Een straffe wind laat de –op dat moment nog– oranje vlaggetjes wapperen in de stille straten om de Julianakerk in Heijplaat. De kerk zelf, in 2017 getroffen door een brand, is grotendeels verwoest en afgezet met hekken. De markante toren, het hoogste punt van de wijk Heijplaat in het Rotterdamse stadsdeel Charlois, steekt fier overal bovenuit. De roetsporen zijn duidelijk te zien. Waar eens de kerkbanken stonden, tiert nu metershoog onkruid. Van het interieur en het dak van de kerk zijn niets meer over. Een zwartgeblakerde deur herinnert aan de intensiteit van het vuur.

Lees ook

Brandweer geeft blik op blussen Julianakerk

De brand was het meest tragische wat Nima Morkoc, architect bij HUM Design & Development en eigenaar van de Julianakerk, meemaakte. Niet alleen voor hemzelf –hij raakte al zijn bezittingen kwijt–; ook in de buurt was de ontreddering voelbaar. „Heijplaat is echt een dorpje op zich. Veel mensen wonen hier al lang. Hoewel de kerk geen religieuze functie meer vervulde, kwamen mensen er toch nog bij elkaar. Tijdens de brand liepen omwonenden huilend over straat. Mensen zijn in deze kerk gedoopt, getrouwd en deden er geloofsbelijdenis. Er is echt een gat geslagen in de gemeenschap hier. Eigenlijk heb ik op de avond van de brand, toen iedereen geëvacueerd werd, de omwonenden goed leren kennen.”

Secularisatie

De wijk Heijplaat ontstond als woonwijk voor de arbeiders die bij de Rotterdamse Droogdok Maatschappij (RDM) werkten. Het dorp is omringd door havens, metershoge kranen en grote stapels zeecontainers. In Heijplaat kwamen vanaf de jaren twintig van de vorige eeuw arbeiders uit alle windstreken wonen. Om die reden verrezen op korte afstand van elkaar drie kerkgebouwen. De hervormde Julianakerk was de grootste van de drie. In april 1930 werd de kerk geopend door prinses Juliana. Tot 2011 was de kerk in gebruik, de overgebleven leden sloten zich aan bij de Open Hofkerk in Rotterdam-Pen­drecht. Woningbouwvereniging Woonbron kocht het gebouw. Toen die in 2017 de kerk kwijt wilde, was het Morkoc, toen nog student bouwkunde aan de TU Delft, die het pand kocht, en er met vier vrienden ging wonen.

Welke student koopt er nu een kerk? Morkoc glimlacht. „Het gebouw intrigeerde me. Ik kwam vaak hier omdat mijn vader hier woont. Ook het feit dat door de secularisatie iedere week een kerk leeg komt te staan in Nederland zorgde ervoor dat ik allerhande ideeën had voor de herbestemming van de kerk.” Die oorspronkelijke ideeën werden uiteindelijk niet uitgevoerd. Nadat de vijf studenten het kerkgebouw hadden ingericht om te wonen, brandde het op 6 augustus 2017 grotendeels af.

Bulldozer

Morkoc, die zijn afstudeerscriptie over de leegstand van religieus erfgoed schreef, zat de eerst weken bij de pakken neer. Hoewel de kerk geen nationaal of stedelijk monument is, realiseerde hij zich dat de brand ook mogelijkheden bood om met de restanten iets moois te ontwerpen. De chauffeur van de bulldozer die na de brand begon met opruimen van het puin, speelde onbedoeld de hoofdrol. „De dag na de brand kwam de bulldozer hier. Men ging er direct van uit dat het gebouw gesloopt zou worden. De chauffeur van de bulldozer reed een stuk muur plat om in de kerk te kunnen komen. Toen ik dat hoorde, ben ik direct gekomen om het sloopproces stil te leggen. Het onbedoelde gat in de kerkmuur fungeert straks als opening naar de hof waar de vier woningen omheen staan die hier gebouwd gaan worden.”

Verschillende beeldbepalende elementen van de Julianakerk blijven zichtbaar. Morkoc wijst op de buitenmuur met de karakteristieke metalen kozijnen, die blijft staan. En op de kerktoren, waarvan alleen het dak is verdwenen. De toren wordt opgenomen in een van de woningen. Er komen kamers in en op de torenzolder komt een terras, met een weids uitzicht over de Maasstad. De torenspits wordt vervangen door een metalen constructie, begroeid met klimop. De daken van de woningen krijgen dezelfde hellingshoek en hoogte als de kerk ooit had.

Het gebouw moet een open karakter krijgt, stelt de architect. „De kerk had een belangrijke samenbindende functie in Heijplaat. Die functie zou ik graag behouden.” De woningen krijgen daarom een gemeenschappelijke tuin.

Vlak bij de kerk loopt een mevrouw met een hondje. De afgebrande kerk? Jammer van het gebouw. „Maar er gaat hier bijna niemand meer naar de kerk. Dan kunnen het maar beter huizen worden toch?”

De ingemetselde gevelsteen aan de voet van de toren –„die blijft zeker behouden”– is enigszins beroet als gevolg van de brand. De tekst is nog goed leesbaar. In duidelijke letters staat het er: ”Rehoboth”, daaronder: ”Genesis 26:22”. Een stille getuige in de Maasstad.