Het CBS ziet een verband met de sinds begin dit jaar aangescherpte handhaving op schijnzelfstandigheid. Bedrijven huren om die reden minder zzp’ers in.

De cijfers die het CBS donderdag bekendmaakte hebben betrekking op het eerste kwartaal. In absolute cijfers is de terugloop het grootst in de sectoren commerciële beroepen, zorg en welzijn en dienstverlening. Bij elkaar opgeteld zagen die drie branches het aantal zzp’ers met 42.000 verminderen, op een totaal van 374.000. Dat komt neer op een daling van ruim 11 procent.

Relatief gezien is de terugval het grootst in de categorie managers. Het aantal zzp’ers met zo’n functie daalde in een jaar tijd met 20 procent, van 45.000 naar 36.000.

In sommige branches kwamen er zzp’ers bij, vooral in de ICT en de categorie bedrijfseconomische en administratieve beroepen. Per saldo telt Nederland nu nog ruim 1,2 miljoen zzp’ers, 28.000 minder dan in het eerste kwartaal vorig jaar.

Aanpassen

Jan Schreuders, coördinator arbeidsvoorwaardenbeleid bij de reformatorische vakorganisatie RMU, is niet verrast. „Deze cijfers bevestigen wat we om ons heen zien gebeuren. Vooral grote instellingen waren al vóór januari bezig zich aan te passen. Het ligt voor de hand dat de Belastingdienst die als eerste onder de loep neemt.”

Schreuders vindt het een goede zaak dat schijnzelfstandigheid wordt aangepakt. „Het systeem van sociale zekerheid moet niet worden uitgehold. Mensen in loondienst dragen daaraan bij, schijnzelfstandigen niet.”

Zorg- en onderwijsinstellingen hebben volgens hem soms „best veel” ingehuurde mensen rondlopen die hetzelfde werk doen als werknemers. „In theorie ben je als zzp’er je eigen baas en regel je je eigen werktijden. Maar als je voor de klas staat of diensten aan het bed draait, werkt dat zo niet.”

Ondernemerschap

Maar er is ook een andere kant aan de krimp van het aantal zzp’ers, vindt Schreuders. „Er moet wél ruimte blijven voor echt ondernemerschap. Wij krijgen regelmatig signalen van zzp’ers die zich onder druk gezet voelen en onzeker zijn over hun toekomst. Voor hen moet er duidelijkheid komen.”

Het kabinet werkt aan wetgeving die met ingang van 2026 een einde moet maken aan de verwarring over wanneer er sprake is van schijnzelfstandigheid. VVD, D66, CDA en SGP vinden deze zogeheten Wet VBAR nog te vaag en kwamen begin vorige maand met een eigen voorstel.

De Belastingdienst controleert met ingang van dit jaar strenger op schijnzelfstandigheid. Als daar sprake van is, krijgt de opdrachtgever een naheffing van loonbelasting opgelegd. Op aandringen van de Tweede Kamer, die een zachte landing wilde, geldt 2025 nog als overgangsjaar. Vanaf 2026 kan een opdrachtgever die iemand ten onrechte als zzp’er inhuurt ook een boete krijgen.

Flexibel

Het CBS meldt voor het afgelopen kwartaal een terugloop bij zowel zzp’ers die hun arbeid aan opdrachtgevers aanbieden als mensen die eigen producten verkopen. Die eerste groep is veel groter dan de laatste: 1,06 miljoen tegenover 170.000.

Veel voormalige zzp’ers zijn nu werknemer met een flexibele arbeidsrelatie. Het CBS telde er het eerste kwartaal 47.000, bijna een verdubbeling ten opzichte van hetzelfde kwartaal een jaar eerder. Ze stapten over naar een tijdelijk dienstverband, of kozen voor een baan als uitzend- of oproepkracht.

Pakweg 12.000 zzp’ers hebben intussen een vaste baan. Dat zijn er twee keer zo veel als een jaar eerder.

Twee maanden geleden bleek uit onderzoek van het CBS en werkgeversorganisaties al dat ruim vier op de tien bedrijven verwachtten dat ze dit jaar minder zzp’ers zouden inhuren dan vorig jaar. Belangrijkste reden die ondernemers opgaven, was de aangekondigde strengere controle op schijnzelfstandigheid. Aan de andere kant kampen diverse sectoren nog altijd met een tekort aan gekwalificeerd personeel.

Joris Knoben, hoogleraar strategie en ondernemerschap aan Tilburg University, verwacht dat het aantal zzp’ers in specifieke branches zoals de thuiszorg en de kinderopvang de komende periode verder zal dalen. Ook in de bouw daalt het aantal zzp’ers.