Apostolische jongere van nu zit in WhatsAppgroep met de apostel
Hoe is en was het om op te groeien in het Apostolisch Genootschap? In haar proefschrift geeft dr. Frederique Demeijer de leden van deze groepering een stem. „Ik hoop dat mijn onderzoek bijdraagt aan erkenning van het verleden.”
Antropologe Demeijer (37) verdedigde woensdag aan de Vrije Universiteit Amsterdam via een livestreamverbinding haar dissertatie met de titel ”Over apostolisch-zijn gesproken”. Voor het onderzoek sprak ze 27 leden van zes sociale generaties van het Apostolisch Genootschap. Dat is een vrijzinnig-humanistische geloofsgemeenschap met zo’n 14.000 leden. Demeijer, zelf ex-lid, vroeg hen naar de rol van het genootschap in hun leven. De antwoorden leverden haar zeventig uur en ruim een half miljoen woorden aan interviewmateriaal op.
Wat is de belangrijkste uitkomst van uw onderzoek?
„Sinds de oprichting begin jaren vijftig zijn er drie grote zaken veranderd binnen het Apostolisch Genootschap: de positie van de apostel, het godsbeeld en de gemeenschap. Die veranderingen hebben invloed gehad op de manier waarop leden hun apostolisch-zijn beleven.”
Kunt u dat uitleggen?
„De leden van de oudste twee sociale generaties, die opgroeiden van 1946 tot 1970, hebben warme herinneringen aan het genootschap uit die tijd. Ze hadden net de Tweede Wereldoorlog en een scheuring achter de rug en begonnen vol enthousiasme aan de wederopbouw. Apostel L. Slok was een charismatische man, de leider waar ze op dat moment behoefte aan hadden.
In de jaren zeventig vond de tweede feministische golf plaats en ontstond de flowerpowerbeweging. Vanuit het Apostolisch Genootschap werd terughoudend gereageerd op deze ontwikkelingen. Dat begon te wringen bij de leden. De apostelen na de jaren negentig waren meer benaderbaar en meer gericht op waarden in plaats van regels. Een jongere die ik interviewde vertelde: „Ik zit zelfs in een WhatsAppgroep met de apostel. Daarom heet de conclusie van het hoofdstuk over dit thema: Van charismatische leidsman tot benaderbare WhatsAppvriend.”
Wat vond u het meest opvallend?
„Dat de gemeenschap voor veel apostolischen relevanter lijkt dan de geloofsleer. Het genootschap transformeerde in de loop der jaren van een religieuze in een meer humanistische organisatie en toch zijn veel mensen gebleven. De meeste leden gaan trouw elke zondag naar een dienst en zijn betrokken op elkaar. De gemeenschap vormt een belangrijk deel van hun apostolische identiteit. De geloofsleer is daarbij van minder groot belang.
Verder zag ik hoe belangrijk het was voor leden om over hun verleden bij het Apostolisch Genootschap te vertellen. Over de mooie, maar ook over de moeilijke kanten. Dat maakt inzichtelijk welke fasen in de geschiedenis minder goed zijn verlopen. Ik hoop dat mijn boek bijdraagt aan erkenning van het verleden.”
„Alle communicatie rond dit onderwerp is zo’n wespennest; daar blijf ik graag een beetje vandaan. Het boek is een mooi autobiografisch verhaal waar ik in mijn proefschrift regelmatig naar verwijs. Renske is typisch iemand van de oudere leden van de pragmatische generatie van wie de ervaringen binnen het genootschap erg uit de pas liepen met de maatschappelijke context. Ik vind het goed dat iedereen de kans krijgt om zijn verhaal te doen. Dit is haar verhaal.”
Uw onderzoek werd deels gefinancierd door het Apostolisch Genootschap. Hoe objectief bent u?
„Als de financiering invloed zou hebben op iemands objectiviteit zou dat een aanklacht zijn tegen de wetenschap. Er zijn integriteitscodes waar ook ik aan voldoe. Er zijn mensen bij dit onderzoek betrokken die niets met het Apostolisch Genootschap te maken hebben, zoals mijn promotor. Gefinancierd onderzoek betekent geen waardeloos of gekleurd onderzoek. Dat is onzin.”
