerie van Economische Zaken en Klimaat staat niet volledig in het teken van de vermindering van CO2-uitstoot.
Ook gaat er een flink bedrag naar de technologie- en chipsector. 300 miljoen euro wordt uitgetrokken voor bedrijven die aan Europese projecten meedoen, op het gebied van chip-elektronica en cloudinfrastructuur. Op deze manier kunnen de bedrijven geld ontvangen zonder dat staatssteunregels uit Brussel in de weg zitten. Zo hoopt de Europese Unie weer concurrerend te worden met landen als China, zodat de EU hier niet afhankelijk van wordt.

Het ministerie van Infrastructuur en Waterstaat neemt ook een deel van klimaatmaatregelen voor de rekening. Voor de aanschaf of lease van een elektrische auto trekt het ministerie de komende drie jaar 90 miljoen euro uit. Hoe de regeling hiervoor eruit gaat zien, wordt op korte termijn bekend aldus een woordvoerder. Ook komt er 28 miljoen euro vrij voor schonere bestelbusjes en 20 miljoen euro voor schoner materieel in de bouw. Dat gaat bijvoorbeeld om aggregaten of betonmolens die geen diesel meer gebruiken. Hiermee wordt ook de stikstofuitstoot verlaagd. Deze uitgaven maken overigens deel uit van de totale 6,8 miljard aan klimaatmaatregelen.

Het huidige tekort aan mensen op de arbeidsmarkt is mede veroorzaakt door de steunpakketten waarmee bedrijven door de coronacrisis heen zijn geholpen. Met name de loonkostensubsidie NOW heeft de doorstroming op de arbeidsmarkt in de weg gezeten, constateert het demissionaire kabinet op Prinsjesdag.

De NOW stelde de afgelopen anderhalf jaar werkgevers die getroffen werden door de coronamaatregelen in staat personeel in dienst te houden dat zij anders wellicht hadden moeten ontslaan. De overheid vergoedde aanvankelijk tot 90 procent van de loonkosten, afhankelijk van het omzetverlies. In de eerste ronde beschermde die maatregel 2,6 miljoen werkenden tegen mogelijk ontslag.

De regeling heeft banen gered, stelt het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid vast. Maar de keerzijde is dat de loonsubsidie waarschijnlijk ook werknemers heeft weerhouden van een overstap naar ander werk. Er zijn ook bedrijven overeind gehouden die zonder hulp toch al geen toekomstperspectief zouden hebben gehad.

De verwachte stijging van de werkloosheid als gevolg van de crisis is tot dusver uitgebleven. Voor de komende jaren zien de ramingen van het Centraal Planbureau (CPB) er inmiddels weer ruwweg hetzelfde uit als voordat het coronavirus voor het eerst in Nederland opdook.

Nu de meeste coronamaatregelen zijn vervallen of versoepeld, zijn de steunregelingen versoberd en maken minder werkgevers er gebruik van. Op dit moment werken nog 217.000 mensen bij bedrijven die een beroep doen op de NOW. De regeling vervalt per 1 oktober. De werkloosheid zal daardoor naar verwachting iets oplopen, maar het effect zal beperkt zijn.

De eerste stappen die het demissionaire kabinet zet om klimaat- en woonproblemen aan te pakken zijn positief, maar het snel vormen van een nieuw stabiel kabinet is het „allerbelangrijkst”. Dat zeggen ondernemersorganisaties VNO-NCW en MKB-Nederland in een gezamenlijke reactie op de Miljoenennota. „We kunnen ons gelet op de grote vraagstukken niet permitteren dat het meeste beleid vrijwel stil staat.”

De honderden miljoenen euro’s die het kabinet uittrekt voor de aanpak van de klimaat- en wooncrisis zijn volgens VNO-NCW een goed begin, maar zijn onvoldoende om de omvangrijke problemen aan te pakken. „Bovendien gebeurt aan het meest urgente grote vraagstuk, stikstof, nog niets”, aldus voorzitter Ingrid Thijssen. „Wij merken elke dag in de praktijk dat de Haagse beleidsmachine na zes maanden tot stilstand is gekomen.”

MKB-Nederland, dat spreekt namens de middelgrote en kleine Nederlandse bedrijven, zegt dat nieuw kabinetsbeleid gericht moet zijn op de krapte op de arbeidsmarkt. „Zo moet het aantrekkelijker worden om te gaan werken én om meer te werken”, aldus voorzitter Jacco Vonhof van de werkgeverskoepel. Ook is een nieuw kabinet gewenst omdat ondernemers moeten gaan investeren in bijvoorbeeld duurzaamheid. „Ondernemers voelen de urgentie, maar er is een kabinet nodig dat knopen doorhakt, zodat ze weten welke kant het op gaat.”

De miljoenennota mist urgentie en biedt onvoldoende perspectief om de uitdagingen in de land- en tuinbouw aan te pakken. Dat zegt LTO Nederland in een reactie op de plannen van het kabinet. De land- en tuinbouworganisatie draagt daarom zelf oplossingen aan voor de grootste opgaven van de sector. Dat er geld moet komen voor stikstofoplossingen is het belangrijkste punt.

LTO verwijst naar een samen met onder meer VNO-NCW, Bouwend Nederland en Natuurmonumenten opgesteld plan om stikstofuitstoot terug te dringen, dat in mei werd gepresenteerd. Een belangrijk onderdeel van dat plan bestaat uit een vergoedingsregeling voor boeren en andere grote uitstoters van stikstof die hun bedrijf vrijwillig willen stoppen of verplaatsen naar een andere locatie. Ook zouden er subsidies moeten komen voor boeren die willen innoveren.

Het voorstel zou de overheid tot 2030 jaarlijks zo’n 1,7 miljard euro kosten, maar dan zouden de problemen rond het verlenen van bijvoorbeeld bouwvergunningen en stalaanpassingen wel direct tot het verleden behoren. Dat zou goed zijn voor bijvoorbeeld het aanpakken van het grote huizentekort in Nederland en het vergroenen van de landbouw.

