Inderdaad worden in laboratoria bij het kweken van virussen cellen gebruikt die oorspronkelijk afkomstig zijn van foetaal nierweefsel. Uit enkele van zulke cellen kunnen in laboratoriumomstandigheden jarenlang steeds miljoenen nieuwe cellen worden gekweekt. Virussen die mensen ziek maken, groeien het best op menselijke cellen en daarom worden wereldwijd ‘afstammelingen’ van deze foetale niercellen uit 1973 gebruikt. Als het virus zich vermenigvuldigt, gaan de foetale cellen dood. Ze dienen alleen als kweekplaats, ze komen dus niet in het vaccin terecht.

Uiteraard moeten we ons afvragen of het gebruik van deze cellen ethisch verantwoord is. Wegen de voordelen van een vaccin op tegen het feit dat we gebruik maken van een methode die we verwerpen? En daarmee zet het coronavaccin ons direct in de werkelijkheid van vandaag en ligt de vraag veel breder. Weegt bijvoorbeeld het voordeel van goedkope kleding op tegen uitbuiting van kinderen in Bangladesh? En weegt het eten van een mals stukje kip of karbonade op tegen het leed dat we dieren aandoen in de bio-industrie? Mogen we allerlei huidproducten gebruiken die uitgebreid op dieren worden getest? En weegt het handige gebruik van al onze plastic spullen op tegen de vervuiling van de aarde? Veel ongemakkelijke vragen, die we graag maar van ons af schuiven in het leven van alle dag. Ze zijn echt niet uniek voor de ontwikkeling van vaccins.

Voor het coronavaccin zijn de ethische bezwaren deels weer weggepoetst. Er zitten echt geen foetale cellen meer in de injectie en voor de eerste vaccins (Pfizer, Moderna) zijn zelfs helemaal geen foetale cellen gebruikt bij de productie. Ons lichaam breekt het vaccin na injecteren trouwens snel weer af, het is alleen bedoeld om ons lichaam afweer te laten opbouwen tegen een eventuele volgende infectie. Het zweeft niet jarenlang door het lichaam.

Maar al die onbekende stoffen dan in zo’n vaccin? Verhalen over resten eiwit, formaldehyde of aluminium leiden ertoe dat sommige mensen er niet aan moeten denken zich te laten vaccineren.

Het valt niet te ontkennen dat (microhoeveelheden van) dergelijke stoffen in vaccins kunnen zitten. Soms zijn de stoffen nodig om het vaccin goed te laten werken, soms zijn het restanten uit het productieproces. Maar realiseren we ons dat er lood en antibiotica in ons drinkwater zitten? Dat er fluor in tandpasta zit? Dat er zware metalen, zoals cadmium, kwik, arseen en tin, zitten in onze gezonde worteltjes, bladgroenten en rijst, en zo in ons lichaam terechtkomen? Als we ons dit soort ‘vervuiling’ realiseren, bekruipt ons toch een ongemakkelijk gevoel. Praktisch alles wat we tot ons nemen, is gemengd met stoffen waarvan we niet weten wat ze doen met onze gezondheid op de lange termijn.

Ook deze zorgen proberen we te minimaliseren. De Voedsel- en Warenautoriteit en de EMA houden voor ons echt wel in de gaten of al die akelige stoffen wel onder de ”maximaal toegestane concentraties” blijven, maar afwezig zijn ze vrijwel nooit.

Maar zo legt de discussie rond het vaccin wel een dieper probleem bloot: het is slecht gesteld met ons rentmeesterschap over de aarde. Aan veel technieken die we gebruiken, kleeft kwaadaardigheid. We zijn welvarend geworden over de rug van anderen. We hebben de schepping verziekt met onze drang naar vooruitgang. Ons nauwelijks te onderdrukken verlangen naar ”meer en beter” heeft geleid tot ernstige bijwerkingen voor de aarde op dit moment, maar zeker ook op lange termijn. We kunnen de vragen van vandaag niet meer beantwoorden, laat staan dat we de problemen van morgen kunnen oplossen.

Welk besluit we ook nemen, het vaccin leert ons dat we niet kunnen leven zonder zonde. Die omvat álle aspecten en beslissingen in ons leven. Het bracht Daniël tot gebed: O Heere, hoor! O Heere, vergeef! Om Uws Zelfs wil, o mijn God (9:18-19).

De auteur is hoogleraar kinderlongziekten.