Het idee is dat ontwikkelingslanden hun inwoners dan sneller kunnen inenten. Dat zou moeten voorkomen dat gevaccineerde westerse landen last krijgen van nieuwe coronavarianten uit arme landen. Vijf vragen.

Dat vrijgeven heeft toch alleen maar voordelen?

De prijzen van de coronavaccins zullen inderdaad drastisch dalen. Ook de beschikbaarheid van vaccins neemt toe, doordat de productie fors kan worden opgeschroefd. De wereldwijde tekorten worden snel opgelost. En derdewereldlanden krijgen gemakkelijker toegang tot goedkope vaccins. Om die reden maken vooral India en Zuid-Afrika zich sterk voor het Amerikaanse plan.

Alleen maar winnaars dus?

Ethisch gezien, wellicht. Derdewereldlanden die nu geregeld buiten de boot vielen bij de verdeling van de vaccins, kunnen die dan veel goedkoper aanschaffen. Economisch gezien zijn er echter vooral verliezers.

Wat is dan het probleem?

Een patent geeft de uitvinder twintig jaar het alleenrecht op de productie van het coronavaccin. Die zekerheid komt dan op losse schroeven te staan. Het bestaan van patentrecht geeft de bedenker de mogelijkheid om de –vaak hoge– kosten van de ontwikkeling van zijn coronavaccin terug te verdienen. Patenten beschermen de uitvinder tegen goedkope namaak, doordat de namaker forse boetes tegemoet kan zien en flinke schadevergoedingen moet betalen.

Farmaceuten verdienen toch genoeg?

Door het huidige systeem van patenten wel. Maar wanneer overheden patenten op coronavaccins vrijgeven, kan ieder die dat wil zonder bijkomende kosten coronavaccins produceren.

Dat kan de oorspronkelijke producenten huiverig maken om veel geld en energie te steken in het ontwikkelen van nieuwe vaccins. Het is immers onzeker of ze de ontwikkelkosten daarvan ooit nog zullen terugverdienen. De kans is groot dat de ontwikkeling van nieuwe medicijnen en vaccins zal stagneren. Dat kan op termijn zijn weerslag hebben op innovaties in de gezondheidszorg.

En als de patenten tijdelijk worden opgeheven, zoals nu het voorstel is?

Dan is het nog maar de vraag of dat veel zoden aan de dijk zet. De gekwalificeerde productiecapaciteit in de wereld is te klein om snel miljarden vaccins in de markt te zetten. Volgens deskundigen gaat het maanden duren voordat de extra productie op poten is gezet. Bovendien wijzen ze erop dat een patent geen kookboekrecept is. Al is het patent opgeheven, dan nog is een vaccin niet eenvoudig na te maken.