Een vakantie op Malta kan een openbaring zijn. Ik denk daarbij niet aan de rust die er te vinden is in schitterende baaien of bij de buitengewoon interessante Phoenicische tempels, die licht werpen op de dienst aan Baäl en Astarte, zoals deze in oudtestamentische tijd een verleiding vormde voor Israël.

Ik denk vooral aan het vuurwerk. Op Malta horen religie en vuurwerk namelijk onlosmakelijk bijeen. In de week van Maria-hemelvaart was er iedere dag in vrijwel elke stad niet alleen een grootse vuurwerkshow rond de kerk, maar weerklonken er ook voortdurend en overal de knallen van de petards: vuurwerk met het volume als van een werkelijk kanonschot.

Onontkoombaar is te horen hoe rooms-katholiek deze eilandbewoners willen zijn. Zij bewezen indertijd buitengewone menslievendheid aan Paulus, na diens schipbreuk. Zij bewijzen hun liefde voor Maria alom hoorbaar en overal zichtbaar in de versierde straten, kleurig verlichte kerken en traditionele processies.

De aanwezigheid van religie op Malta deed me denken aan Jeruzalem: je kunt er gewoon niet omheen. Is het niet prachtig om zichtbaar en hoorbaar te maken dat je bij de God wilt horen die je dienen wilt?

Maar lukt dat op deze manier? Ik las eveneens op vakantie van de rooms-katholieke theoloog Tomás Halík de uitspraak: „Indien u Christus tegenkomt, dood hem dan.” Kort gezegd wil hij ervoor waarschuwen om niet te snel te denken dat je God in Jezus Christus kunt ontmoeten op een simpele, uitwendige manier. Al te vaak wordt – zelfs met de beste religieuze bedoelingen – een beeld van Christus gemaakt, dat een uitwendig steuntje wordt voor ónze religie, waarmee we uiteindelijk niet Hem maar onszelf tevreden stellen.

Halík benadrukt in zijn boek ”Raak de wonden aan” dat Christus op andere plaatsen te vinden is dan wij Hem wellicht zouden willen vinden. Niet de hoogste uitingen van onze religiositeit, al of niet onderstreept met vuurwerk, maar het zoeken naar degenen die jou nodig hebben, zal je dichter bij Hem brengen. Waar we de wonden van de onaanzienlijkste mensen aanraken, komen we dichter bij Christus dan waar wij Hem (of zijn moeder) denken te kunnen meenemen in ónze processie.

Aan het begin van een nieuw seizoen stel ik mijzelf de vraag waar ik de meeste energie in wil steken de komende maanden. Ik hoop in mijn werk dichter bij Christus te komen en studenten dichter bij Hem te mogen brengen. Ik zou het mooi vinden daar wat van te zien. De vraag is: waar zal ik dan naar kijken? Het liefst zie ik wellicht iets wat te vergelijken is met het vuurwerk of de petards. Juist dát werd ik gewaar op Malta. Ik zou het prachtig vinden als mensen ook in Nederland er een beetje meer voor uit durven te komen dat zij bij die God willen horen die ze willen dienen. Zichtbaar en duidelijk hoorbaar.

Tegelijk onderstreepte het vuurwerk op Malta voor mij hoe snel de focus waar Halík op wijst dan vergeten kan worden. Waar gaat het werkelijk om, als ik de balans opmaak en mijn plannen maak? Draait het in het komende seizoen om de dingen die ik kan laten zien en horen in cijfers, artikelen, prestaties en conferenties? Of gaat het om de gerichtheid die Christus mij wil leren, waardoor ik leer om juist wonden op te zoeken en aan te raken?

Het Joodse volk viert binnenkort Nieuwjaar. Ook daarbij wordt de balans opgemaakt en vooruitgekeken. Opmerkelijk en typerend is het dat Nieuwjaarsdag in het Jodendom de start is van tien dagen van inkeer, waarop men toeleeft naar Grote Verzoendag. Dat is voor mij een brug van Malta naar Jeruzalem.

Nieuwjaarsdag, de tien dagen van inkeer en Grote Verzoendag zijn volop zichtbaar en hoorbaar in het publieke leven, net als de Maltese religiositeit dat is. Het nieuwe jaar begint echter niet met vuurwerk. Maar met bezinning, die brengt tot verootmoediging. De dagen van inkeer onderstrepen dat een nieuwe start en een goede focus alleen mogelijk zijn omdat er ook verzoening is.

Ik blijf hopen dat er wat (meer) van de dienst aan God te zien zal zijn in Nederland, en ook in mijn werk, maar dit besef van de verbondenheid van Nieuwjaar en Grote Verzoendag geeft een beter perspectief om daar zicht op te krijgen dan de demonstratie van religiositeit in het Maltese vuurwerk.

De auteur is universitair docent Nieuwe Testament en Judaica aan de Theologische Universiteit Apeldoorn. Hij schrijft dit blog als lid van de gezamenlijke onderzoeksgroep BEST (Biblical Exegesis and Systematic Theology) van de Theologische Universiteiten in Apeldoorn en Kampen.