De Amerikaanse president Donald Trump houdt zich sinds de onlusten van woensdag tamelijk rustig. Deels is dat verklaarbaar omdat Facebook en Instagram hem hebben afgesloten. Daarmee is hij in belangrijke mate monddood gemaakt.

Pas donderdag aan het eind van de dag liet Trump van zich horen. Hij gaf aan de overwinning van zijn rivaal Joe Biden te erkennen en herhaalde zijn belofte mee te zullen werken aan een vreedzame en ordentelijke machtsoverdracht. Daarnaast bedankte hij nog eens zijn aanhangers voor hun steun.

Vrijdag deelde Trump via Twitter mee dat hij op 20 januari de inauguratie van Biden niet zal bijwonen. Gebruikelijk is dat de aftredend en aankomend president samen van het Witte Huis naar het Capitool rijden voor de inauguratie, om zo de vreedzame overdracht van macht te symboliseren. Trump doet dat niet. Een reden voor zijn besluit heeft hij niet gegeven. Er gaan geruchten dat hij op het moment van de inauguratie in de Amerikaanse staat Florida een rally wil houden.

Loyaal

Algemeen wordt verwacht dat vicepresident Mike Pence wel naar de inauguratie van Biden komt. De plaatsvervanger van Trump, die steeds loyaal aan de president is geweest, staat bekend als een correct man, die zich houdt aan regels en tradities.

Maar de laatste dagen is er nog een reden bijgekomen. De verhouding tussen Trump en Pence is danig vertroebeld geraakt. Trump is boos op Pence omdat die tijdens de vergadering van het Congres over de verkiezingsuitslag geen stappen ondernam om de telling in enkele staten af te keuren. Trump verklaarde in een tweet dat „Mike Pence de moed niet had om te doen wat gedaan had moeten worden om ons land en onze grondwet te beschermen.”

Op zijn beurt is Pence woedend op Trump omdat die woensdag de demonstranten heeft aangespoord om naar het Capitool te gaan toen daar het Congres bijeen was over de verkiezingsuitslag. Republikeins senator James Inhofe verklaarde vrijdag dat hij Pence had gesproken en zei dat die „ziedend” is over de behandeling die hij heeft gekregen van de president.

„Eerst stuurde Trump Pence op pad met een onmogelijke opdracht. En wanneer zijn meest trouwe medewerker –dat is Pence altijd geweest– bezig is een moeilijke klus uit te voeren, laat je als president toe dat hij in gevaar komt door relschoppers”, aldus Inhofe. „Ik ken Pence al vele jaren, maar zo boos heb ik hem nog nooit gezien.”

Onder Republikeinse senatoren is er in toenemende mate sprake van spijt dat men Trump vier jaar lang zijn gang heeft laten gaan, zo melden verschillende media. Zij erkennen dat ze de president beter hadden moeten controleren en zo nodig corrigeren. „De fout die we maakten, is dat we altijd dachten dat hij het beter zou gaan doen en zich meer presidentieel zou gaan gedragen”, zegt een van de senatoren die verder anoniem wil blijven. „Bovendien hadden we Trump nodig als het op onze herverkiezing aankwam. We dachten dat hij gaande de tijd beter en meer presidentieel zou worden.”

Sommige Republikeinse senatoren wringen nu hun handen bij de pijnlijke gedachte dat als ze Trumps ongefundeerde klachten over fraude hadden weersproken, de partij deze week had kunnen winnen bij de Senaatsverkiezingen in Georgia.

Bij een grote groep Republikeinse senatoren leeft de zorg dat het optreden van Trump de partij ook op langere termijn schade zal toebrengen. Die zorg werd geuit tijdens de vergadering van de partijleiding. Die werd vrijdag in Florida gehouden. Wat precies de consequenties zullen zijn is nog niet duidelijk.

Ronna McDaniel werd herkozen als voorzitter. Zij staat bekend als iemand die Trump vier jaar lang trouw bleef. In een toespraak prees McDaniel president Trump. Ze veroordeelde zijn rol in de chaos van woensdag ook niet. „Hoewel we allemaal teleurgesteld zijn dat we hebben verloren, waren er ook belangrijke overwinningen voor Republikeinse kandidaten in het hele land”, aldus McDaniel.

Bezorgd

Vooral de Democraten zijn bezorgd over de situatie in de Verenigde Staten nu Trump nog ruim tien dagen aan de macht is. De voorzitter van het Huis van Afgevaardigden, Nancy Pelosi, heeft vrijdag overleg gevoerd met de Amerikaanse legertop over de vraag in hoeverre het land gevaar loopt nu „gebleken is dat Trump een zeer instabiel iemand is.” Het belangrijkste zorgpunt is dat de Amerikaanse president zeggenschap heeft over het inzetten van nucleaire wapens.

De Democraten hebben er vrijdag opnieuw bij Pence op aangedrongen te verklaren dat Trump niet langer in staat is het land te regeren. De vicepresident kan samen met de ministers daartoe een besluit voorleggen aan het Congres.

Pelosi vertelde dat zij en de Democratische Senaatsleider Charles E. Schumer contact hebben gehad met Pence. „We hopen nog steeds spoedig iets van hem te horen”, schreef Pelosi aan haar fractie. In de brief wees ze erop dat vijftig jaar geleden de Republikeinen de moed hadden om Nixon te vertellen dat hij moest opstappen. „Waarom dan nu niet?” Ingeval Pence Trump wil laten zitten, zijn de Democraten van plan om een impeachmentprocedure te starten.