Dr. Eric Bouter, hervormd predikant in Hendrik-Ido-Ambacht, staat bekend als een predikant die zich geïnspireerd weet door de kerk van alle eeuwen. Hij schrijft ”Kerk” consequent met een hoofdletter. In zijn boek ”De Kerk heeft de toekomst” zoekt hij in het leven van Jezus naar doorkijkjes op de Kerk. Dit doet hij aan de hand van verschillende Bijbelgedeelten, veelal het Johannesevangelie en de brief aan de Efeziërs.

Dr. Bouter wil de Kerk allereerst verstaan vanuit de menswording van Gods Zoon, en niet vanuit de Heilige Geest. Op grond daarvan keert hij zich tegen de gedachte van de Kerk als een groep van gelijkgezinden of van „oase-christenen.” Oasechristen zijn we als we onze kerkelijke gemeente vooral zien als een voedingsbodem voor ons eigen geloof. „Je zoekt dan een kerk die bij je past, een kerk waar je je fijn voelt.”

Zo’n kerk laat je ook weer vallen als je er niet meer gevoed wordt of als die kerk naar jouw idee niet meer Bijbels is. Je weet immers wat je op zondag wilt horen of ervaren en je zoekt naar een gemeente die daarin voorziet. De kerk als hofleverancier van wat je nodig hebt, zo gaan we met de Kerk om in onze tijd. Dat doen we vaak met de beste bedoelingen, erkent dr. Bouter, maar hij ziet er ontrouw in aan de Kerk. „De Kerk komt van het Griekse woord ”Kuriakè”, „dat wat van de Heere is.” De Kerk is dus geen club van gelijkgezinden waar je gezellig met elkaar aan het chillen bent rond je geloof.”

Vanuit het leven van Jezus komt dr. Bouter tot een visie op de Kerk die diametraal staat tegenover de Kerk als oase, namelijk de Kerk als moeder, als een planting van de Heere. Dat is wat anders dan eigen ”kerkjes” oprichten overeenkomstig onze eigen voorkeuren. Dr. Bouter: „Iedereen beroept zich nu op hoe de Geest het hém of háár geleerd heeft. De ene kerk ziet zichzelf als de rechtzinnigste, de andere vindt dat zij de meeste ruimte geeft aan de Geest. En als gelovigen hebben we allemaal onze checklist: we willen een gemeente die veel aandacht heeft voor Israël, anders is het daar niks. We willen een gemeente die tegen het homohuwelijk is, die Opwekking zingt, die de vrouw een belangrijke plaats biedt, of juist niet, enzovoorts. Check, check, check. Zo zijn we altijd op zoek naar een gemeente die aan ons lijstje voldoet. Van de ene Kerk die onze moeder is, blijft maar bar weinig over.”

Waarom is het zo gevaarlijk om de Kerk te benaderen vanuit de Geest?

„De Reformatie heeft terecht de nadruk gelegd op de Heilige Geest, want Die werkt het persoonlijk geloof. Die winst van de Reformatie mag niet verloren gaan en Rome is daar zelf ook van overtuigd geraakt. Verder ligt verstarring van de Kerk altijd op de loer en alleen vernieuwing in de Geest brengt haar verder. Maar geestelijke vernieuwingsbewegingen ontbreekt het vaak aan geduld en liefde; ze scheuren zich van de Kerk los. Zo raakt de ene Kerk verkaveld naar de accenten die worden gelegd. Met als gevolg versmalling en verschraling van het christelijk geloof. Waar vind je nu nog de volheid van het Evangelie? Versmalling en eenzijdigheid, dat is wat in kerkelijk Nederland de klok slaat.”

De protestantse nadruk op de Heilige Geest en het persoonlijk geloof heeft zich ontwikkeld tot fixatie op jezelf. „Het gaat altijd maar over míjn geloof, over míjn zekerheid en míjn geloofsgroei. Op onszelf gericht zwerven we zo van de ene gemeente naar de andere. Christen-zijn is heel individualistisch geworden. Maar wie vraagt er nog wat de Heere eigenlijk met Zijn Kerk wil?”

De Efezebrief beschrijft hoe Christus bezig is om de hele schepping onder Zich te verenigen, aldus dr. Bouter. „De Bijbel spreekt van het Koninkrijk, dat alle volken onder één Hoofd samenbrengt, onder Jezus Christus. Dit grote visioen wordt nu al uitgebeeld door de ene Kerk in onze wereld. De Kerk is dus meer dan jouw persoonlijke heil. Laten we de Kerk daarom niet alleen voor onze eigen beleving gebruiken en verder, eschatologisch gezien, maar wat aanrommelen. Waar God op uit is, is dat de hele kosmos tot bloei zal komen als één stralende gemeenschap rondom Jezus Christus.”

