Of een kind ADHD krijgt, ligt voor het grootste gedeelte aan de genen. Toch zijn er aanwijzingen dat blootstelling aan chemische stoffen de kans op ADHD vergroot. Een voorbeeld van deze chemische stoffen zijn vlamvertragers, stoffen die in producten zitten om brand te vertragen. Vlamvertragers kunnen uit de producten lekken en zo in huisstof terechtkomen. De blootstelling aan deze stoffen begint al vroeg: in de baarmoeder. De stoffen kunnen invloed hebben op de ontwikkeling van de hersenen. Wetenschappelijk onderzoek laat zien dat, wanneer bij moeders tijdens de zwangerschap sprake was van een hogere blootstelling aan vlamvertragers, het kind vaker aandachtsproblemen, agressief gedrag en een lager IQ had.

Hoe hebben chemische stoffen invloed op onze hersenen? Sommige stoffen kunnen de hormoonbalans verstoren. Een goede hormoonbalans is nodig voor een gezonde ontwikkeling van de hersenen. Hersenen ontwikkelen zich niet alleen tijdens de zwangerschap, maar ook tijdens de kindertijd. Zelfs op jongvolwassen leeftijd worden verbindingen in de hersenen nog verbeterd en gereorganiseerd. Deze organisatie kan door chemische stoffen beïnvloed worden.

Gedragsproblemen

Voor peuters geldt een hogere blootstelling aan veel chemische stoffen, omdat ze vaker in aanraking komen met huisstof. Ze spelen en kruipen bijvoorbeeld op de vloer. Kinderen die vaker met elektronica spelen, blijken bovendien meer vlamvertragers op hun handen te hebben. En er zitten meer vlamvertragers in het huisstof van gezinnen die veel tv kijken of gamen, of een oudere televisie hebben.

Ook bij peuters zijn er aanwijzingen dat de blootstelling aan stoffen samenhangt met de ontwikkeling. Peuters met een hogere blootstelling aan bepaalde vlamvertragers in huisstof bleken meer externaliserende en internaliserende problemen te hebben. Deze problemen worden gemeten met een vragenlijst waarop ouders aangeven hoe vaak zij bepaalde kenmerken zien. Voorbeelden van externaliserende problemen zijn aandachtsproblemen en agressief gedrag. Internaliserende problemen zijn bijvoorbeeld teruggetrokken zijn en zich angstig voelen. Of een kind wisselt snel van emotie, zoals van verdriet naar opwinding. Externaliserende en internaliserende problemen zijn kenmerken voor een gedragsstoornis als ADHD. Het onderzoek bij peuters geeft dan ook een aanwijzing dat vlamvertragers kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van ADHD.

Kleiner lijf

Uit het onderzoek bleek dat kruipende peuters niet meer vlamvertragers op hun handen hadden dan de peuters die al lopen. Toch weten we uit andere studies dat jonge kinderen meer chemische stoffen in hun lichaam hebben dan volwassenen. Ze hebben immers een kleiner lijf en ademen meer lucht in en uit. En chemische stoffen komen ons lichaam ook binnen via het inademen van lucht of door opname via de huid.

Vlamvertragers helemaal uit ons huis weren, is niet mogelijk. Er zijn altijd bronnen van vlamvertragers in een woning aanwezig. De stoffen zitten in elektronica, meubels, isolatiemateriaal en vloerbedekking. Maar ook in plastic waarvan we het niet verwachten, zoals speelgoed of verpakkingsmateriaal. Regelmatig handen wassen, wat we vanwege de coronapandemie al vaker zijn gaan doen, kan geen kwaad. Ook vaak stofzuigen kan vlamvertragers in huis verminderen.

Giftige rook

Vlamvertragers zijn bedoeld om extra tijd te geven om te ontsnappen bij een brand. Vaak gaat het om enkele tientallen seconden extra. Dit kan voldoende zijn om een leven te redden. Er zijn landen waar meer vlamvertragers gebruikt worden vanwege strengere regelgeving, zoals Groot-Brittannië. Toch hebben deze landen niet minder fatale branden. Zo stierven er in 2018 vijf personen per miljoen inwoners in Groot-Brittannië en drie personen per miljoen inwoners in Nederland bij een brand. Omdat verbranding door vlamvertragers minder efficiënt verloopt, ontstaat er ook meer rook. Deze rook bestaat bovendien vaak uit giftige gassen, zoals koolmonoxide en waterstofcyanide. Bij de meeste slachtoffers van brand is de toxische rook de doodsoorzaak.

In plaats van het gebruik van brandvertragers kunnen rookmelders en sprinklerinstallaties gebruikt worden om een brand vroeg op te merken. De kans op sterfte in een huis met een functionerende rookmelder is kleiner dan in huizen zonder zo’n rookmelder. Brand voorkomen kan ook door middel van voorlichting en het geven van tips. Bijvoorbeeld: voor het weggooien een laagje water in de asbak laten lopen, of zorgen dat er geen brandbare spullen naast het fornuis liggen.

Daarnaast is het ook de vraag in welke producten vlamvertragers nodig zijn. In elektronische apparaten kan kortsluiting ontstaan en kunnen vlamvertragers nodig zijn. Maar vlamvertragers kunnen ook in speelgoed gemaakt van gerecycled plastic zitten. Of dat in gevaarlijke hoeveelheden ook bij het kind terechtkomt is nog onbekend, maar het is onnodig en ook onwenselijk dat deze chemische stoffen in speelgoed zitten. Strengere regelgeving is nodig om blootstelling te voorkomen.

De auteur promoveerde recent aan de Vrije Universiteit Amsterdam op een onderzoek naar de blootstelling van kinderen aan vlamvertragers.