Calvijn schrijft: „Hij die het begin en het einde van ons leven heeft bepaald, heeft tevens de zorg voor dat leven op onze schouders gelegd. Hij heeft ons van mogelijkheden en middelen voorzien om het leven in stand te houden en er ook voor gezorgd dat wij gevaren zien aankomen. En om te voorkomen dat die ons onverhoeds zouden overvallen, heeft Hij ons voorzorgsmaatregelen en middelen tot herstel aangereikt. Nu is duidelijk wat ons te doen staat: als God ons het leven toevertrouwd heeft om dat te beschermen, moeten wij het ook beschermen; als Hij ons hulpmiddelen aanbiedt, moeten we die gebruiken; als Hij ons tevoren de gevaren laat zien, mogen we ons niet roekeloos daarin begeven; als Hij ons middelen tot herstel verstrekt, mogen we die niet ongebruikt laten.” (Institutie I, 17, 4, vertaling dr. C. A. de Niet)

Moeilijk dilemma

Het citaat van de bekende reformator Calvijn wil ik persoonlijk toelichten. Van 1968 tot 1975 studeerde ik Geneeskunde in Amsterdam. Toen ik in het begin van de jaren 70 coassistentschappen in diverse ziekenhuizen moest gaan volgen, bleek dat niet mogelijk te zijn zonder een BCG-vaccin (tegen tuberculose) gekregen te hebben. Dus had ik toen een probleem, omdat ik van huis uit tegen geen enkele infectieziekte ingeënt was, en dat op grond van gewetensbezwaren tegen vaccinatie bij mijn ouders. Wat nu te doen: mij toch maar laten vaccineren, óf de studie afbreken en wat anders gaan doen? Wat vond ik dat een moeilijk dilemma.

Opluchting

Enerzijds heb ik in mijn tienerjaren concreet gezien wat het gebed van een rechtvaardige vermag in de situatie van mond- en klauwzeer bij het rundvee van onze buren; en onze eigen koeien die in het ernaast gelegen weiland liepen, kregen die ziekte niet. „Op uw noodgeschrei deed Ik grote wond’ren.” Vaccinatie van mens en dier was iets wat zo ver van onze ouders en grootouders vandaan stond, omdat het naar hun geweten een bewijs was van geen vertrouwen op God te hebben; zo was het hun destijds ook altijd voorgehouden.

Anderzijds was ik me er goed van bewust dat de Heere ons zo geschapen heeft dat wij reële gevaren vaak kunnen zien aankomen. Dat Hij in de weg van Zijn voorzienigheid ook middelen gegeven heeft om daarmee aan gevaarlijke risico’s in de toekomst mogelijk te ontkomen, en om in alle redelijkheid en verantwoordelijkheid voor onszelf te zorgen. Voorbeelden hiervan zijn legio.

In mijn studententijd hield ik me ook bezig met het bestuderen van de Institutie van Calvijn. Ik kwam in die tijd het geciteerde gedeelte tegen. Terwijl ik juist voor zo’n moeilijk dilemma stond, was het alsof er toen een zware last van mij afviel, en kwam ik tot het besluit om mij het BCG-vaccin te laten toedienen, zodat ik mijn studie niet hoefde af te breken. De lezer zal ongetwijfeld begrijpen dat dit voor mij een onvergetelijke opluchting was, waarvoor ik de Heere gedankt heb.

Geestelijke gezindheid

Deze ervaring heb ik later tijdens epidemische verheffingen van polio in de jaren van mijn huisartspraktijk gedeeld met vele mensen (zowel van binnen als van buiten mijn praktijk) die mij om advies vroegen over de geadviseerde poliovaccinaties. Ik gaf nooit een direct positief advies, maar zei dat ik het niet zo belangrijk vond of men vóór of tégen inenten is, maar wel hóe men voor of tegen is. Ik bedoel met welke geestelijke gezindheid wij ons standpunt hebben ingenomen. Het is namelijk mogelijk om in ongeloof (maar toch gewetensvol) voor of tegen vaccinatie te zijn. Mijn opmerkelijke ervaring was dat de meeste gewetensbezwaarden erkenden dat zij het persoonlijk geloof in God niet kenden, maar dat hun overtuiging gegrond was op de mening van hooggeachte voorgangers of kinderen van God.

Uit de praktijk weet ik dat het in geloof vóór of tégen vaccinatie zijn ook mogelijk is. Zie enerzijds het genoemde voorbeeld uit mijn jeugd. Anderzijds vernam ik tijdens vakanties in Schotland van mensen van de Free Presbyterian Church hoe zij het afwijzen van vaccinatie juist strijdig achten met het geloof in Gods voorzienigheid. Zij waren ervan overtuigd op dit punt geheel in lijn te liggen met de visie van onze reformatoren (zie het citaat van Calvijn).

Daarnaast is het opmerkelijk dat in ons land de meeste mensen met gewetensbezwaren tegen vaccinatie (hoe respectabel ook!) zonder enig bezwaar wel gebruikmaken van vele andere door artsen voorgeschreven middelen die uitsluitend preventief bedoeld zijn. Denk aan de cholesterolverlagende middelen die veelal gebruikt worden door mensen die (nog) helemaal geen last hebben van een hart- en vaatziekte, maar bij wie de enige indicatie een verhoogd cholesterolgehalte is.

Ten slotte moeten we beseffen dat voor het individu vaccinatie inderdaad een voorzorgsmiddel is; maar voor een heel volk is het echt een geneesmiddel, zoals de medische geschiedenis al zo vaak heeft bewezen.

Vertrouwen

Kortom, ik kan het vaccin niet anders zien dan als een door God gegeven middel om onszelf en anderen zoveel mogelijk te beschermen, en daarom een middel waar we dankbaar gebruik van mogen maken. En „er is niets verwerpelijk, met dankzegging genomen zijnde” (1 Timotheüs 4:4). We moeten echter nooit op de vaccinatie als zodanig vertrouwen, maar alleen op die God Die ons dit middel in de weg van Zijn voorzienigheid geschonken heeft. Dat geldt overigens niet minder voor antibiotica en vele andere geneesmiddelen die de sterfte aan bepaalde ziekten sterk hebben teruggedrongen.

De auteur is gepensioneerd huisarts.