Ds. A. J. Mensink vergeleek recent uw boek met dat van ds. G. Hoogerland over eenheid. Deze laatste zegt: scheuring is schuld, u stelt: onwettig. Wat is er zo erg aan afscheiding?

„Wie de band met broeders en zusters verbreekt, verbreekt de liefdesband. Dat doe je ook niet in een huwelijk als er problemen zijn. Christenen zijn de eerstelingen van de nieuwe schepping, voorboden van de toekomst die God in gedachten heeft. Zij vormen de bruid van Christus in deze wereld. Hun gericht zijn op Christus maakt hen één, als voorbode van die grote toekomst. Deze eenheid is niet iets wat alleen maar tussen de oren zit, of in het hart, ook is het geen vage eenheid.”

U voert een hartstochtelijk pleidooi voor de kerk als instituut. Dat is wel tegendraads in deze tijd.

„Klopt, want zoals de Kerk niet zonder de Heilige Geest kan, zo is ook dat dorre en droge instituut onmisbaar. Vergelijk het maar met je lichaam. Het aantrekkelijke van je lichaam zijn het zachte vlees en de spieren, afgedekt met fijngevoelige huid. Maar zonder skelet stelt het toch niets voor? Neerkijken op het instituut wil zeggen dat je het skelet onderschat. Het instituut met zijn ordening en ordinering geeft ruimte om in liefde naar de waarheid toe te groeien. Liefde tot de waarheid is ook elkaar dienen en niet op je strepen staan. Daar schort het bij kerkenraden weleens aan: men is star en angstig om zich buiten de vertrouwde paden te begeven. Maar zo drijft men mensen de kerk uit. Angst is niet een blijk van veel vertrouwen in de Heilige Geest. De plaatselijke gemeente is een vergaarbak van mensen die je niet gekozen hebt. Het is een plek waar je jezelf oefent in zelfverloochening.”

Dr. Bouter wil instituut en Geest dus bij elkaar houden. „De Efezebrief spreekt over de Kerk als over een volwassen man, een gestalte van Christus in onze wereld. Het gaat er God niet alleen om zo veel mogelijk mensen tot bekering te brengen. De Heere wil blijkens het Evangelie ook dat de volgelingen van Jezus samen een zichtbare, samenhangende gestalte vormen. Dit komt vooral in het instituut naar voren.”

Ambt

Dr. Bouter voert ook een sterk pleidooi voor het ambt. Ambt is geen zaak van democratie, maar een roeping van God, een geschenk van Christus. „Ambtsdragers dragen iets van het apostolisch gezag. Daarom mag het ambt best heersen over het geloof; in de Kerk kun je er niet zomaar een eigen geloof op nahouden. Maar dat heersen is uiteraard begrensd; ik laat in mijn boek zien hoever dat mag gaan. Zeker, iedere christen heeft zelf direct toegang tot de Heere en Zijn troon van genade en de ambtsdrager moet zich laten corrigeren als hij ernaast zit. Terecht is er in onze tijd een scherp oog voor misbruik van ambtelijk gezag. Maar de ambten zijn nodig om de eenheid te bewaren en zo de gemeente bij Christus te houden. De crisis in de Kerk ligt ook hierin dat we geen gezag meer erkennen. Als het erop aankomt, willen we allemaal voor reformator spelen.”

U onderschrijft het pleidooi van prof. dr. A. van de Beek om terug te keren naar de Rooms-Katholieke Kerk?

„Van harte. We horen daar thuis, ook al is het nog niet zomaar geregeld. Aan Rome zie je hoe de Efezebrief werkelijkheid is geworden: de Kerk als zichtbare gestalte – wereldwijd. Ik vond het indrukwekkend om te zien hoe paus Franciscus in de Stille Week op het lege plein voor de Sint-Pieter bad voor de wereld. Midden in de crisis riep de kerk daar tot de Heere. Op zo’n moment verbeeldt de paus die mannelijke gestalte waarover het Evangelie spreekt. In Rome zijn het Woord, het sacrament en het charismatische verenigd. De Kerk geeft ons als christenen een plaats in een groot, wereldwijd verband dat profeteert waar het met onze wereld, Gods schepping, naartoe moet.”

Moeten we dan allemaal rooms-katholiek worden?

„Ik denkt dat het beter bij het christen-zijn past dat we wachten tot de leiding van onze kerk stappen naar eenheid gaat zetten. Ik zie bij de gevestigde kerken steeds meer toenadering tot elkaar; kerkelijke muren brokkelen af en grenzen vervloeien. Wat een verrijking zal het brengen voor ons reformatorischen, voor evangelischen en charismatischen en voor Rome zelf, als we weer die ene gestalte zijn.”

De Kerk heeft de toekomst, dr. Eric Bouter; uitg. Gideon; 160 blz.; € 14,50