Ook hebben boerenbedrijven steeds meer moeite om werknemers te vinden en te huisvesten. LTO wil daarom arbeidsmigranten van buiten de Europese Unie toelaten voor een duur van maximaal negen maanden voor teelt- en oogstwerkzaamheden. Nu worden arbeidsmigranten van buiten de EU slechts bij uitzondering toegelaten.

„Ik daag het kabinet en de Kamers uit nu echt aan de slag te gaan met de voorstellen vanuit de sector, en het komende jaar géén beleid te maken dat boeren en tuinders meer geld kost dan het oplevert”, zegt LTO-voorzitter Sjaak van der Tak in een toelichting.

Opnieuw staat de begroting van het ministerie van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit in het teken van de grote omslag die de agrarische sector moet maken. De natuur moet beter beschermd, het boeren moet groener en het dierenwelzijn moet worden verbeterd.

Landbouwminister Carola Schouten zegt in een persbericht over haar begroting dat er „extra inzet” nodig is voor de lange termijn om minder stikstof uit te stoten en zo weer bouwvergunningen te kunnen verlenen. Eerder kwam naar buiten dat er plannen voor vele miljarden liggen om stikstofuitstoot te besparen. Het onteigenen van boeren is een optie in beide scenario’s die zijn uitgewerkt om de stikstofcrisis de komende jaren het hoofd te bieden. Maar het is aan een volgend kabinet om daarover te beslissen.

Verder gaat Schouten met plannen aan de slag om het aantal stalbranden te verminderen. Daarnaast scherpt de Europese Unie volgend jaar de klimaatdoelen aan, van 49 procent minder CO2 in 2030 ten opzichte van 1990 naar een vermindering van 55 procent. Daar zal ook de boerensector een bijdrage aan moeten leveren.

Ook in de visserij is een transitie broodnodig. Er is al een akkoord getekend om de drukke Noordzee te verdelen.

De meeste huishoudens gaan er, behoudens persoonlijke veranderingen, in koopkracht nauwelijks op vooruit. De meeste groepen hebben volgend jaar ongeveer net zoveel te besteden als dit jaar, meldt het ministerie van Sociale Zaken op Prinsjesdag. De economie herstelt flink en de cao-lonen stijgen, maar ook de prijzen gaan omhoog.

Lagere inkomensgroepen gaan er relatief meer op vooruit dan de hoogste inkomensgroep, en uitkeringsgerechtigden gaan er iets meer op vooruit dan werkenden en gepensioneerden. De enige groep wiens besteedbaar inkomen iets achteruitgaat, zijn de eenverdieners. Vooral gezinnen met één kostwinner en een modaal inkomen komen er relatief slecht van af: die groep gaat er ongeveer 0,5 procent op achteruit.
Dit komt onder meer door de afbouw van de belastingkorting die de ‘aanrechtsubsidie’ wordt genoemd.

Deze groep gaat erop achteruit, ondanks de ruim 200 miljoen euro die het kabinet uittrekt voor lastenverlichting voor eenverdieners, gezinnen en mensen met een kleine beurs.

Verder hebben vooral maatregelen die al lopen effect op het besteedbare inkomen, zoals de aangekondigde afbouw van de zelfstandigenaftrek.

Het kabinet verwacht dat de economie zich beter herstelt van de coronacrisis dan eerst gedacht. In 2022 groeit de economie 3,5 procent, voor dit jaar wordt uitgegaan van een groei van 3,9 procent.

De koopkrachtplaatjes gelden overigens alleen als een persoonlijke situatie niet veranderd. Het kabinet verwacht iets meer werklozen door het aflopen van de economische steunpakketten, maar het effect daarvan is dus niet zichtbaar in het koopkrachtbeeld.

Het parlement moet meer gelegenheid krijgen zich te bemoeien met de totstandkoming van de Rijksbegroting. De Raad van State oppert daarom de miljoenennota niet meer op Prinsjesdag te presenteren, maar al in het voorjaar. De Tweede en Eerste Kamer zouden dan „eerder aan de bal” komen.

In de huidige situatie presenteert het kabinet jaarlijks op de derde dinsdag van september de financiële plannen voor het komende jaar.
Tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen wordt daar dan diezelfde week nog over gedebatteerd. In het najaar worden de begrotingen per departement in het parlement behandeld.

De Raad van State vindt al langer dat het zogeheten budgetrecht van de Tweede en Eerste Kamer onvoldoende uit de verf komt. De plannen die het kabinet op Prinsjesdag ontvouwt, zijn dan in de maanden daarvoor al binnen de dan regerende coalitie afgestemd. Voor andere partijen in het parlement valt er doorgaans weinig meer aan te wijzigen. Dat probleem wordt volgens de Raad van State „pregnanter” nu de Tweede Kamer uit meer en kleinere fracties bestaat, en er veel gesproken wordt over „meer dualistische verhoudingen” tussen kabinet en parlement.

De Raad van State wijst er daarnaast op dat EU-lidstaten sinds 2010 in april hervormingsplannen moeten indienen bij de Europese Commissie. Ook dat maakt dat het zwaartepunt in de besluitvorming over zaken die de begroting raken meer in het voorjaar is komen te liggen.

Om het parlement „beter in positie te brengen” adviseert de Raad van State om de miljoenennota tegelijk met die hervormingsplannen in te dienen bij en daar in beide Kamers gecombineerde algemene politieke en financiële beschouwingen over te houden. Op basis daarvan zou het kabinet dan de begrotingen per departement kunnen afronden, die dan op Prinsjesdag worden gepresenteerd.

