Met een van de sleutels aan de bos in zijn hand opent professor Jaap Top (57) de zijdeur van het stokoude kerkje van Noordhorn. In het schemerdonkere portaal erachter hangen portretten van voorgangers die de Groningse gemeente sinds de Reformatie hebben gediend. Wilhelmus Themmen, een geestverwant van Wilhelmus à Brakel, opent de rij. Hij kwam in 1717. Ds. M. Kreuk, aan het eind van de portrettengalerij, nam exact drie eeuwen later afscheid.

De fraai gesneden preekstoel dateert uit 1718. „Daar moeten we dit jaar wat mee”, vindt Top. „Driehonderd jaar lang is zondag na zondag vanaf deze kansel het Woord verkondigd. Dat maakt zo’n object tot meer dan een stuk eikenhout.” De avondmaalstafel uit 1630 rust op de grafzerken in de stenen vloer. Zij die deelnemen aan het sacrament, zitten letterlijk op het stof van het voorgeslacht.

Top, in het dagelijks leven hoogleraar fundamentele wiskunde aan de Rijksuniversiteit Groningen, trok in 1992 met vrouw en kinderen vanuit Nieuwerkerk aan den IJssel naar Groningen. „Ik ben me vooraf kerkelijk gaan oriënteren via de lijst met preekbeurten in het RD. Zo ontdekte ik dit dorp.” Enkele jaren na zijn komst werd de geboren Veluwenaar verkozen tot kerkvoogd. Sinds zes jaar is hij ouderling. Af en toe zit hij op de orgelbank, om de gemeentezang te begeleiden.

Streekfunctie

Na de kerkfusie in 2004 trad hervormd Noordhorn toe tot de Rechtzinnige ring Ommelanden. In vacante perioden ontvangt de gemeente een consulent uit die ring. In de loop der jaren kreeg Noordhorn steeds meer een streekfunctie. De aanwas komt vooral van mensen die het in hun eigen gemeente niet meer kunnen vinden. „De laatste tijd veel vrijgemaakt en synodaal gereformeerden. Door hun voorgeschiedenis zijn deze mensen beducht voor vernieuwingen.”

Het aantal autochtone leden neemt daardoor iets af. „Die vinden de gemeente te conservatief worden.” De groep ‘papieren leden’ slonk sterk dankzij de actieve evangelisatiecommissie. „Die zorgt ervoor dat sommige mensen gaan meeleven, maar anderen zich juist laten uitschrijven. Omdat ze zich door het evangelisatiebezoek gaan realiseren dat ze hier nog lid zijn.”

Intussen komt de grote meerderheid van de kerkbezoekers uit de regio rond Noordhorn. Om de onderlinge band te bevorderen, is er eens per maand de mogelijkheid om na de morgendienst samen koffie te drinken in verenigingsgebouw De Wegwijzer. Daar zit dan een bont gezelschap. „Een boer, een kaakchirurg, een zeeman, onderzoekers uit het academisch ziekenhuis, mensen die in de fabriek werken…” Ook in kerkelijke visie is er de nodige variatie. „Van vrijwel evangelisch tot rechts Gereformeerde Bond. Wat we met elkaar delen, is verbondenheid aan het Woord en het gegrepen zijn door het geloof. De mensen die hier kerken, doen dat heel bewust. Dat maakt het mogelijk om ondanks het beperkte ledental een voltijdpredikant te beroepen. In februari vertellen we wat de begroting is, aan het eind van het jaar is dat bedrag er.”

De meeste gemeenteleden met een jong gezin sturen hun kinderen naar de reformatorische basisschool De Zaaier in de stad Groningen, of naar de vrijgemaakt gereformeerde school in Zuidhorn. Dr. C. A. Tukker, die de gemeente van Noordhorn-Niezijl-Saaksum van 1976 tot 1982 diende, liet zijn kinderen destijds inschrijven bij de openbare school. Vervolgens diende hij bij de burgerlijke gemeente het verzoek in daar godsdienstles te mogen geven, wat werd gehonoreerd. „Ds. Kreuk was de eerste predikant die zijn kinderen naar De Zaaier stuurde. Zo maakt elk zijn eigen keuze. Daarin laten we elkaar vrij.”

Begin januari is er de nieuwjaarsborrel voor het hele dorp. „Op een tafel voor in de kerk staan dan pakken frisdrank, een paar flessen wijn, een kratje bier en wat pinda’s. Je krijgt zo soms heel aardige gesprekken.”

Twee jaar geleden werd de Slag bij Noordhorn nagespeeld. In overleg met de evangelisatiecommissie hield ds. Kreuk in een weiland buiten het dorp een hagenpreek, in middeleeuwse kledij. „Dat kun je je in Doornspijk niet voorstellen, maar hier zoek je naar mogelijkheden om de onkerkelijke dorpsgenoten te bereiken. Het was een waardige dienst, waaruit diverse contacten zijn voortgekomen.”

Profielschets

Niet elke predikant heeft de voor het Groningerland vereiste souplesse. „Een dominee die in een vorige vacante periode werd gepolst voor een beroep, verzocht de beroepingscommissie dringend niets te vertellen over de getoonde interesse. Hij zag de belangstelling voor zijn persoon vanuit het noorden als een smet op zijn blazoen. Terwijl ik denk dat predikanten hier juist veel kunnen leren.”

Pas werd weer een profielschets opgesteld voor een nieuwe predikant. Die moet bereid zijn naast psalmen ook gezangen te laten zingen, en tegelijk theologisch stevig in de schoenen staan. „Hij heeft hier onder de collega’s weinig geestverwanten. In de eigen gemeente moet hij op een verstaanbare manier het Bijbelse Evangelie brengen.”

Kenmerkend voor de situatie in Noordhorn is voor Top de nauwe betrokkenheid van de gemeente bij het beroepen van een predikant. De beroepingscommissie, waarin ook gewone gemeenteleden zitting hebben, komt met een voordracht. Na accordering door de kerkenraad moet minimaal driekwart van de mensen die stemmen voor zijn. „In de beroepingscommissie zitten ook vrouwen. Dat laat zien dat de zaken in het noorden anders werken dan in de Biblebelt. De vrouw in het ambt is hier niet aan de orde, maar het is bij ons ondenkbaar dat de vrouwen bij het verkiezen van ambtsdragers en het beroepen van een nieuwe predikant buiten beeld blijven.”

Gegevens

Naam: hervormde gemeente Noordhorn

Ontstaan: in 1594 (overgang na de Reformatie)

Aantal (doop)leden: 226

Aantal kerkgangers: 70 tot 100

serie In het buitengebied

Dit is deel 1 van een serie over orthodox-christelijke gemeenten buiten de Biblebelt. Volgende week dinsdag deel 2.