Je hoefde er eigenlijk ook niet voor doorgeleerd te hebben. Mensen in vorige generaties waren vaak al bezorgd op dit punt. Zij zagen in de landbouw, in de fabriek of elders met eigen ogen aan hoe machines hun plaats in het arbeidsproces overbodig maakten. Tegelijk overigens gold voor sommigen het perspectief dat de Britse experts acht jaar terug schetsten juist als een mooie droom: allemaal op weg naar een veel kortere werkweek.

In ieder geval werd het onderzoek serieus genomen. Toenmalig minister van Sociale Zaken Lodewijk Asscher sprak in wat ging heten zijn ‘robotspeech’ over dreigende technologische werkloosheid, over een economie met een hogere productiviteit, maar minder banen. Het riep discussie op over invoering van een basisinkomen voor iedereen, want als velen straks niet meer een loon kunnen verdienen door te werken, moet de overheid in het onderhoud voorzien.

Destijds kampten we met de nasleep van de financiële crisis en de daaruit voortvloeiende recessie. De werkloosheid was flink gestegen. In de periode daarna wijzigde dat en ontstond al snel krapte bij het aantrekken van nieuwe werknemers. De uitbraak van corona en de daarbij afgekondigde beperkende maatregelen deden vervolgens vrezen voor een golf van ontslagen. Vooral dankzij de steunmaatregelen voor bedrijven bleef die uit. Inmiddels zien en horen we overal weer: personeel gevraagd, we zoeken collega’s. De trend die zichtbaar was voor de pandemie, zet na een korte onderbreking onverminderd door.

Behalve op de woningmarkt, dient zich langzamerhand eveneens een gekte aan op de arbeidsmarkt. Sinds kort staan er zelfs meer vacatures dan werkzoekenden geregistreerd, een unieke situatie. De komende decennia vergrijst Nederland in hoog tempo. Daardoor zullen de tekorten aan menskracht verder oplopen. Werkgevers moeten flink aan de bak om iemand te vinden, sollicitanten hebben veelal te kiezen.

We mogen verwachten dat bij die verhoudingen de lonen harder gaan stijgen. Voorts is er het gevaar dat schaarste aan personeel de groei van de bedrijvigheid afremt. Hoewel, ze biedt ondernemers ook een prikkel tot innovatie, tot investeringen die zorgen voor meer productie met minder mensen.

Al met al lijkt het scenario van Oxford zich niet te voltrekken. Inzinkingen van de economie, die er ongetwijfeld zullen blijven, veroorzaken een daling van de werkgelegenheid, maar meestal slechts tijdelijk. Structureel is er sprake van juist toenemende spanning op de arbeidsmarkt. Korter werken, zoals FNV en CNV deze week bepleitten? Eerder ligt het omgekeerde in het verschiet.

Het bevestigt dat automatisering uiteindelijk leidt tot meer welvaart en niet tot meer werkloosheid. Dat is altijd al zo geweest. Sommige soorten banen verdwijnen, daar komen nieuwe, die wel andere kennis en vaardigheden vereisen, voor in de plaats. Geen angst voor de robot dus. Al wordt het er niet gezelliger op als in het dagelijks leven steeds meer van die apparaten de mens van vlees en bloed vervangen.