De Raad van State noemt het verder van belang dat een nieuw kabinet snel weer duidelijke begrotingsafspraken maakt. Zeker nu de rente op staatsleningen extreem laag is en de Europese normen voor het begrotingstekort en de staatsschuld tijdelijk niet hoeven te worden nageleefd, kan het lijken alsof bijna alles kan. Terwijl het voor de lange termijn belangrijk blijft om verstandig begrotingsbeleid te voeren.

Nederlanders zijn volgend jaar waarschijnlijk een paar euro meer kwijt aan hun zorgverzekering. Het demissionaire kabinet verwacht dat de premie voor de basisverzekering in 2022 met een kleine 3 euro per maand stijgt. Daarmee komt de premie uit op iets meer dan 121 euro per maand, aldus het ministerie van Volksgezondheid.

Het gaat nog om een schatting, uiteindelijk zijn het de zorgverzekeraars zelf die de premie in november vaststellen. Vorig jaar schatte het kabinet dat de premie met 5 euro per maand zou stijgen. Uiteindelijk verhoogden de verzekeraars hun premies met 3 tot 10 euro per maand.

Het verplichte eigen risico blijft staan op 385 euro per maand, net als de afgelopen jaren het geval was. De Tweede Kamer had er voor de zomer op aangedrongen het eigen risico opnieuw te bevriezen. Dat betekent dat mensen de eerste 385 euro zelf moeten betalen als ze gebruik maken van zorg uit het basispakket. Boven dat bedrag betaalt de zorgverzekeraar de kosten.

Er worden de komende drie jaar honderden miljoenen uitgetrokken om mensen te helpen hun woningen energiezuiniger te maken. Het gaat om ruim een half miljard euro, waarmee zowel koop- als huurwoningen kunnen worden geïsoleerd. Nog eens 288 miljoen euro is gereserveerd om meer huizen uit te rusten met hybride waterpompen, die een huis zowel op gas als op elektriciteit kunnen verwarmen.

De rest van het geld, nog eens ruim 500 miljoen euro, is bedoeld om zogenoemd maatschappelijk vastgoed te verduurzamen. Daar vallen bijvoorbeeld gebouwen van politie en justitie onder, maar ook ziekenhuizen en scholen.

„Met het extra geld kunnen we veel mensen die hun woning energiezuiniger willen maken een goede steun in de rug bieden”, aldus minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken). „Het mes snijdt aan twee kanten: door te isoleren wordt CO2 bespaard en het zorgt voor een lagere energierekening.”

De in totaal 1,3 miljard euro maakt deel uit van de 6,8 miljard euro die het demissionaire kabinet reserveert voor de klimaataanpak.

De zware overstromingen van afgelopen zomer onderstrepen het gevaar van klimaatverandering. Dat zei koning Willem-Alexander in de troonrede. Alle maatregelen die al zijn gepland om klimaatverandering tegen te gaan, moeten opnieuw tegen het licht worden gehouden en waar nodig moeten ze worden versneld, zei de vorst.

Willem-Alexander noemde de watersnood die Limburg dit jaar trof „een harde waarschuwing”.

Het koningspaar stipte de overstromingen in Zuid-Limburg al eens eerder aan, tijdens de traditionele fotosessie bij Paleis Huis ten Bosch. Toen zei koning Willem-Alexander dat het paar onder meer vanwege de overstromingen „gemengde gevoelens” had bij de fotosessie. Ook bracht het paar een bezoek aan Valkenburg, om zelf de schade te bekijken.

Nederlanders maken zich zorgen om „het land en de wereld om hen heen”, ook omdat „het maatschappelijk debat steeds vaker op polariserende toon wordt gevoerd”, zei koning Willem-Alexander in de troonrede. De regering, die over de inhoud van de troonrede gaat, tekent daarbij aan „dat Nederland een goed land is en blijft om in te leven” en bovendien een stevige economie kent.

Volgens het demissionaire kabinet zijn er veel onzekerheden, onder meer door het coronadebat, de situatie in Afghanistan, klimaatverandering en „schuivende machtsverhoudingen op het wereldtoneel”. Het is zaak aanstaande veranderingen „met open vizier tegemoet te treden”, aldus de koning. „Als we de toekomst gezamenlijk tegemoet blijven treden, kunnen we veel aan.”

In de troonrede ging het verder over de rechtsstaat, die onder druk staat. „De georganiseerde misdaad wordt steeds meedogenlozer en gewelddadiger.” Dieptepunt is de moord op misdaadverslaggever Peter R. de Vries.

Maar wat betreft „de rechtsstaat en rechtszekerheid” moet ook de regering de hand in eigen boezem steken, zei de koning in de troonrede in de Grote Kerk. Als belangrijkste voorbeelden worden de „stroperige” afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen en de omgang met slachtoffers van het toeslagenschandaal genoemd. De regering ziet het als prioriteit om fouten te herstellen en „wie recht heeft” te compenseren. „Het antwoord op de dieperliggende vraag hoe het vertrouwen te herstellen, vergt een langere adem en meer aandacht voor de uitvoerbaarheid van beleid.”

In de troonrede blikte de koning verder terug op de coronacrisis, waarin „groepen die al kwetsbaar waren” nog harder werden geraakt door de coronaregels van het kabinet.

De koning dankte de mensen die tijdens de crisis „in ons aller belang doorwerkten”, zoals politiemensen, handhavers, leraren en in het bijzonder zorgmedewerkers. Voor die laatste groep zal de komende tijd in het teken staan van „mentaal en fysiek herstel” na de „buitengewone prestatie” die is geleverd in de coronacrisis.

De circa 150 demonstranten op het Plein in Den Haag moeten zich verplaatsen naar het Malieveld. Daartoe roept de politie op. Enige tijd daarvoor werd het Plein afgezet en moesten de actievoerders, die voornamelijk lijken te demonstreren tegen het coronabeleid, daar blijven, zei een politiewoordvoerder.

