Het is de eerste buitenlandse reis die de Amerikaanse president Biden maakt. En niet voor niets voert zijn trip hem naar Europa. Want de banden met het oude continent moeten dringend worden aangehaald.

Biden zei het voor zijn vertrek al met zoveel woorden: „Deze reis zal Amerika’s toewijding tonen om onze allianties te herstellen, de transatlantische relatie nieuw leven in te blazen en in nauwe samenwerking met onze bondgenoten en wederzijdse partners wereldwijde uitdagingen aan te gaan en de Amerikaanse belangen veilig te stellen.”

Dat klinkt veel politiek leiders in Europa vanzelfsprekend als muziek in de oren. In de diplomatieke wandelgangen in Den Haag, Londen en Parijs waarde al enige tijd een geest van euforie rond over de nieuwe wind die in het Witte Huis waait.

Voorbij is immers de tijd dat Donald Trump de Verenigde Staten tot een geblindeerd bastion op het wereldtoneel wilde maken. Vervlogen zijn ook de uitspraken van Bidens voorganger dat „Europa erger is dan China” en dat Washington de bescherming van dat werelddeel zal laten varen als Europese regeringen „niet over de brug komen.”

Maar bij al die jubeltonen, kan Europa vooral de laatste woorden van Biden over het doel van zijn bezoek ter harte nemen: het veiligstellen van de Amerikaanse belangen. Want uiteindelijk draait het hele uitstapje dáár om. Daarin ziet de president zeker een rol voor de Europese partners weggelegd. Maar die rol is ingebed in een grotere strategie: het indammen van de groeiende invloed van China.

Speciale post

De prioriteit die de Volksrepubliek in het Amerikaanse buitenlands beleid inneemt, blijkt niet alleen uit de ferme taal die Biden richting Peking bezigt en de handelsoorlog tussen beide landen die nog niet is uitgewoed. Het vertaalt zich onder andere ook in het creëren van een speciale post voor het Verre Oosten in de invloedrijke Nationale Veiligheidsraad en het organiseren van bijeenkomsten in het Witte Huis die stuk voor stuk China als thema hebben. Iets soortgelijks voor Europa ontbreekt.

Achter de schermen klagen diplomaten met enige regelmaat dat de VS pas op een zeer laat moment overleg met Europese partners plegen, terwijl de besluitvorming over belangrijke zaken dan al zo goed als rond is. Dat was bijvoorbeeld het geval bij de terugtrekking van de NAVO-troepen uit Afghanistan.

Opnieuw geldt hier dat er een aanzienlijke verbetering is ten opzichte van het tijdperk-Trump, toen Amerikaanse besluiten niet zelden via Twitter werden meegedeeld. Maar van een volwaardig partnerschap is bepaald geen sprake.

De vraag is of zo’n volwaardig –laat staan gelijkwaardig– partnerschap er ooit zal komen. Volgens Jeremy Shapiro, onderzoeker aan het Brookings Instituut in Washington, heeft 70 jaar Amerikaanse frustratie over gebrek aan Europese daadkracht ertoe geleid dat de VS Europa behandelen als een „tiener die niet voor zichzelf kan zorgen.” Dat paternalisme heeft vervolgens weer kwaad bloed aan de andere kant van de Atlantische Oceaan gezet. En zo is de cirkel rond.

„Er is aanzienlijke scepsis in Washington dat een verdeeld, op zichzelf gericht Europa er ooit in zal slagen voldoende steun te bieden aan het Amerikaanse front tegen China”, aldus Shapiro.

Zo pessimistisch als de onderzoeker het voorstelt, zal het in de praktijk niet uitvallen. Daarvoor zijn de banden tussen de VS en het oude continent te hecht. Bovendien heeft Amerika Europa nodig om tegenwicht aan zijn andere grote internationale uitdaging te bieden: de herdefiniëring van de relatie met Rusland.

Het bezoek van Biden is dan ook een nieuwe test van het transatlantische fundament. En daar is de president hoopvol over: „Zullen de democratische bondgenootschappen en instituties die zoveel van de vorige eeuw hebben vormgegeven, bestand zijn tegen de dreigingen en tegenstanders van vandaag? Ik denk dat het antwoord ja is.”