De Russische president Vladimir Poetin verklaarde vorige week woensdag in zijn jaarlijkse rede tot het parlement dat Rusland ook ”red lines” heeft en dat het zelf bepaalt waar die liggen. Hij reageerde daarmee op de nieuwe politieke doctrine van Oekraïne die het licht zag in het decreet van 24 maart van president Volodimir Zelensky. Door dit decreet werd het namelijk officieel beleid van Oekraïne om de afvallige volksrepublieken Donetsk en Loegansk weer in te lijven en de Krim af te nemen van Rusland. Kiev verhoogde per direct de aanvoer van troepen en materieel naar het oosten van het land en de gevechten met de afvallige volksrepublieken Donetsk en Loegansk laaiden op.

Kiev kwam met deze assertieve nieuwe doctrine nadat de Amerikaanse regering bij monde van de nieuwe president Joe Biden, minister van Buitenlandse Zaken Lloyd Austin en secretaris-generaal van de NAVO Jens Stoltenberg militaire garanties aan Oekraïne afgegeven had. Die werden door de regering in Kiev opgevat als een vrijbrief om de Krim te heroveren op Rusland en onderweg de afvallige volksrepublieken Donetsk en Loegansk weer in te lijven.

Strategisch belang

De Krim is echter van essentieel strategisch belang voor Rusland, omdat Sebastopol de enige warmwaterhaven van de Russische vloot is die het hele jaar door bevaarbaar is. ‘Teruggeven’ is dus geen optie.

De Krim maakt bovendien sinds de hereniging in 2014 officieel deel uit van de Russische Federatie. Het decreet van Zelensky kan dus gezien worden als een de facto oorlogsverklaring aan Rusland.

Poetin stelde daarom dat een aanval op de Krim en op de etnisch Russische volksrepublieken Donetsk en Loegansk zal worden beantwoord op „asymmetrische, snelle en harde” wijze, dus nog vóórdat het Oekraïense leger de Krim ook maar kan naderen. De uitspraken van de president van de Russische Federatie werden onderstreept door indrukwekkende beelden van grootschalige militaire oefeningen die door het Russische ministerie van Defensie werden uitgezonden.

Niet overschrijden

Dit is inderdaad een ”rode lijn”. Europa doet er verstandig aan om die niet te overschrijden, niet mee te gaan met het gestook van de regering-Biden en respect te tonen voor Rusland en de 20 miljoen Russen die na het uiteenvallen van de Sovjet-Unie ineens in Oekraïne zijn wakker geworden.

Rusland is anno 2021 een normaal land met legitieme nationale belangen. Sinds de val van het communisme heeft het geen universele politieke en ideologische aanspraken meer. Het komt op voor Russen in het buitenland als die worden gediscrimineerd of bedreigd. Net zoals VS, Frankrijk en Turkije dat doen.

Rusland is aanzienlijk welvarender, vrijer en democratischer dan het was tijdens de totalitaire communistische dictatuur van 1917-1992. Het is ook een christelijk land, waar elke dag een nieuwe kerk geopend wordt.

Spanningen met Rusland zijn in het belang van Amerika, omdat de VS Rusland zien als een geopolitieke, militaire en economische rivaal. Europa heeft echter belang bij handel, uitwisseling en vreedzame betrekkingen met Rusland, niet bij rivalisering en polarisatie.

Europa moet een eigen koers varen ten aanzien van Oekraïne. De Krim is –net als de rest van Oekraïne– een multi-etnisch en meertalig gebied. Het is bijna twee eeuwen deel van Rusland geweest en een halve eeuw Oekraïens. Op dit moment is 60 procent van de bevolking Russisch, 24 procent Oekraïens en 10 procent Tataars. Het is absurd om dit gebied als uniform deel van één Oekraïense natie te duiden.

Nationalistisch

De spanningen in en rond Oekraïne vinden hun oorsprong in de ”regime change” van 2014, toen met Amerikaanse steun vooraf en Europese goedkeuring achteraf een prowesterse regering werd geïnstalleerd die gelijk een nationalistisch beleid ging voeren. De taalrechten van de etnische Russen en Hongaren werden ingeperkt en de autonomie van de Krim werd afgeschaft. Kiev wilde van een historisch multicultureel land één homogene Oekraïense natie maken. Dát is de oorzaak van de afscheiding van de Russischtalige gebieden en van de Krim.

Bij historische regio’s als de Krim, Donetsk en Loegansk gaat het er eigenlijk niet zozeer om van welk land of welk rijk ze deel uitmaken, maar hoe ze worden bestuurd. Europa moet autonomie van minderheden en herstel van de meertaligheid van Oekraïne als voorwaarde stellen voor elke vorm van financiële, economische of militaire steun aan dat land.

Zijn dit immers niet bij uitstek Europese waarden? De Europese Unie erkent intern 23 officiële talen en drie hoofdtalen (Duits, Engels en Frans). Waarom kijkt het dan weg als in Oekraïne het gebruik van het Russisch – en van het Hongaars – stelselmatig wordt teruggedrongen?

De auteur is Ruslandkundige en schreef het boek ”Messianisme zonder mededogen. Het communisme, zijn aanhangers en zijn slachtoffers” (uitgeverij Aspect).