De politie riep om dat het Malieveld de aangewezen plaats is voor de actievoerders om te demonstreren. Volgens een woordvoerder was de protestactie niet aangemeld. Vrijwel alle actievoerders hadden rond 14.00 uur het Plein verlaten. Ook de politie, die alle uitgangen bewaakte, vertrekt.

Rond het middaguur probeerden de actievoerders het Plein te verlaten, maar werden ze tegengehouden door de politie.

Koning Willem-Alexander heeft dinsdag de troonrede 2021 uitgesproken in de Grote Kerk in Den Haag. Hieronder volgt de volledige tekst.

Lees ook

Integrale tekst troonrede 2021

De moord op misdaadjournalist Peter R. de Vries was een nieuw dieptepunt in de strijd tegen de georganiseerde misdaad in Nederland. Dat zei koning Willem-Alexander in de troonrede. Mensen die zich voor de rechtsstaat inzetten, moeten worden beschermd, aldus de koning.

De Vries werd op 6 juli neergeschoten na een opname van RTL Boulevard. Hij overleed ruim een week later in het ziekenhuis aan zijn verwondingen.

Willem-Alexander en koningin Máxima lieten zich tijdens de traditionele fotosessie op Paleis Huis ten Bosch in juli al uit over het overlijden van de journalist. Het paar noemde hem „een bijzonder mens”. „De aanslag en zijn dood zijn verschrikkelijk voor vele mensen”, zei de koning tegenover de aanwezige journalisten en fotografen over De Vries.

Koningin Máxima gaat dinsdag na haar verplichtingen voor Prinsjesdag naar New York voor een bliksembezoek in het kader van haar VN-werk. Bronnen in Den Haag bevestigen dat.

De koningin heeft in haar functie als speciaal pleitbezorger van de VN-secretaris-generaal op het gebied van inclusieve financiering een reeks ontmoetingen met ministers en beleidsmakers op de agenda staan. Ook hoopt ze aan secretaris-generaal António Guterres haar jaarverslag te kunnen aanbieden. Deze week is de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties, waar demissionair minister-president Mark Rutte vrijdag het woord voert. De traditionele bijeenkomsten in New York zijn deels fysiek en deels online.

Het is voor het eerst sinds de uitbraak van de coronapandemie dat koningin Máxima weer naar New York reist. Ze was daar de afgelopen jaren steeds na afloop van Prinsjesdag enkele dagen voor gesprekken, conferenties en de overhandiging van het rapport. Het vorige jaarverslag heeft ze virtueel aangeboden aan Guterres.

Koningin Máxima is sinds 2009 voor de VN actief. Ze adviseert en helpt landen met het (beter) toegankelijk maken van financiële diensten voor alle inwoners. Donderdag vliegt de koningin weer terug.

De regering heeft de „hand in eigen boezem” gestoken in de troonrede, uitgesproken door koning Willem-Alexander. De afhandeling van de aardbevingsschade in Groningen „is te lang te stroperig geweest”. En slachtoffers van de toeslagenaffaire is onrecht aangedaan.

De zware overstromingen van afgelopen zomer onderstrepen het gevaar van klimaatverandering. Dat zei koning Willem-Alexander in de troonrede. Alle maatregelen die al zijn gepland om klimaatverandering tegen te gaan, moeten opnieuw tegen het licht worden gehouden en waar nodig moeten ze worden versneld, zei de vorst.

Willem-Alexander noemde de watersnood die Limburg dit jaar trof „een harde waarschuwing”.

Koningin Máxima draagt tijdens de activiteiten op Prinsjesdag een jurk van het modehuis Natan, meldt modejournalist Josine Droogendijk met een foto van het exemplaar op Twitter. Over de jurk heen draagt Máxima roodkleurige handschoenen, een hoed en een top.

Vorig jaar droeg de koningin tijdens de toen ook vanwege corona versoberde Prinsjesdag een jurk die ze al eens eerder droeg. Toen had ze een donkergele gelaagde japon van Claes Iversen aan. Dat exemplaar droeg ze al eens tijdens het officiële bezoek van het Jordaanse koningspaar in 2018. In 2019 koos Máxima voor een andere favoriet: Jan Taminiau. Eerder droeg ze ook Valentino en Natan. Ook in 2016 trok de koningin op de derde dinsdag van september een ontwerp van Iversen aan. Voor Máxima is het overigens niets nieuws om een oud ontwerp te hergebruiken. De koningin deed dit al meerdere keren. Zo droeg ze de hoed die ze dinsdag op heeft ook al eerder.

Prinses Laurentien draagt een grijs met gouden japon van Hardies Couture Den Haag. De jurk heeft een zwart bloemenpatroon.

Vanwege de coronamaatregelen is Prinsjesdag dit jaar, net als vorig jaar, redelijk sober. Zo wordt de troonrede niet voorgelezen in de Ridderzaal, maar in de Grote Kerk. Ook rijdt het koningspaar niet in een koets door de stad, maar in een auto.

Na het uitspreken van de troonrede door de koning mogen de aanwezigen dit jaar weer ‘hoera’ roepen. De traditionele drie ’hoera’s’ werden vorig jaar nog als spreekkoor gezien, iets wat vanwege de coronacrisis niet was toegestaan.

Na de troonrede roept de voorzitter van de Eerste Kamer altijd ‘Leve de Koning’, gevolgd door een driewerf hoera. Maar vorig jaar moesten de Kamerleden en andere aanwezigen het houden bij een opgestoken hand, en een applaus.

Voordat de koning dinsdag de Grote Kerk betrad, werden de aanwezigen geïnstrueerd hoe ze na de troonrede de traditionele hoera dienen uit te spreken.

De komende tijd staat in het teken van het herstel van mensen die tijdens de coronacrisis in de zorg werken, zowel in de ziekenhuizen als in de verpleegzorg. Dat benadrukte koning Willem-Alexander in de troonrede. Hij dankte verder alle mensen die een grote bijdrage hebben geleverd tijdens de coronacrisis, zoals de politie, boa’s en militairen die bijsprongen.

