Ongetwijfeld heeft burgemeester Halsema met veel (nieuwe) Amsterdammers gesproken over hun pijn vanwege het slavernijverleden. Wij op de Biblebelt voelen die pijn niet zo direct maar hij is er wel. In het Afrika, Europa en Amerika van 2021 werken heftige gevolgen van de vroegere slavernij nog door. De in Amsterdam aangeboden excuses zijn zodoende een spiegel: durven wij de nood en schuld onder ogen te zien?

Tegelijk zijn ze ook een venster op onze tijd. Het bevreemdende karakter van deze excuses houdt verband met een probleem van onze cultuur. Excuses kun je slechts namens anderen maken als je je innig met hen verbonden voelt. In werkelijkheid echter voelen juist degenen die excuses maken veelal weinig verwantschap meer met hun voorgeschiedenis. Maar wie zijn verleden kwijtraakt, verliest ook de toekomst.

Er is nog iets wat bevreemdt. Er is geen Nederlandse stad die zo veel aan slavernij verdient als Amsterdam: door prostitutie(toerisme). Ook op andere manieren gaat slavernij wereldwijd ‘gewoon’ door. Maar schuldbelijdenis zonder bekering heeft geen waarde. Dan kunnen de echte noden voortbestaan terwijl we denken goed bezig te zijn.

Problemen verergerd

Dit patroon zien we alom. We leven in een gebroken, noodlijdende wereld. En hoe meer we een uitweg zoeken op onze ‘hoogontwikkelde’ manier, hoe erger we vastlopen. Enkele voorbeelden.

De aftakeling van natuur, milieu en klimaat zijn immens. We hebben als kerken geen reden om ons op de borst te slaan. De ‘wereld’ vindt evenmin een oplossing. We zoeken veelal technische oplossingen als windmolens, zonneparken en biomassa. Het échte probleem, onze gulzigheid en onze groeizucht, blijft ondertussen onderbelicht.

In de zorg worden we hevig geconfronteerd met lijden, sterfelijkheid en eenzaamheid. Technische ontwikkelingen als digitalisering en robotisering en medische ontwikkelingen als vaccinatie en orgaandonatie moeten dit ‘oplossen’. Schijnbaar lukt dit, maar in feite worden de problemen alleen maar groter. Het meest schrijnend blijkt dit bij abortus en euthanasie. Hoewel ze soms vanuit een oprecht verlangen naar medemenselijkheid worden toegepast, werken ze ten diepste ontmenselijkend.

Mensen met gevoelens van homoseksualiteit of genderdysforie ervaren innerlijke gebrokenheid. Helaas is daar in kerken soms te weinig oog voor (geweest). Maar de ‘oplossing’ van de lhbti-beweging –iedereen moet kunnen toegeven aan zijn of haar gevoelens– heeft desastreuze gevolgen.

Echte paradijs

Mensen als burgemeester Halsema omarmen vrijwel zonder uitzondering Black Lives Matter, duurzaamheid, digitalisering, vaccinatie, abortus en orgaandonatie. Dit zijn soms begrijpelijke maatregelen voor heel reële noden. Ze hebben echter gemeenschappelijk dat ze blijven steken in het menselijke. Ze beloven een paradijs, maar het zal een paradijs zijn zoals Aldous Huxley dat schetst in zijn boek ”Brave New World”. Een paradijs zonder God, waarin de wereld ligt onder een deken van de farmaceutische industrie, technische bedrijven en vleselijke vrijheid. Daarin ontbreekt een antwoord op de innerlijke nood van de mens en de gezamenlijke nood van de samenleving.

Juist christenen hebben hier, als het goed is, weet van. Wie van genade weet, durft noden onder ogen te zien. Die durft uit de comfortzone te stappen om medemensen in hun pijn zeer nabij te zijn, zoals Christus dat was (Filippenzen 2:7).

Wij hebben onszelf buiten het paradijs gezet. En alle pogingen om het paradijs terug te winnen, brengen het alleen maar verder uit beeld. Het echte paradijs is slechts binnen te gaan in de weg van geloof en bekering. Het antwoord ligt daarom niet in het ontkennen van de problemen of in het meegaan met de wereldse oplossingen. Beide houden ons weg van God en zó van onze naaste, voor wie we maar één Antwoord hebben: „Komt herwaarts tot Mij, allen die vermoeid en belast zijt, en Ik zal u rust geven” (Mattheüs 11:28).

De auteur is predikant in de Hersteld Hervormde Kerk.