Koning Willem-Alexander en koningin Máxima zijn dinsdag bij de Grote Kerk aangekomen. De koning leest daar de troonrede voor. De koning, koningin, prins Constantijn en prinses Laurentien kwamen net als vorig jaar met de auto.

Vanwege de coronacrisis reisden de koning en koningin vorig jaar ook al niet met de koets. Net als vorig jaar ging de gebruikelijke rijtoer door Den Haag van de koning en de koningin en prins Constantijn en prinses Laurentien niet door.

Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp ontving het koningspaar bij de ingang van de Grote Kerk. Bij de kerk is dit jaar minder militair ceremonieel dan anders.

Normaal gesproken spreekt de koning de troonrede uit in de Ridderzaal. Maar net als vorig jaar kon dat door de coronasituatie niet. Omdat de Grote of Sint-Jacobskerk groter is kunnen er meer mensen bij het voordragen van de troonrede zijn.

Tientallen mensen zijn samengekomen bij Paleis Noordeinde in Den Haag. Zij zijn in afwachting van het vertrek van het koninklijk paar naar de Grote Kerk. Daar zal de koning zijn troonrede uitspreken.

Volgens de planning zal de koning rond 13.15 uur vertrekken vanaf zijn werkpaleis.

Net als vorig jaar gaat het koninklijk gezelschap, de koning en koningin in gezelschap van prins Constantijn en prinses Laurentien, weer met de auto. Vanwege de coronacrisis reisden de koning en koningin vorig jaar ook niet met de koets.

Net als vorig jaar spreekt de koning de troonrede in verband met de coronamaatregelen niet uit in de Ridderzaal op het Binnenhof maar in de Grote Kerk. Ook de afsluitende balkonscène is er dit jaar weer niet. De gemeente heeft mensen opgeroepen niet naar Den Haag te komen.

De eerste genodigden zijn dinsdag rond 12.45 uur aangekomen bij de Grote Kerk in Den Haag, onder hen veel politici, waaronder de ministers Ferd Grapperhaus (Justitie en Veiligheid) en Hugo de Jonge (Volksgezondheid). Zij mogen aanwezig zijn bij het uitspreken van de troonrede door koning Willem-Alexander. In verband met de beperkende coronamaatregelen gebeurt dit voor het tweede achtereenvolgende jaar niet in de Ridderzaal op het Binnenhof. Bovendien begint daar een grootscheepse renovatie.

In de kerk worden ongeveer 270 mensen verwacht. Naast de leden van de Staten-Generaal - de Eerste en Tweede Kamer tellen 225 leden - zijn dat onder meer de ministers van het demissionaire kabinet. Ook enkele vertegenwoordigers van de Hoge Colleges van Staat zijn erbij. Veel andere gebruikelijke gasten voor deze plechtigheid mogen er niet bij zijn, en partners evenmin. Sommigen komen per busje, anderen komen lopend door de binnenstad.

Tot en met maandag hadden vijf parlementariërs zich afgemeld voor de Verenigde Vergadering. Maar in verband met mogelijk opkomende coronaklachten kan dit tot op het laatste moment nog veranderen.

Op het Plein in Den Haag wordt rond het middaguur gedemonstreerd. Het lijkt voornamelijk om tegenstanders van de coronamaatregelen te gaan. De demonstranten probeerden rond 12.30 uur het Plein af te gaan, mogelijk richting de Grote Kerk waar koning Willem-Alexander de troonrede zal uitspreken, maar ze werden tegengehouden door de politie.

Meerdere mensen hebben protestborden bij zich of dragen een t-shirt met een actieleus tegen het coronabeleid van de regering. Het plein staat redelijk vol. “Facts not fear”, en “Tegen de QR-code” staat op twee actieborden. ‘Ik strijd voor vrijheid’ leest een andere. Ook Viruswaarheid-voorman Willem Engel is aanwezig. Hij zegt niet betrokken te zijn bij het opzetten van de protestactie op Prinsjesdag.

Nadat er in de eerste uren van Prinsjesdag nauwelijks Oranjefans waren te zien, wordt het in het begin van de middag steeds drukker in de straten van Den Haag. Zo staan er veel mensen in het zonnetje bij de Passage, dat is op 200 meter van de Grote Kerk, waar koning Willem-Alexander de Troonrede zal uitspreken. Onder de mensen op straat zijn veel mensen met kinderen.

Ook zijn er veel politieagenten. Die manen het publiek door te lopen en niet te blijven staan. Vrijwel iedereen geeft daar gehoor aan, een enkele activiste uitgezonderd.

Net als vorig jaar spreekt de koning de troonrede in verband met de coronamaatregelen voor het tweede achtereenvolgende jaar niet uit in de Ridderzaal op het Binnenhof maar in de Grote Kerk. De gemeente heeft mensen opgeroepen niet naar Den Haag te komen.

Wie van zijn fiets valt, kan dat het best op Prinsjesdag pal voor de Grote Kerk in Den Haag doen. Een van de vele aanwezige politieagenten biedt een vrouw die dat overkomt, de helpende hand.

Lees ook

Prinsjesdag begint rustig in streng beveiligd Den Haag

Kamerleden zijn dinsdag even voor 12.00 uur op weg naar de Grote Kerk in Den Haag om daar naar de troonrede van de koning te luisteren. Ze gaan met busjes, met mondkapje, of op eigen gelegenheid erheen. In verband met de coronamaatregelen zijn namens het demissionaire kabinet alleen de ministers aanwezig. Net als vorig jaar zijn de staatssecretarissen niet bij de plechtigheid en heeft niemand een partner bij zich.

De Kamerleden vertrekken niet vanaf het Binnenhof maar vanaf hun tijdelijke onderkomens, omdat de gebouwen aan het Binnenhof worden gerenoveerd. De Tweede Kamer is de komende jaren gehuisvest op de Bezuidenhoutseweg en de Eerste Kamer in de Kazernestraat.

Traditioneel vindt deze zogeheten Verenigde Vergadering van de Staten-Generaal op de derde dinsdag van september plaats in de Ridderzaal, maar in de Grote Kerk is meer ruimte om 1,5 meter afstand te houden. Toch kunnen er maar 270 mensen bij zijn, ongeveer een kwart van de kleine duizend die normaal gesproken in de Ridderzaal uitgenodigd worden.

Vooralsnog zijn er vijf afmeldingen onder de 225 Tweede en Eerste Kamerleden, meldt een woordvoerder. Een van hen is Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging, die liet weten dat ze daarmee wil protesteren tegen het kabinet. Ook is het de sterfdag van haar man.

Verder is er ‘beknibbeld’ op de aanwezigheid van lokale bestuurders. Alleen burgemeester Jan van Zanen van Den Haag en Commissaris van de Koning Jaap Smit van Zuid-Holland zijn aanwezig. Namens het korps van diplomaten is alleen de deken er.

Wel zijn er tien burgers onder de genodigden, die soms al jarenlang op de wachtlijst staan, evenals de rijksministers van het Caribische deel van Nederland en vertegenwoordigers van een aantal Hoge Colleges van Staat, zoals de vice-president van de Raad van State, de president van de Hoge Raad en de Nationale ombudsman.

Verder is er minder militair ceremonieel bij de Grote Kerk en is de afsluitende balkonscène bij Paleis Noordeinde weer afgeblazen in verband met de coronamaatregelen.

Wat is Prinsjesdag? Wat is de Troonrede? Wat is de Miljoenennota? En wat gebeurt er tijdens de Algemene Politieke Beschouwingen? In deze video wordt het allemaal uitgelegd.

Prinsjesdag 2021 ziet er iets anders uit dan normaal. Door corona reist de koning per auto en is er geen publiek. Vanwege de verbouwing van het Binnenhof is er uitgeweken naar de Grote Kerk in Den Haag.

Een deel van de Tweede Kamer wil van informateur Johan Remkes weten wat de stand van zaken is rond de kabinetsformatie. Ze willen nog voor de Algemene Politieke Beschouwingen, die woensdag beginnen, een brief hierover van de informateur.

De brief is ondertekend door Lid Omtzigt, PvdA, SP, GroenLinks, BIJ1, Partij voor de Dieren en JA21. „Op dit moment lijkt er nog geen onmiddellijk uitzicht te zijn op een nieuwe regering en wij willen graag weten of we nu een hele begrotingscyclus doorlopen met de huidige demissionaire regering of dat er binnen afzienbare tijd toch een nieuwe regering kan aantreden”, willen de partijen weten.

Remkes kijkt of er een minderheidscoalitie gevormd kan worden. Daarover spreekt hij met VVD, D66 en CDA. Het afgelopen weekend waren de leiders van deze drie partijen samen met Remkes op het landgoed De Zwaluwenberg bij Hilversum. Daar kwam het niet tot een doorbraak.

De partijen willen meer weten over de uitkomst van het overleg op de Zwaluwenberg en de verdere planning van Remkes en „zijn verwachtingen rondom het aantreden van een nieuwe regering”. Het is inmiddels al meer dan een half jaar geleden dat er verkiezingen waren voor de Tweede Kamer.

Jongeren protesteren dinsdag bij het tijdelijke gebouw van de Tweede Kamer in Den Haag aan de Bezuidenhoutseweg. Ze protesteren op Prinsjesdag tegen het leenstelsel en dragen een bord mee met de tekst „#overhethoofdgezien”.

De demonstranten willen dat er een nieuw stelsel komt om studenten financieel te helpen bij hun studie. „In het document of hoofdlijnen staat niets over de afschaffing van het leenstelsel en ook de miljoenennota lijkt weer onderwijsarm te zijn. Wij roepen de partijen op om, los van de formatie, vóór Prinsjesdag 2022 met een nieuw stelsel te komen”, staat er ook op het bord.

Het Interstedelijk Studentenoverleg (ISO) en de Landelijke Studentenvakbond (LSVb) organiseerden de actie met de vakbond FNV Young & United, de politieke jongerenbewegingen van GroenLinks (DWARS), D66 (Jonge Democraten), CDA (CDJA) en PvdA (Jonge Socialisten).

Lisanne de Roos, ISO-voorzitter, stelt dat de demonstranten hier vooral zijn om „ons zichtbaar te maken. Als het vandaag lukt om dat bij de politici onder de aandacht te brengen dan ben ik heel erg tevreden. We gebruiken als statement ‘over het hoofd gezien’. Als wij vergeten worden dan nodigen we ze zelf wel uit om het gesprek aan te gaan”.

Habtamu de Hoop, het jongste Tweede Kamerlid (PvdA), komt steun betuigen. Hij ziet elke dag om zich heen wat het leenstelsel voor effect heeft. „Als je net begint op de arbeidsmarkt met een grote schuld en je kunt niet aan een vaste baan komen dan kun je met zo’n schuld al helemaal niet aan een vaste woning komen. Dat is echt een valse start in het leven van jongeren.”
De jongeren stonden in eerste instantie vlakbij het gebouw maar moesten verderop gaan staan. Dat wordt gezien als „jammer”. „Zo zie je maar dat de slogan wel klopt: #overhethoofdgezien”, aldus een van de aanwezigen.

De Grote Kerk in Den Haag, waar de koning later deze dinsdag op Prinsjesdag de troonrede uitspreekt, lijkt een onneembare vesting. Met hekken en zwarte schermen wordt iedereen door beveiligers en politie op grote afstand gehouden.

Hagenaars, het nog schaarse winkelend publiek, ambtenaren, mensen van buiten de stad: allemaal proberen ze moeizaam hun weg te vinden langs de paar met hekken afgezette doorgangen om de kerk heen. „We hadden allemaal mensen met stoeltjes verwacht. Maar er is niemand. We zien alleen zwarte hekken rond de Grote Kerk en daardoor zien we bijna niets”, aldus een voorbijganger.

In de Haagse straten zijn dinsdag weinig tot geen Oranjefans te zien. Simone Versteeg uit Capelle aan den IJssel is wel met haar moeder Jeanny voor het eerst naar Den Haag gekomen voor Prinsjesdag. „We waren om half zeven al onderweg”, zegt Jeanny die rond middernacht uit de avonddienst kwam en er dus een kort nachtje op heeft zitten. Ze is door haar dochter „meegesleept”, ook in haar enthousiasme. Maar het valt een beetje tegen.

„Er is vooral veel politie overal. En nu proberen we van alle plekken met slecht zicht de beste slechte plek te vinden”, zegt Jeanny. „We gaan pas terug naar huis als we alle ministers, staatssecretarissen én de koning en koningin hebben gezien”, vult Simone strijdbaar aan. Ondertussen strandden steeds meer voetgangers en fietsers in de smalle corridors rond het kerkgebouw. Sommige daarvan lopen gewoonweg dood.

Oranjefans zijn dinsdagochtend even na 09.00 uur niet of nauwelijks te zien op straat in Den Haag op deze Prinsjesdag. Daarmee lijkt gehoor gegeven te worden aan de oproep van de gemeente en de politie om ook dit jaar weer niet naar de stad te komen. Prinsjesdag is vanwege corona versoberd en de koning en koningin doen geen rijtoer door de stad.

Wel rijden er door de straten veel onopvallende en gewone politie- en surveillancewagens. „Kom vooral niet naar Den Haag, er is hier niets te zien”, riep de gemeente Den Haag al op.

Grote zwarte schermen onttrekken de Grote Kerk aan het zicht. Daar spreekt koning Willem-Alexander dinsdagmiddag de Troonrede uit. Voor het tweede, opeenvolgende jaar gebeurt dat daar. Vanwege de strenge coronamaatregelen - want de kerk biedt veel meer ruimte - , en omdat De Ridderzaal en de Tweede Kamer worden verbouwd. Er is nagenoeg geen publiek nog, er zijn alleen voorbijgangers op weg naar werk of winkels. Er zijn al helemaal geen feestelijk uitgedoste Oranjefans.

Het programma van Prinsjesdag ziet er volgens de Rijksvoorlichtingsdienst dinsdag ongeveer zo uit:

12.00 uur: De Kamerleden vertrekken vanaf de tijdelijke locaties van de Eerste Kamer en de Tweede Kamer naar de Grote Kerk.
12.45 uur: Aankomst van de Kamerleden bij de Oude Kerk.
13.15 uur: De koning vertrekt met het koninklijk gezelschap per auto vanaf zijn werkpaleis Paleis Noordeinde naar de kerk.
13.20 uur: Aankomst van de koning. Aansluitend wordt de troonrede uitgesproken.
13.45 uur: De Kamerleden keren terug naar hun eigen gebouwen.
15.00 uur: De minister van Financiën, Wopke Hoekstra, gaat met het traditionele koffertje naar de Tweede Kamer om de miljoenennota aan te bieden.

Het is dinsdagochtend vroeg nog leeg in de straten van Den Haag op deze Prinsjesdag. De binnenstad wordt langzaam wakker en het is een stuk rustiger dan anders op deze dag.

Ook dit jaar is de dag aangepast vanwege corona. De gebruikelijke rijtoer van de koning door Den Haag gaat weer niet door. De koning spreekt de troonrede in verband met de beperkende coronamaatregelen voor het tweede achtereenvolgende jaar niet uit in de Ridderzaal op het Binnenhof maar in de Grote Kerk. De gemeente heeft mensen opgeroepen niet naar Den Haag te komen.

Langs de Hofvijver staan dinsdag lage maar duidelijke hekken om het publiek op afstand te houden, dat overigens nog in geen velden of wegen te bekennen is. Het is nog vrijwel donker als even na 07.00 uur de banier van Paleis Noordeinde omhoog gaat: koning Willem-Alexander is aangekomen op zijn werkpaleis.

Voor het paleis zit welgeteld een vaste klant, Nico Mourits, die al zo’n 30 jaar in alle vroegte bij het paleis is op de derde dinsdag van september. „Geen publiek, geen in oranje uitgedoste mensen en zelfs geen Johan Vlemmix van de Feestpartij. Je mist wel de pracht en praal hoor. Dit jaar zelfs geen regiewagens van de NOS-tv”, aldus Mourits. Hij vindt het altijd vooral leuk om mensen te observeren: de dames in klederdracht uit Spakenburg en de Oranjeklant Oscar Meijer in zijn opvallende truien. „Ik ben altijd nieuwsgierig waarom mensen zo vroeg hun bed uitkomen voor de evenementen van Prinsjesdag, terwijl ik hier gewoon ook zit nu hoor.” Het is wel jammer dat er voor het tweede opeenvolgende jaar geen balkonscène is met de koning en de koningin, zo vindt hij. „En dat het publiek dan naar de paleishekken sprint.”

Mourits deed 25 jaar verslag van de drukte voor het paleis voor de lokale zender Den Haag FM. Deze dinsdagochtend verslaat hij de „oorverdovende stilte” op het Paleisplein in de ochtendshow op NPO Radio 2. „De beveiliging op Prinsjesdag is de afgelopen jaren gigantisch toegenomen.” Hij was in de buurt toen in 2010 een demonstrant om de hoek bij het paleis een waxinelichthouder naar de Gouden Koets gooide. „Maar pas na recente aanslagen overal in de wereld is de beveiliging hier flink opgeschroefd.”

Politiek Den Haag maakt zich op voor een opnieuw vanwege corona versoberde Prinsjesdag. Na de troonrede van koning Willem-Alexander zullen de fractieleiders een eerste korte reactie geven op de plannen voor 2022 van het kabinet, dat inmiddels negen maanden demissionair is. Rond 15.00 uur biedt minister Wopke Hoekstra van Financiën de nieuwe miljoenennota en de rijksbegroting aan de Tweede Kamer aan, in het bekende koffertje. Tweede Kamervoorzitter Vera Bergkamp neemt dat in ontvangst, waarna om 15.15 uur de stukken officieel worden vrijgegeven.

Vanwege de moeizame formatie en daardoor langdurige demissionaire status van het kabinet, dat normaliter alleen lopende zaken afhandelt, worden geen grote, politiek gevoelige plannen verwacht. Het kabinet bood in januari zijn ontslag aan vanwege de toeslagenaffaire, maar het was anders in maart toch demissionair geworden omdat er Tweede Kamerverkiezingen waren.
Omdat de vorming van een nieuw kabinet zo lang duurt, worden nogal wat zaken op de lange baan geschoven. Dat leidt tot steeds meer frustratie in de Tweede Kamer, die erop wijst dat het parlement niet demissionair is.

Een deel van de plannen is al uitgelekt, onder meer voor de klimaataanpak. Zo zal volgend jaar zeker 6 tot 7 miljard euro extra worden uitgegeven om de uitstoot van CO2 te verminderen. Het gaat onder meer om subsidies om duurzame energieproductie voor bedrijven te stimuleren, evenals de aanschaf van elektrische auto’s.

Ook komt er eenmalig 1 miljard euro vrij om sneller woningen te kunnen bouwen. Hiermee zouden gemeenten hindernissen kunnen aanpakken die woningbouw in de weg staan. Alle
partijen in de Kamer willen dat er snel iets wordt gedaan aan de woningnood. Daarnaast komt er ongeveer een half miljard euro structureel bij voor de bestrijding van de zware en ondermijnende criminaliteit. Er wordt ook meer geld gestoken in de beveiliging van mensen. Dat staat hoog op de politieke agenda na de aanslagen op advocaat Derk Wiersum en misdaadverslaggever Peter R. de Vries.

Verder is al duidelijk dat er extra geld gaat naar koopkrachtreparaties, zoals elk jaar, om ervoor te zorgen dat de laagste inkomens er niet op achteruitgaan. Dit jaar gaat het om 220 miljoen euro. Ook is uitgelekt dat Defensie er structureel 100 miljoen euro extra bij krijgt, dat bestemd zou zijn voor de aankoop van munitie en voor veteranen.

Wat de Tweede Kamer van de plannen vindt, komt naar voren in de algemene politieke beschouwingen op woensdag en donderdag. Premier Mark Rutte gaat dat in debat over de kabinetsplannen met de fractieleiders of hun vervangers.

Ook dit jaar wordt Prinsjesdag vanwege de coronaregels geen uitbundige dag, zoals eerdere jaren wel het geval was. De gebruikelijke rijtoer van de koning door Den Haag gaat weer niet door en het koninklijk gezelschap gaat met de auto naar de Grote Kerk. Daar zal de koning de troonrede uitspreken. De gemeente heeft mensen opgeroepen niet naar Den Haag te komen.

Ook is dit jaar weer minder militair ceremonieel bij de kerk en gaat de afsluitende balkonscène bij Paleis Noordeinde niet door. De ceremonie is op televisie te volgen.

In de Troonrede staan de belangrijkste plannen van het nu demissionaire kabinet voor het komende jaar. Prinsjesdag is op de derde dinsdag in september. Formeel is het de Verenigde
Vergadering van de Staten-Generaal. Dat betekent dat volgens de grondwet alle 225 leden van de Eerste en de Tweede Kamer erbij aanwezig moeten kunnen zijn. Dat gebeurde al meer dan honderd jaar in de Ridderzaal. Maar omdat vanwege corona meer ruimte nodig is, wordt uitgeweken naar de Grote of Sint-Jacobskerk. Die is groter en er is voldoende ruimte om 1,5 meter van elkaar te blijven.

Of alle Kamerleden zullen komen, is nog niet duidelijk. Wel is zeker dat gasten niet mogen komen en dat namens het kabinet alleen de ministers komen. Tweede Kamerlid Caroline van der Plas van de BoerBurgerBeweging (BBB) heeft al eerder gezegd Prinsjesdag niet bij te wonen uit protest tegen het demissionaire kabinet. Ze hekelde dat de pers eerder plannen krijgt te zien dan de Tweede Kamer.

Als de rijtoer wel was doorgegaan, zouden de koning en de koningin in de Glazen Koets hebben gezeten. De Gouden Koets, waarmee de koning en zijn voorgangers jarenlang op Prinsjesdag van het paleis naar het Binnenhof reden, staat al een tijdje na een renovatie in het Amsterdam Museum. Vanaf dinsdag trouwens met een geopende deur, waardoor bezoekers het met borduurwerk bedekte interieur beter kunnen zien.

Of het dinsdag zichtbaar zal zijn, is nog de vraag; maar onlangs werd bekend dat koningin Máxima een breukje heeft opgelopen in haar rechterhand. Donderdag was te zien dat de hand gespalkt was, toen ze bij de opening van de nationale supercomputer Snellius in Amsterdam was.

Twee groepen hebben aan de gemeente Den Haag doorgegeven dat ze daar willen gaan demonstreren. Op het Plein, naast het Binnenhof, staat een protest gepland voor meer vrouwen en meer diversiteit in de politiek. Bij het tijdelijke onderkomen van de Tweede Kamer willen vertegenwoordigers van jongerenclubs demonstreren tegen het leenstelsel.